Nền văn minh cổ đại phương Đông đã hình thành như thế nào?

1. Quá trình hình thành các quốc gia cổ đại phương Đông

Vào khoảng thiên niên kỉ IV trước Công nguyên, cư dân sống dọc các lưu vực sông lớn ở châu Á và châu Phi đã bắt đầu phát triển các kỹ thuật như luyện kim, nông nghiệp và chăn nuôi. Họ xây dựng các quốc gia đầu tiên với hệ thống xã hội có giai cấp, trong đó thiểu số người giàu có thống trị phần lớn công xã và nô lệ. Mặc dù quá trình hình thành và phát triển của các nhà nước cổ đại phương Đông có sự khác biệt, nhưng chung quy đều theo thể chế quân chủ chuyên chế, với vua nắm toàn bộ quyền lực và truyền thừa quyền lực qua các thế hệ.

Phương Đông không chỉ là nơi khởi nguồn của nền văn minh mà còn là cái nôi của nhiều sáng tạo quan trọng như chữ viết, văn học, nghệ thuật và các lĩnh vực khoa học khác.

Cuối thời kỳ nguyên thuỷ, cư dân sống dọc các dòng sông lớn như sông Nin ở Ai Cập, Ơ-phơ-rát và Ti-gơ-rơ ở Lưỡng Hà, sông Ấn và sông Hằng ở Ấn Độ, cũng như Hoàng Hà và Trường Giang ở Trung Quốc ngày càng đông đúc. Đất ven sông không chỉ màu mỡ mà còn thuận lợi cho việc trồng trọt. Nghề nông, đặc biệt là trồng lúa, phát triển mạnh mẽ và trở thành ngành kinh tế chủ yếu. Con người đã biết làm hệ thống thuỷ lợi, đắp đê, và đào kênh để dẫn nước vào ruộng, giúp thu hoạch lúa hàng năm ổn định. Từ đó, xã hội xuất hiện giai cấp giàu và nghèo, dẫn đến sự hình thành nhà nước. Từ cuối thiên niên kỷ IV đến đầu thiên niên kỷ III TCN, các quốc gia cổ đại phương Đông đầu tiên đã ra đời ở Ai Cập, Lưỡng Hà, Ấn Độ và Trung Quốc. Đây là những quốc gia đầu tiên trong lịch sử nhân loại.

2. Những yếu tố tự nhiên và sự phát triển kinh tế của các quốc gia cổ đại phương Đông

Sự xuất hiện của công cụ kim loại đánh dấu sự chuyển mình vào thời đại văn minh, khi con người sản xuất của cải ngày càng nhiều, xây dựng các công trình kiến trúc hoành tráng và phát triển chữ viết, nghệ thuật, khoa học và văn học.

Các quốc gia cổ đại phương Đông đầu tiên hình thành dọc các lưu vực sông lớn nhờ đất đai màu mỡ, lượng mưa đều đặn và điều kiện thuận lợi cho nông nghiệp, bao gồm:

• Ai Cập: Sông Nin
• Lưỡng Hà: Sông Tigrơ và sông Ơphrat
• Ấn Độ: Sông Ấn và sông Hằng
• Trung Quốc: Sông Hoàng Hà và Trường Giang

Khoảng 3500 - 2000 năm TCN, cư dân cổ Tây Á và Ai Cập đã sử dụng đồng thau, cùng với các công cụ làm từ đá, tre và gỗ. Trong khi đó, cư dân Châu Á và Châu Phi chủ yếu sống bằng nghề nông với hai vụ mùa hàng năm. Họ cũng phát triển hệ thống thủy lợi và công tác trị thủy, tạo nên sự gắn bó trong tổ chức công xã. Các ngành kinh tế phụ trợ bao gồm nông nghiệp, chăn nuôi, làm đồ gốm, dệt vải, và trao đổi sản phẩm giữa các khu vực.

3. Những tầng lớp xã hội trong xã hội cổ đại phương Đông là gì?

Ở các nước phương Đông, cư dân chủ yếu làm nghề nông, với nông dân là tầng lớp chiếm ưu thế và đóng vai trò chính trong sản xuất. Họ nhận ruộng đất từ công xã để canh tác, và phải nộp một phần thu hoạch cùng lao động miễn phí cho quý tộc. Quý tộc và quan lại là tầng lớp giàu có và quyền lực, đứng đầu là một vua nắm mọi quyền hành.

Nhà vua và quý tộc có nhiều nô lệ phục vụ, những người này bị đối xử tồi tệ như loài vật. Nô lệ và dân nghèo đã nhiều lần nổi dậy. Vào năm 2300 TCN, một cuộc nổi loạn xảy ra ở La-gát (Lưỡng Hà), và năm 1750 TCN, nô lệ và dân nghèo ở Ai Cập đã nổi dậy, cướp phá và đốt cháy cung điện.

4. Nhà nước chuyên chế cổ đại phương Đông

Từ thiên niên kỷ IV đến III TCN, các nền văn minh sông Nin, Tigrơ, Ơphrat, Ấn, Hằng, và Hoàng Hà đã chứng kiến sự hình thành xã hội có giai cấp và nhà nước. Sự hình thành này bắt nguồn từ việc liên minh bộ lạc nhằm thực hiện các dự án thủy lợi và kiểm soát nguồn nước. Nhà nước được thành lập để quản lý xã hội, với cấu trúc chuyên chế trung ương, đứng đầu là vua.

Tầng lớp quý tộc đã thiết lập bộ máy nhà nước với vua là người đứng đầu để cai trị. Vua có quyền tối cao trong mọi lĩnh vực, từ pháp luật, quân đội đến xét xử tội phạm. Vua được coi là đại diện của thần thánh, với các danh hiệu như Thiên tử ở Trung Quốc, Pha-ra-ôn ở Ai Cập và Enxi ở Lưỡng Hà. Dưới quyền vua là hệ thống hành chính gồm các quý tộc chịu trách nhiệm thu thuế, xây dựng công trình và chỉ huy quân đội.

5. Văn hóa cổ đại phương Đông

Văn hóa cổ đại phương Đông đã để lại nhiều thành tựu nổi bật vẫn còn giá trị đến ngày nay, bao gồm các lĩnh vực sau đây:

• Lịch pháp và thiên văn học:

Để phục vụ nhu cầu sản xuất, lịch đã được phát minh từ rất sớm, với năm chia thành 365 ngày, tháng, tuần, và ngày, mỗi ngày có 24 giờ. Con người cũng đã hiểu về chuyển động của Mặt trăng và Mặt trời, từ đó hình thành ngành Thiên văn học.

• Chữ viết:

Chữ viết ra đời để lưu trữ và trao đổi thông tin, được xem là một trong những phát minh vĩ đại nhất của nhân loại. Ban đầu, chữ tượng hình xuất hiện và dần được thay thế bằng chữ tương ý để phù hợp hơn với nhu cầu. Người Trung Quốc viết trên tre, vải lụa, mai rùa; người Ấn viết trên vỏ cây papyrus; còn người Su-me sử dụng các đầu cây nhọn để viết trên đất sét ướt rồi nung khô.

• Toán học:

Do nhu cầu tính toán diện tích đất đai và xây dựng, toán học đã xuất hiện sớm ở phương Đông. Ban đầu, cư dân biết viết các chữ số từ 1 đến 1 triệu bằng các ký hiệu đơn giản. Người Ai Cập cổ đại nổi bật về hình học, tính được số Pi=3,16, diện tích hình tròn, hình tam giác, thể tích hình cầu. Người Lưỡng Hà giỏi số học, thực hiện các phép cộng, trừ, nhân, chia đến một triệu. Chữ số mà chúng ta gọi là chữ số A-rập, bao gồm số 0, là thành tựu của người Ấn Độ. Người Trung Quốc đã viết cuốn sách 'Cửu chương toán thuật', một tác phẩm kinh điển trong toán học cổ Trung Quốc, với 246 bài toán từ giả thiết đến lời giải, được biên soạn vào khoảng năm 152 TCN, cung cấp nhiều kiến thức quý giá cho các lĩnh vực như đo đạc, thiên văn và thu thuế.

• Kiến trúc:

Nghệ thuật kiến trúc thời kỳ này rất đa dạng và phát triển mạnh mẽ. Nhiều di tích kiến trúc hàng nghìn năm tuổi như Vạn lý trường thành của Trung Quốc, Kim tự tháp Ai Cập, các đền tháp Ấn Độ, và thành Babilon ở Lưỡng Hà vẫn tồn tại đến ngày nay. Những công trình cổ xưa này chứng minh sức lao động và tài năng sáng tạo của con người thời đó, dù thiếu công cụ hiện đại, bằng những công cụ thô sơ đã tạo ra những kiệt tác bền vững qua thời gian.

Tóm lại, sự hình thành các quốc gia cổ đại phương Đông là điều tất yếu khi xã hội phân chia giai cấp. Sự phát triển này đã tạo nên nền văn minh rực rỡ của nhân loại, với các giá trị và phát minh vẫn còn ảnh hưởng đến ngày nay.

Trên đây là toàn bộ bài viết của Mytour về sự hình thành các quốc gia cổ đại phương Đông. Hy vọng chúng tôi đã mang đến những thông tin hữu ích cho bạn. Mytour xin chân thành cảm ơn.