Tranh làng Hồ – Nét độc đáo của tranh với chủ đề cuộc sống Việt Nam

Tranh làng Hồ là một loại tranh dân gian nổi tiếng tại Việt Nam. Những tác phẩm độc đáo này thường được vẽ trên giấy điệp, sử dụng màu sắc tự nhiên và khắc in trên ván gỗ. Tranh làng Hồ không chỉ mô phỏng cuộc sống sống động, tươi vui mà còn mang đến giá trị văn hóa và nghệ thuật dân tộc phong phú.

1. Tranh làng Hồ – nét độc đáo của tranh dân gian Việt Nam

Tranh làng Hồ là gì? Nó còn được gọi là tranh khắc gỗ dân gian Đông Hồ, là một loại tranh dân gian đặc trưng của Việt Nam, xuất xứ từ làng tranh Đông Hồ, xã Song Hồ, huyện Thuận Thành, Bắc Ninh. Trước kia, tranh thường được bán vào dịp Tết Nguyên đán, người dân nông thôn thường mua về dán trên tường, và thay bằng tranh mới mỗi năm. 

Tranh tết Đông Hồ mang đến sự tinh tế và giá trị văn hóa lớn, thể hiện thông điệp nhân văn qua những hình ảnh gần gũi với cuộc sống hàng ngày. Ngoài ra, tranh làng Hồ có đa dạng về mẫu mã, thể loại và chủ đề, phản ánh hầu hết tất cả những gì diễn ra trong cuộc sống bình dị của người lao động, từ hình ảnh chăn trâu thổi sáo, đấu vật, đánh ghen đến ước mơ vinh hoa phú quý, lễ trí, nhân nghĩa và cuộc sống gia đình…

>>> Đọc thêm: Khám phá 20 điểm du lịch gia đình gần Hà Nội nổi bật nhất năm 2023  

2. Đặc điểm độc đáo tạo nên sức hấp dẫn của tranh Đông Hồ

Tranh dân gian Đông Hồ có những đặc điểm gì độc đáo, khiến chúng trở nên nổi tiếng và cuốn hút như vậy? VinWonders sẽ tiết lộ ngay dưới đây.

2.1. Được vẽ trên giấy điệp

Điểm độc đáo đầu tiên là chất liệu giấy in. Giấy in tranh Đông Hồ được làm từ giấy điệp. Nghệ nhân nghiền nhuyễn vỏ con điệp – một loại sò mỏng biển, trộn cùng hồ dán (hồ từ bột gạo tẻ hoặc gạo nếp, bột sắn) và sử dụng chổi lá thông quét hồ lên mặt giấy. 

Chổi lá thông tạo nên những đường nét tinh tế trên giấy, vỏ điệp phản ánh màu trắng lấp lánh dưới ánh sáng. Ngoài ra, nghệ nhân còn thêm màu sắc khác vào hồ làm cho tranh làng Hồ trở nên độc đáo và sáng tạo.

2.2. Sử dụng màu tự nhiên

Trong tranhs làng Hồ, màu sắc đều là màu tự nhiên. Đen từ than gỗ xoan, rơm nếp hoặc than lá tre, xử lý kỹ thuật để sử dụng. Xanh từ gỉ đồng hoặc lá chàm, loại lá dân tộc ở phía Bắc. Vàng từ hoa dành dành và hoa hòe – thảo dược phổ biến. Đỏ từ gỗ vang, sỏi son núi Thiên Thai. 

Các chất màu tự nhiên được trộn và kết hợp với bột nếp trước khi in, tạo lớp hồ làm giấy cứng hơn sau khi khô.

2.3. Sử dụng ván khắc in

Ván khắc in trong tranh làng Hồ đồng loạt thể hiện sự tinh tế qua hai dạng: ván in nét và ván in màu. Ván in nét, chế tác từ gỗ thừng mực hoặc gỗ thị, nổi bật với đường nét tinh tế. Bộ ve, hay mũi đục, đóng vai trò quan trọng trong quá trình khắc và được làm từ thép cứng, mỗi bộ ve có khoảng 30 – 40 chiếc. Ván in màu, sản xuất từ gỗ mỡ, giữ màu sắc lâu hơn so với nhiều loại gỗ khác khiến cho tranh trở nên rực rỡ và sáng tạo.

2.4. Đề tài tranh làng Hồ phản ánh đời sống

Tranh Đông Hồ thu hút người yêu nghệ thuật bởi những chủ đề phản ánh đời sống mộc mạc, thân quen và gắn bó với văn hóa Việt Nam. Những tác phẩm tranh làng Hồ thường tái hiện hình ảnh sinh động của cuộc sống hàng ngày như chăn trâu, đánh cá, hay những bức tranh về thiên nhiên và vườn làng tươi tốt...

Theo từng chủ đề cụ thể, tranh làng Hồ được phân loại thành 7 thể loại chính bao gồm tranh thờ, tranh chúc tụng, tranh lịch sử, tranh truyện, tranh phương ngôn, tranh cảnh vật, và tranh phản ánh sinh hoạt.

2.5. Gìn giữ giá trị văn hóa, nghệ thuật vĩ đại

Không chỉ là những tác phẩm nghệ thuật esthetically pleasing, tranh làng Hồ còn chứa đựng những giá trị văn hóa, nghệ thuật to lớn. Những bức tranh này được xem như biểu tượng, một biểu hiện đặc trưng của nền văn hóa truyền thống Việt Nam.

Với những giá trị văn hóa, nghệ thuật vĩ đại đó, nghệ thuật tranh dân gian Đông Hồ đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia từ năm 2013. 

>>> Gợi ý cho bạn: 5 khóa học vẽ tranh ấn tượng ở Hà Nội cho những người không chuyên nghiệp

3. Quy trình tạo nên tranh dân gian Đông Hồ

Tranh làng Hồ được chế tác hoàn toàn bằng tay theo cách làm truyền thống. Để hoàn thiện một bức tranh Đông Hồ, người nghệ nhân sẽ trải qua nhiều bước khác nhau. Dưới đây là chi tiết về các bước thực hiện:

• Sáng tạo và tạo ván khắc gỗ: mỗi bức tranh làng Hồ sẽ sử dụng từ 2 – 5 ván khắc gỗ khác nhau, tùy thuộc vào gam màu của từng mẫu. Đây là công đoạn khó nhất và đòi hỏi người nghệ nhân có kỹ thuật cao.
• Chuẩn bị giấy điệp: để có một tờ giấy điệp hoàn chỉnh, người ta sẽ phải chọn lựa từng loại vỏ dó, sau đó trải qua nhiều công đoạn như phơi, ngâm, giã nhuyễn, hòa bột vào bể seo, seo giấy, ép kiệt nước, phơi khô và đóng xén thành phẩm. Cuối cùng, họ sẽ quét hồ điệp lên để giấy trở nên bóng đẹp và bền bỉ hơn.
• In tranh: màu sắc trong tranh làng Đông Hồ sử dụng 5 màu chủ đạo hoàn toàn tự nhiên như: màu đỏ từ gạch non, màu vàng lấy từ hoa hòe, màu đen từ than lá tre, màu xanh từ lá chàm và màu trắng từ vỏ sò điệp. Mỗi bức tranh thường cần từ 2 – 5 ván khắc, mỗi ván tương ứng với một màu. Đầu tiên sẽ in màu đậm, tiếp theo là màu nhạt và cuối cùng là màu đen để hoàn thành bức tranh.
• Phơi tranh: sau khi in hoàn tất, tranh sẽ được phơi cho đến khi khô hoàn toàn.

>>> Gợi ý:  1001 địa điểm du lịch gần Hà Nội nổi bật nhất năm 2023  

4. Hình ảnh và ý nghĩa của một số bức tranh làng Hồ nổi bật

Tranh dân gian Đông Hồ là biểu tượng trang trí, vẫn giữ nguyên vẻ mộc mạc và gần gũi với đời sống của người Bắc Bộ. Hơn thế nữa, tranh làng Hồ chứa đựng sâu sắc cuộc sống tinh thần và vật chất của con người, thể hiện ước mong về cuộc sống gia đình hòa thuận, ấm no, hạnh phúc và một xã hội công bằng, tốt đẹp.

Dưới đây là một số hình ảnh tranh làng Hồ độc đáo:

• Bức tranh “Gia đình heo hóa vàng”: tác phẩm kết nối với cuộc sống hàng ngày, thể hiện mong ước về một cuộc sống sung túc, an lành và tình thương gia đình.

• Bức tranh “Phúc Lộc Thọ”: đây không chỉ là niềm vinh dự của gia đình, mà còn là cơ hội để thể hiện lòng biết ơn, tôn trọng đối với tổ tiên, cha mẹ và những người thầy theo triết lý Việt Nam “Công cha, nghĩa mẹ, ơn thầy”. Đây là một truyền thống văn hóa đáng quý và cần được trân trọng.

• Bức tranh “Trò đánh ghen”: hình ảnh một bà vợ quyết định xông tới, tay cầm kéo sắc để cắt tóc cho người phụ nữ khác, trong khi ông chồng bị bắt quả tang. Một tay ôm chặt nhân tình, tay còn lại ngăn chặn vợ. Bức tranh mang tính giáo dục mặc dù hài hước, cảnh báo về hành động của cha mẹ và tác động tiêu cực đến tâm lý của con cái.

• Bức tranh “Đám cưới chuột”: tác phẩm thể hiện sự thuần hậu, giản dị của người dân và chứa đựng triết lý nhân văn sâu sắc. Mặc dù là một buổi cưới hạnh phúc, nhưng cần phải đóng góp một phần của mình cho xã hội, tượng trưng qua việc đưa lễ vật cho mèo. Bức tranh gợi nhớ về những tầng lớp xã hội khác nhau một cách hài hước và sâu sắc…

• Bức tranh “Lý ngư vọng nguyệt” (Cá chép trông trăng): tác phẩm nói về ý chí vươn lên, vượt qua khó khăn, cố gắng học hành và đạt được thành công.

5. Khu vực Trưng bày Tác phẩm Tranh Đông Hồ

Nếu bạn muốn tham quan và chiêm ngưỡng những tác phẩm tranh Đông Hồ độc đáo, hãy ghé thăm những địa điểm dưới đây:

5.1. Làng tranh Đông Hồ

• Địa chỉ: xã Song Hồ, Thuận Thành, Bắc Ninh

Làng nghệ tranh Đông Hồ, một lò tranh nổi tiếng, tọa lạc bên bờ Nam sông Đuống, gần cầu Hồ và cách Hà Nội khoảng 25km. Khi đến thăm làng tranh, bạn sẽ được trải nghiệm bộ sưu tập đa dạng với những tác phẩm tranh Đông Hồ sâu sắc và ý nghĩa.

Đặc biệt, khi ghé thăm làng tranh Đông Hồ Bắc Ninh, bạn sẽ có cơ hội tham gia trực tiếp quá trình sáng tạo tranh, nhìn ngắm nghệ nhân tài năng và tận hưởng không khí sôi động của nghệ thuật truyền thống này.

>>> Bí quyết: Hành trình du lịch Hà Nội trong 1 ngày không bỏ lỡ 

5.2. Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam

• Địa chỉ: 66 Đường Nguyễn Thái Học, Quận Ba Đình, Hà Nội

Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam được xây dựng trong thế kỷ XX, nơi lưu giữ hơn 20.000 hiện vật quý giá, đại diện cho nền mỹ thuật Việt Nam từ thời kỳ tiền sử đến nay. Tham quan nơi này, bạn sẽ khám phá các hiện vật và tác phẩm nghệ thuật đa dạng như vũ khí, công cụ sản xuất thời tiền sử, kiến trúc cung đình, tranh làng Sình Huế, tranh làng Hồ…

5.3. Bảo tàng Lịch sử quốc gia

• Địa chỉ: 216 Đường Trần Quang Khải, Quận Hoàn Kiếm, Hà Nội

Một địa điểm thưởng lãm tranh làng Hồ khác mà bạn có thể ghé là bảo tàng Lịch sử quốc gia. Nơi này giữ gần 40 bức tranh làng Hồ độc đáo. Kích thước trung bình mỗi bức là dài 35cm và rộng 25cm. Các tác phẩm đang được trưng bày và bảo quản tại kho hiện vật của bảo tàng. Nếu bạn yêu thích nghệ thuật dân gian và muốn tìm hiểu thêm về văn hóa truyền thống Việt Nam qua tranh Đông Hồ, đây là điểm đến lý tưởng.

Khám phá Hà Nội, bên cạnh việc tận hưởng tranh làng Hồ độc đáo hay tham quan các điểm lịch sử nổi tiếng như: Lăng Bác, nhà tù Hỏa Lò, Văn Miếu Quốc Tử Giám, Hoàng thành Thăng Long, Hồ Gươm… đừng quên dành thời gian giải trí, thư giãn tại các khu vui chơi sôi động như VinWonders Hà Nội và VinKE & Vinpearl Aquarium.  

Công viên giải trí VinWonders Hà Nội là điểm hẹn giải trí số 1 hiện nay. Đến VinWonders Hà Nội Wave Park, du khách sẽ thưởng thức các hoạt động sôi động bên bờ biển nhân tạo đẹp nhất, bể tạo sóng lớn nhất thế giới, hồ nước mặn lớn nhất châu Á và tham gia 10 trò chơi nước cùng nhiều hoạt động thể thao trên biển.

Nếu bạn hồi hộp, yêu thích thách thức, VinWonders Hà Nội Water Park là điểm đến lý tưởng. Tại đây, bạn sẽ trải nghiệm những hoạt động giải trí nước đỉnh cao, bể bơi lớn ngoài trời và bể bơi trong nhà, khám phá quảng trường sự kiện Marina Square độc đáo...

Hãy thưởng thức nhiều trải nghiệm tuyệt vời tại VinKE & Vinpearl Aquarium. Đến thủy cung Vinpearl Aquarium Times City, bạn sẽ bước vào thế giới đại dương màu sắc với hơn 30.000 sinh vật biển, cùng thưởng thức các màn trình diễn đặc sắc như Nàng tiên cá, Làm quen với bò sát, Cho chim cánh cụt ăn… VinKE còn có nhiều hoạt động giải trí dành cho trẻ nhỏ như đầu bếp nhí, đài truyền hình, lính cứu hỏa… và khu máy trò chơi trong nhà hấp dẫn.

>>> Đặt vé VinKE & Vinpearl Aquarium ngay để nhận ưu đãi cực hấp dẫn

Tranh làng Hồ - nghệ thuật dân gian tuyệt vời, đựng đầy giá trị văn hóa. VinWonders hy vọng bạn sẽ hiểu thêm về tranh này qua bài viết chi tiết về quy trình làm tranh và ý nghĩa của từng bức tranh.

>>> Đặt vé VinKE & Vinpearl Aquarium ngay để trải nghiệm hàng ngàn điều mới lạ, độc đáo

Khám phá các chương trình ưu đãi nóng bỏng từ VinWonders