Nghề Giáo: Khó Hơn Bạn Nghĩ

Đó là những suy nghĩ mà tôi từng có trước khi bắt đầu học ngành Sư Phạm. Nhưng sau khi học xong, bước vào nghề, tôi mới nhận ra rằng chỉ trong năm đầu tiên dạy, tôi đã nói những điều mà thầy cô từng nói với tôi khi tôi còn học. Thực sự, giống như làm cha mẹ mới thấu hiểu cha mẹ, chỉ khi đứng ở vị trí của giáo viên, với trách nhiệm và kinh nghiệm của một người đi trước, tôi mới hiểu được lý do tại sao thầy cô lại hành động như vậy, nói những lời như vậy.

Thì ra những giáo viên thực sự quan tâm và lo lắng cho sự học của học sinh. Họ đã trải qua giai đoạn học sinh, cảm thấy tiếc nuối khi lớn lên và nghĩ rằng 'Nếu như hồi xưa chịu khó hơn trong việc học, thì giờ đây có lẽ sẽ có nhiều cơ hội hơn'. Vì vậy, họ không muốn học sinh gặp phải những hối tiếc đó. Với niềm đam mê với việc giáo dục, họ dành thời gian và công sức để lên kế hoạch giảng dạy hiệu quả nhất, để TẤT CẢ học sinh, kể cả những em học yếu nhất, cũng có thể hiểu bài. Họ cố gắng hết mình, dù đôi khi phải đối mặt với sự không chú ý hoặc làm việc riêng của học sinh. Nếu là ai khác, có lẽ họ cũng sẽ tức giận.'

Việc không làm bài tập về nhà một lần có thể dẫn đến việc không làm thêm lần sau, và có thể ảnh hưởng đến việc học của bạn trong tương lai. Thầy cô hiểu rõ rằng, việc bạn chọn làm những bài tập dễ dàng và bỏ qua những bài khó có thể tạo ra thói quen dễ bỏ cuộc khi gặp khó khăn, thói quen lười biếng, và tất cả đều gây hậu quả xấu cho công việc và cuộc sống của bạn. Thầy cô, giống như mọi người khác, hiểu rõ quy luật nhân quả, và đang cố gắng giúp học sinh tránh khỏi những hậu quả tiêu cực bằng cách dạy các em tạo ra những thói quen tích cực. Thầy cô nghiêm túc với học sinh không phải vì tuổi tác (rất nhiều giáo viên ngày nay vẫn rất trẻ, thậm chí đồng niên với học sinh), mà vì họ cảm thấy có trách nhiệm với tương lai của học sinh.

Nếu bạn có một người thầy/cô nghiêm túc (đến nỗi bạn sợ), thì hãy xem đó là một điều may mắn. Họ còn nghiêm túc với bạn vì họ quan tâm đến bạn. Khi họ không còn quan tâm đến kết quả học tập của bạn, không nhắc nhở bạn khi bạn ngủ trong lớp, thì đó là lúc họ đã từ bỏ việc giúp đỡ bạn trở nên tốt hơn.

Khi thầy cô dạy một lớp đủ lâu, họ sẽ tự nhiên quan tâm đến học sinh không chỉ là vấn đề học tập. Họ sẽ chú ý đến tâm trạng, sức khỏe của học sinh, để kịp thời giúp đỡ khi cần. Họ cũng phải nhận biết mối quan hệ giữa các học sinh trong lớp: liệu có ai đang xích mích với ai không, có ai đang bắt nạt ai không, có ai đang có hành vi không đúng với ai không v..v.....

Bên cạnh vấn đề của học sinh, còn có những vấn đề liên quan đến phụ huynh. Có khi học sinh mang về những tin tức sai lệch cho phụ huynh, gây hiểu lầm và tạo ra những rắc rối không đáng có ở trường, ảnh hưởng đến giáo viên và nhà trường. Có những phụ huynh muốn con mình được đối xử 'đặc biệt', điều mà giáo viên không thể làm vì giáo dục phải công bằng cho tất cả học sinh. Có khi học sinh cần thảo luận vấn đề với phụ huynh nhưng phụ huynh lại lơ đi, không quan tâm và không liên lạc. Xử lý những vấn đề đó là trách nhiệm của mỗi giáo viên.

Làm giáo viên không chỉ là việc dạy học trên lớp. Sau giờ dạy, thầy cô phải chấm bài, làm đề, chuẩn bị giáo án, báo cáo, họp hành, tổ chức hoạt động ngoại khóa, liên lạc với phụ huynh khi cần, tham gia các hoạt động văn nghệ, học thêm các chứng chỉ nghiệp vụ, tham gia các khóa tập huấn cải cách, tham gia các cuộc thi giáo viên giỏi để mang về thành tích cho trường v..v....

Trách nhiệm của giáo viên trải dài rộng lớn, đôi khi hầu như họ luôn bận rộn với công việc, cả ở nhà lẫn ở trường.

Với tôi, đúng như vậy. Điều này liên quan đến con người nhiều, cho nên một giáo viên giỏi có thể coi như là một chuyên gia trong giao tiếp xã hội.

Để học sinh hiểu bài, giáo viên không chỉ đơn giản là truyền đạt kiến thức từ sách giáo khoa. Như Einstein đã nói: 'Nếu bạn không thể giải thích một vấn đề một cách đơn giản, bạn chưa thực sự hiểu vấn đề đó'. Giáo viên cần đặt mình vào vị trí của học sinh để biết được khả năng của họ, sử dụng ngôn từ phù hợp để giải thích và truyền đạt kiến thức. Để làm điều đó, giáo viên không chỉ cần am hiểu kiến thức chuyên môn mà còn cần cập nhật thông tin xã hội mới nhất, thậm chí là ngôn ngữ của giới trẻ để giúp học sinh tiếp cận và hiểu bài dễ dàng hơn.

Ngoài ra, một giáo viên giỏi cũng cần phải biết tạo ra một môi trường vui vẻ, an toàn, chào đón sự phạm lỗi để tạo ra mối quan hệ gần gũi hơn giữa học sinh và giáo viên. Chỉ khi học sinh cảm thấy rằng giáo viên không trách móc họ khi họ mắc sai lầm, không bị phiền khi hỏi nhiều câu hỏi, cảm thấy hạnh phúc và mong chờ tiết học của giáo viên, họ mới sẵn lòng tiếp nhận kiến thức. Nếu một giáo viên luôn truyền tải sự nghiêm túc đến mức kỳ quặc, khiến cả lớp im lặng chỉ vì sợ, thì mặc dù lớp học có vẻ gọn gàng nhưng việc tiếp thu kiến thức không chắc chắn đã cao. Ngược lại, nếu luôn vui vẻ, thân thiện, học sinh sẽ... 'nô lệ' và vượt quá giới hạn vì biết rằng thầy/cô sẽ không làm gì họ. Vì vậy, một giáo viên giỏi biết cân bằng, biết khi nào nên mềm mỏng, nên nhẹ nhàng, và khi nào nên mạnh mẽ, tạo ra sự tôn trọng/nể trọng thay vì sự sợ hãi trong lớp học. Biết khi nào nên gần gũi như một người bạn, nhưng vẫn đủ nghiêm túc để học sinh không dám vượt quá giới hạn.

Điều đó chưa kể đến việc phải thực sự tinh tế trong việc xử lý các vấn đề liên quan đến phụ huynh. Hầu hết các tình huống mà phải liên lạc với phụ huynh, hoặc phụ huynh yêu cầu gặp, là khi lợi ích của con cái họ bị ảnh hưởng, tức là lúc phụ huynh thường không bình tĩnh. Những tình huống như vậy càng cần sự mềm mỏng nhưng mạnh mẽ của giáo viên để giải quyết mọi thứ một cách nhẹ nhàng nhất. Ngay cả khi buổi gặp là để nói về hành vi không tốt của học sinh, giáo viên cũng cần phải chọn cách nói sao cho vẫn thể hiện vấn đề nhưng không làm cho phụ huynh xấu hổ và khiến con mình bị trách mắng khi về nhà.

Khi đứng trước lớp, giáo viên còn là bậc thầy trong việc đọc hiểu học sinh để biết ai nói dối, ai thực sự hiểu bài, ai chưa làm bài tập, v.v... Học sinh Việt Nam thường giữ vẻ bề ngoài, thường không dám thừa nhận họ không hiểu bài trước mặt bạn bè, vì vậy thường trả lời là 'Có' khi giáo viên hỏi 'Có hiểu bài không?'. Kỹ năng đọc ngôn ngữ cơ thể này giúp giáo viên đánh giá chính xác khả năng cũng như tâm trạng của học sinh, từ đó đưa ra những phương án hỗ trợ phù hợp hơn là chỉ dựa vào những gì học sinh nói. Biết đọc học sinh cũng giúp giáo viên biết được năng lượng của lớp như thế nào vào ngày đó, từ đó điều chỉnh khối lượng kiến thức cũng như tốc độ giảng dạy cho phù hợp.

Thầy cô giáo cũng phải có kiên nhẫn tuyệt vời. Nếu cha mẹ chỉ cần kiên nhẫn với một hoặc hai đứa con của họ (và thường không kiên nhẫn được), thì giáo viên phải kiên nhẫn với một số lượng lớn con của người khác. Họ phải kiên nhẫn khi học sinh ứng xử xấu, học sinh lười biếng, học sinh không hiểu dù dạy mãi, học sinh bị ADHD, học sinh có vấn đề tâm lý... Nếu ở nhà, cha mẹ mà mất kiên nhẫn với con cái, họ có thể mắng chửi chúng mà người khác vẫn có thể thông cảm. Nhưng ở trường, chỉ cần mất kiên nhẫn một lần có thể làm mất việc, thậm chí làm mất nghề. Điều này chưa kể đến việc với nhiều học sinh có hoàn cảnh không may mắn, thầy cô là người duy nhất chúng tin tưởng gửi gắm hy vọng rằng cuộc sống này vẫn còn có người yêu thương chúng. Nếu đúng lúc các em cần thầy cô nhất, thầy cô lại mất kiên nhẫn, thì hậu quả cho các em sẽ rất khó lường. Chưa kể, họ cũng phải kiên nhẫn với những yêu cầu không lý do từ một số ít phụ huynh sau giờ học.

Ở một số trường, giáo viên cũng được đào tạo về các kỹ năng cứu thương cần thiết để phòng tránh tai nạn cho học sinh. Đôi khi họ còn phải học nhớ danh sách học sinh dị ứng và cách cấp cứu khi học sinh gặp sốc dị ứng. Ngoài ra, họ cũng tham gia các khóa đào tạo thường xuyên về những đổi mới trong giáo dục, bao gồm cải cách về sách giáo khoa, về các phần mềm mới giúp học trên lớp trở nên thú vị hơn, cũng như các phương pháp hoặc trò chơi mới có thể kết hợp vào quá trình giảng dạy. Điều quan trọng là họ phải nhanh chóng học và áp dụng những kiến thức này vào lớp học để hỗ trợ học sinh. Nhờ đó, giáo viên phát triển khả năng tự học nhanh chóng và có nhiều kỹ năng khác nhau.

Quan trọng hơn, giáo viên cũng được đào tạo để có tư duy Phát Triển, để áp dụng vào bản thân và truyền đạt cho học sinh. Với tư duy này, họ không gán nhãn học sinh mỗi khi họ mắc lỗi, luôn khích lệ học sinh, giúp học sinh tin rằng họ có thể trở nên tốt hơn. Và tôi tin, việc xây dựng niềm tin này trong học sinh có ý nghĩa hơn cả việc đạt điểm cao. Tư duy Phát Triển cũng giúp giáo viên giảm căng thẳng trong công việc và duy trì niềm đam mê với nghề lâu dài hơn.

Sau nhiều năm trải nghiệm giảng dạy, tôi nhận thấy rằng, tất cả những gì nghề này đã rèn luyện cho tôi đều mang lại ích lợi và có thể áp dụng trong mọi lĩnh vực khác trong cuộc sống, không chỉ trong công việc.

Trong tình yêu ư? Kỹ năng giảng dạy cũng cần thiết. Bạn muốn phản hồi với người yêu về một thói quen xấu hoặc hành động làm tổn thương bạn như thế nào? 'Anh làm việc vô tâm, bẩn thỉu. Chỉ cần việc giảm xuống nắp bàn cầu sau khi đi vệ sinh mà anh cũng thường xuyên quên. Anh không quan tâm đến cảm xúc của tôi à?' hay 'Cảm ơn anh vì đã nhớ giảm xuống nắp bàn cầu cho em. Em cảm thấy rất hạnh phúc khi thấy người yêu quan tâm đến những chi tiết nhỏ nhặt như vậy'? Tình yêu cũng cần sự kiên nhẫn như trong giảng dạy. Nếu bạn muốn người yêu thay đổi thói quen, hãy cho họ thời gian để thích nghi, đừng ngay lập tức đánh giá họ chỉ vì một lỗi nhỏ. Nếu bạn biết đọc được ngôn ngữ cơ thể của đối phương, bạn sẽ hiểu khi nào họ cần được chăm sóc, lúc nào họ buồn để có thể an ủi và khi nào họ cần được tôn trọng, từ đó trở thành một người yêu thông minh hơn.

Trong giao tiếp với bạn bè, chắc chắn ai cũng đã từng nghe câu 'Thế mà cũng phải buồn' khi chia sẻ những điều buồn với bạn bè. Nếu bạn có kỹ năng giảng dạy, bạn sẽ biết cách đồng cảm với họ, khuyến khích họ vượt qua khó khăn, không phải vì vấn đề đó không đáng buồn, mà vì họ có đủ sức mạnh để vượt qua. Đôi khi bạn bè gặp vấn đề, bạn cũng cần phải biết làm sao để tôn trọng họ, không để họ luôn muộn màng chỉ vì họ biết bạn sẽ chờ đợi.

Việc biết khi nào nên vui vẻ, khi nào nên quyết đoán cũng giúp ích cho bạn rất nhiều trong công việc. Quá nghiêm túc có thể dẫn đến loại bỏ, quá vui vẻ có thể bị coi thường. Sự cân bằng giữa hai thái độ này khiến người khác phải tôn trọng bạn. Bạn cần hướng dẫn thực tập sinh hay nhân viên mới đến với công việc? Cần kỹ năng giảng dạy. Bạn cần thuyết trình dự án với sếp? Điều đó không khác gì giảng bài cho học sinh => cần kỹ năng giảng dạy. Bạn phải làm việc nhóm? Không khác gì quản lý học sinh => cần kỹ năng giảng dạy.

Có thể nói kỹ năng giảng dạy sẽ mang lại lợi ích rất lớn cho mọi người, và nếu tất cả mọi người đều sở hữu nó, thì giao tiếp giữa mọi người sẽ trở nên hiệu quả hơn, mềm mại hơn, từ đó cuộc sống sẽ tránh được nhiều mâu thuẫn không cần thiết.

Sau khi bắt đầu công việc giảng dạy, tôi cảm nhận thấy mối quan hệ xung quanh mình đã được cải thiện đáng kể. Mọi người nhận xét rằng tôi trở nên điềm đạm hơn, cách nói chuyện của tôi trở nên đầy ý nghĩa hơn, và luôn tỏa ra một ánh sáng nhẹ nhàng, an toàn. Tôi hy vọng mọi người sẽ chú ý hơn đến kỹ năng giảng dạy, cũng như biết trân trọng công sức của các nhà giáo hơn nhé :D