Buzz
Ảnh chụp bởi Di_An_h tại Unsplash
Vào năm 2016, ngày mưa đã làm Bangkok lấm lem. Trên Sanam Luang, hàng ngàn nông dân quỳ mọp cầu nguyện cho nhà vua vừa qua đời. Trong một quán cà phê gần đó, đêm như chất chứa sự nặng nề dưới ánh đèn đỏ. Tôi đang xem một đoạn phim tài liệu về một người phụ nữ đi dạo qua đường phố đến Đại học Thammasat. Bà mẹ ấy đang tìm kiếm đứa con mất tích của mình sau thảm sát vào ngày 6 tháng 10 năm 1976.
Tiếng kinh cầu cho vị vua đã khuất văng qua sự yên bình của những người biến mất không một dấu vết. Quá khứ kia tràn qua khe cửa và đặt mình ngồi bên cạnh tôi. Tôi lúng túng đứng dậy và rời khỏi quán để trở về khi mưa dần tạnh. Bangkok ẩm ướt, không bao giờ có thể quên đi sự tồn tại của quá khứ dù sau bao cơn mưa nữa.
Những người bạn của tôi tại Bangkok không ngừng nói về quá khứ. Họ như những pháp sư, đang tạo ra tiếng ồn và làn sóng âm thanh xuyên qua những bức tường của các trung tâm mua sắm sang trọng, qua những chuyến tàu điện BTS vang vọng khi chúng đi vào thịnh vượng.
Dành cho thành phố...
Có những lúc, tôi cảm thấy như mình chỉ là một linh hồn vô hình, bước đi trong thế giới không hề cảm nhận được cảm giác thịt thà. Tôi đặt tai nghe vào và nghe bài rap “Mấy con mèo” của Datmaniac:
“Thành phố trở nên vô vịNhư một bức vách đầy bụi bámỞ đó, chúng ta đi qua với tâm hồn trống rỗng”
Tôi bay về Sài Gòn, tới quán bar trên tầng cao của một tòa nhà cũ để nghe Datmaniac rap trực tiếp. Những con đường hẹp và các bậc thang dẫn lên như lớp bụi dày đặc, che khuất đi vẻ Sài Gòn chân thật và dũng cảm.
Tôi thuộc thế hệ nghiêm túc, lớn lên và cảm thấy nhạc không phải là phần của cuộc sống của tôi. Tôi không nghe nhạc và từ chối những giai điệu tình yêu không liên quan đến cuộc sống hàng ngày của mình. Lúc đó, tôi tin rằng thế hệ trước sống trong một bệnh tật đau đớn mà lịch sử đã gieo rắc.
Tôi không thể hiểu được việc người ta hát về nghèo khổ như Lưu Quang Vũ với những bức thư tình tràn ngập lẫn nhau trong những giờ học đại học: “Về một thành phố nghèo nơi cuộc sống đầy khó khăn nhưng vẫn luôn tìm thấy cách để sống an nhàn trong khó khăn đó, sống một cách thanh thản và yên bình”. Những nhà thơ này đã dùng từ ngữ để bao bọc một thực tại đầy khốn khổ mà họ không thể chịu đựng được. Trong khi đó, tôi, một đứa trẻ lớn lên trong cái nghèo đến nỗi nó trở thành phẩm chất, không thể tin rằng nghèo có thể mang lại sự thanh thản, yên bình hay sự tao nhã nào đó.
Tôi vẫn nhớ mẹ tôi rơi nước mắt khi bà kể lại chuyện bị đuổi việc khi bà mang thai tôi. Từ đó, bà trở thành một người mẹ mất việc. Tôi tưởng tượng mình lớn lên trong bụng mẹ, còn bà lại gầy rạc vì thiếu thốn trong những năm 80 đói khát từ việc cắt may quần áo cho đến việc pha chén đường trong nước trà đá.
Những bài hát ca ngợi đời nghèo và trách móc cô gái đã rời bỏ anh vì anh nghèo. Những giai điệu tình yêu của thành phố, hình ảnh giả dối như lớp trang điểm dày của một người đang dở phấn. Bạn bè tôi nói tôi quá nghiêm túc với những bài hát, chỉ là giải trí, làm gì phải nặng nề.
Tôi nhận ra mình thường quá nghiêm túc và khi nào ai hỏi thích nghe nhạc gì, tôi thường trả lời là không nghe nhạc vì không hiểu âm nhạc.
Sau đó, tôi bắt đầu nghe những bản tình ca buồn trước năm 75. Tôi nhận ra có nhiều người cảm thấy mê mẩn với chúng, từ các quán trà sang trọng đến các quán cà phê phố xá. Các thế hệ từ 80, 90 và 2000 hát những bài nhạc vàng, tình ca tiền chiến và những bài hát chống chiến. Tôi không hiểu tại sao họ có thể nghe “Ngựa hoang về bến sông rồi/Cởi mở lòng ra với cõi đời” mà không nghe “con bướm xinh” nhưng lại đắm chìm trong “Rồi mộ chàng đã được ở cạnh nàng như lời xưa thề ước” ở cả đám ma và đám cưới.
Mỗi buổi sáng tại Hòa Hưng, tôi đến tiệm cà phê ở cuối hẻm. Cô chủ bật một băng nhạc cũ. Tiếng nhạc ê ẩm. Sau khi nghe, tôi cảm thấy buồn và quay về nhà để ngủ. Tôi nhận ra có một số người giống tôi, lãng phí thời gian và sống trong sự tĩnh lặng, lo lắng về sự tồn tại trôi qua mỗi ngày sau giấc ngủ dài và tiếp tục mê mải trong những giấc ngủ dài khác.
Tôi không đủ dũng cảm để đối mặt với hiện thực nặng nề trước mắt. Sài Gòn. Sài Gòn và nỗi buồn mênh mang.
Một người bạn gửi cho tôi bản rap của Datmaniac. Bài hát “Mấy con mèo” bắt đầu với câu: “Như là đã chứng kiến tất cả một đời sống hối hả/Nhà tôi gần phố trong một lần đó” – lời rap mời tôi tham gia vào cuộc đời của người sáng tác. Anh ấy ở đây, giống như tôi trong căn phòng trọ ẩm ướt ở quận 7, hoặc trên gác xép nóng nực của hẻm quận 10, nhìn người viết rap viết lên số phận với sự may mắn hoặc bất hạnh, để hôm sau trở nên giàu có hoặc bị trói buộc bởi nghĩa vụ. Tôi nghe thấy sự hối hả trong tiếng rap nhanh của Datmaniac giống như tiếng xe máy chạy đua với nhau tạo thành một dòng lụt trong thành phố đang hướng tới sự giàu có.
Câu chuyện của cuộc sống chất chứa nhiều cảm xúc, từ nỗi đau mất mát đến hy vọng giàu có. Nhìn qua cửa sổ, tôi thấy ánh sáng nhấp nhô từ tòa nhà bên sông, phản chiếu ước mơ thịnh vượng của mình. Dưới đất, một thị trấn đã phai màu, nơi xảy ra cảnh ông chồng đuổi vợ từ căn hộ của họ. Tiếng khóc của trẻ em làm lòng tôi đau xót. Những ngôi nhà này, từng là nơi sinh sống của những người đã phải rời xa và để lại những kỉ niệm. Những lời rap như 'Những đứa nhỏ tiếc thương tuổi thơ, những khu vườn mênh mông' thể hiện đầy đủ cảm xúc về những thay đổi trong cuộc sống (Mỡ mỏng – Datmaniac)
Người ta hát karaoke, thể hiện ước mơ về những kỷ niệm tuổi thơ đẹp đẽ, nơi mà những người trẻ được tự do vui chơi. Ca khúc nhắc nhở tôi về thời gian khó khăn trong đại dịch Covid, khi những người vô danh không có chỗ đứng, dù ở thành phố hay quê hương.
Datmaniac vẽ nét đô thị trong âm nhạc một cách rõ ràng và chân thực. Ông biết cách diễn đạt tâm trạng của mình một cách không lãng mạn, không phô trương.
Nhưng Datmaniac không chấp nhận sự tuyệt vọng của giới trẻ. Người ta thấy sự lạc quan trong những dòng lời như 'Khi có em, cuộc sống trở nên tươi sáng hơn, quên đi những lo toan, đối diện với cuộc sống một cách tự tin'
Khác biệt với những nhà văn tiền chiến, Datmaniac không viết về nghèo đói hay tình yêu đất nước. Ông tập trung vào những bài học cuộc sống đầy máu và những giá trị đích thực.
Datmaniac tôn vinh những bài học thực tế của cuộc sống, không lạc quan mù quáng nhưng cũng không lạc quan quá khích. Ông thể hiện những trải nghiệm đau thương của mình một cách chân thực.
Và chàng trai đó, đầy nổi giận hoặc lòng trắn trở khi nhìn thấy bầy mèo bị giết, bị săn lùng để làm thịt, anh ấy gọi tên mẹ để giải tỏa sự bực tức và đối đầu với cuộc sống: “Và mẹ ơi, con người không phải lúc nào cũng xấu xa, họ chỉ cần quan tâm đến những điều để giấu điểm tốt của chúng ta” – Chàng trẻ đó đang cố gắng biện minh cho kẻ đã giết thịt bầy mèo.
Sự lương thiện thường mang theo hai mặt phức tạp khiến người nghe cảm thấy bối rối. Một mặt tôi tức giận không thể diễn tả được, vì tôi đã mất không biết bao nhiêu người bạn thân thuở nhỏ do bọn trộm chó mèo, hay cũng như mỗi khi báo chí và mạng xã hội trở nên náo nhiệt với những cuộc tranh luận khi kẻ trộm chó bị dân làng đánh chết. Nhưng mặt khác, sự tức giận dần dần tan biến, và người nghe (tôi) cố gắng an ủi mình bằng câu “con người không phải lúc nào cũng xấu xa” như chàng trai đã hát. Tôi bật cười trong một góc đường ở Bangkok. Trên con đường mà tôi đi mỗi ngày, có hai cô bé học sinh luôn mang thức ăn để cho mèo hoang. Tôi ước gì mèo của mình có một cuộc sống khác, ở một thành phố khác, không phải là Biên Hòa với những quán thịt chó mèo đầy ánh đèn sáng chói. Hoặc có lẽ lúc đó tôi đang ước cho mình một số phận khác? Hoặc có lẽ lúc đó, Datmaniac đang dạy tôi nhìn nhận thế giới từ một góc độ khác trong một thực tại khó mô tả.
Tôi nhận ra Datmaniac cũng phải trải qua những cuộc tranh luận ồn ào trong đầu mình, khi mà một vài năm sau, trong một bài hát có tên là Mỡ Mỏng, anh viết:
“Nơi đâu đó có giàu có và nơi khác có người nghèoKhông ngừng lấy thịt từ bồ câu, chó, mèoRừng giải cứu con người nhưng con người lại đấu giá rừngCó nhiều việc tốt còn hơn nhiều lần so với việc xấu“
Thực tế là niềm tin vào lòng tốt là điều có thể bị chất vấn mỗi ngày, khi những giá trị nhỏ bé mà chúng ta giữ trong lòng từ thuở nhỏ có thể bị xé lụa và đưa vào lý lẽ thực dụng của cuộc sống, giống như “rừng giải cứu con người nhưng con người lại đấu giá rừng”, khi người dân dưới gốc cây rừng đã bảo vệ nó nhưng lại xem thịnh vượng là việc xẻ thịt người bảo vệ mình. Khi nghe Mỡ Mỏng, tôi không còn thấy một chàng trai trẻ đang nghĩ đơn giản về người xấu mà anh ta chưa từng gặp mặt, mà thấy một nhạc sĩ trưởng thành, nhìn nhận thế giới từ góc độ của mình qua từng ngày. Đây là một nhạc sĩ không phải là chiến binh trẻ tuổi với súng cao ráo, không phải là người kẻ thù của sự bất lương với cách diễn đạt giả tạo.
Đôi khi tôi nhớ đến đoạn rap của Datmaniac: “Có lẽ một ngày nào đó khi thành công, tên của tôi sẽ in trên tờ tiền?! / Đó là một điều khó khăn với những niềm tin, / Nếu có ai đó dám đặt niềm tin vào tôi”. Oh những chàng trai trẻ làm hòa với cuộc sống, làm hòa với những quả đấm thẳng vào lòng tuổi trẻ với sự chân thành và hài hước mà họ có thể mang lại.
Cho điều muốn cho mẹ
Nhân vật mẹ thường xuất hiện trong âm nhạc của Datmaniac, khiến tôi nhớ về người mẹ của mình và tất cả những người mẹ khác tôi từng gặp, mong muốn con cái của họ giữ vững lòng lương thiện từ khi chúng được sinh ra. Tuy nhiên, mẹ trong âm nhạc của Datmaniac không giống những người mẹ truyền thống, không phải là những người phụ nữ phải ngồi dưới mưa ngày nào cũng để chờ đợi con cái trở về, mà thay vào đó, bài hát ca ngợi sự độc lập và mạnh mẽ của họ.
