Nghệ sĩ cải lương Bạch Tuyết

Bạch Tuyết, tên thật là Nguyễn Thị Bạch Tuyết, sinh ngày 24 tháng 12 năm 1945, là một trong những danh ca nổi bật của cải lương, được tôn vinh là 'Bảo vật của cải lương.' Trước năm 1975, bà và nghệ sĩ Hùng Cường đã tạo nên 'Cặp sóng thần' nổi tiếng trên sân khấu cải lương. Bà cũng là người đầu tiên ở Việt Nam nhận học vị Tiến sĩ Nghệ thuật Cải lương từ các học viện hàn lâm tại Anh và Bulgaria, nghiên cứu về 'Sự thích nghi của nghệ thuật sân khấu truyền thống Đông Nam Á với yêu cầu của khán giả thế kỷ 21.'

Ngoài sự nghiệp ca hát, bà còn sáng tác lời vọng cổ cho các bài tân nhạc dưới bút danh Nguyễn Thị Khánh An.

Cuộc đời và sự nghiệp

Nguyễn Thị Bạch Tuyết, sinh ngày 24 tháng 12 năm 1945 tại làng Khánh Bình, Châu Đốc (hiện nay thuộc Khánh An, An Phú), tỉnh An Giang, từ nhỏ đã bộc lộ tài năng ca hát và ngâm thơ, thường xuyên được các thầy cô giáo đưa lên sân khấu trong các đêm văn nghệ.

Mồ côi mẹ từ năm 9 tuổi (1955), bà bắt đầu sự nghiệp ca hát tại các nhà hàng với các bài tân nhạc như Nắng đẹp miền Nam, Làng tôi, Tiếng còi trong sương đêm, và nhiều bài khác.

Như nhiều đồng nghiệp cùng thời, Bạch Tuyết rất yêu thích Thanh Nga. Trong một lần gặp gỡ, Thanh Nga đã khen ngợi khả năng hát cải lương của Bạch Tuyết và khuyến khích bà theo đuổi sự nghiệp ca hát, nói rằng 'Em đi hát đi, chứ với vẻ ngoài của em, em sẽ nổi tiếng lắm,' lời khích lệ này đã giúp bà vững bước trên con đường nghệ thuật.

Năm 1960, Bạch Tuyết theo học tại trường nội trú của các ma-sơ Công giáo, và trong thời gian này, bà đã giao lưu và học hỏi từ nhiều nghệ sĩ, trong đó có soạn giả Điêu Huyền. Nhờ mối quan hệ này, bà dần được biết đến qua các đài phát thanh và báo chí. Điêu Huyền nhận bà làm con nuôi và cho gia nhập đoàn Kiên Giang, một bước đệm quan trọng trong sự nghiệp của bà.

Vào năm 1961, trong khi đoàn Kiên Giang đang diễn vở 'Lá thắm chỉ hồng', sự vắng mặt của cô đào chính đã tạo cơ hội cho Bạch Tuyết vào vai cô lái đò Lệ Chi. Diễn xuất của bà đã gây ấn tượng mạnh mẽ với khán giả. Sau đó, bà tiếp tục tham gia các vở như 'Kiếp chồng chung', 'Suối mơ rền áo cưới',... và được mời về đoàn Thống Nhất với vở 'Tiếng hát Muồng Tênh', từ đó tên tuổi bà bắt đầu nổi bật.

Dù đang nổi tiếng với Đoàn Thống Nhất, bà vẫn luôn yêu thích việc học. Trong thời gian hoạt động, bà đã nghỉ nửa năm để ôn thi Tú Tài và nhiều lần tạm ngừng sự nghiệp ca hát để tiếp tục học tập.

Cuối năm 1962, Bạch Tuyết gia nhập đoàn Bạch Vân và ngay năm sau đã nhận được Giải Thanh Tâm dành cho Diễn viên Triển vọng.

Vào năm 1964, bà chuyển sang đoàn Dạ Lý Hương và hợp tác với các soạn giả nổi tiếng như Hà Triều và Hoa Phượng, qua đó khẳng định tài năng của mình. Năm sau, vở Tần nương thất đã mang lại cho bà Huy chương Vàng giải Thanh Tâm cho Diễn viên Xuất sắc. Cũng trong năm này, nhờ thành công của vai Lê Thị Trường An trong vở Tuyệt tình ca, bà được tặng danh hiệu 'Cải lương chi bảo' từ soạn giả Hoa Phượng và giới báo chí, danh hiệu này vẫn gắn liền với tên tuổi bà cho đến nay.

Năm 1966, khi Hùng Cường gia nhập đoàn Dạ Lý Hương, cặp đôi này đã trở thành một hiện tượng nổi bật và được báo chí gọi là 'Cặp sóng thần' nhờ sức hút mãnh liệt của họ. Bà tiếp tục gắn bó với đoàn thêm 2 năm.

Sau năm 1968, khi chiến tranh lan rộng, bà tạm ngừng hoạt động ca hát. Đến năm 1971, bà và Hùng Cường thành lập gánh hát Hùng Cường – Bạch Tuyết (sau này đổi tên thành Đoàn ca kịch Bạch Tuyết), trình diễn các vở kinh điển như Trăng thề vườn thúy, Má hồng phận bạc, Cung thương sầu nguyệt hạ,... Mặc dù được đông đảo khán giả yêu mến, nhưng do quản lý chưa hiệu quả, gánh hát ngừng hoạt động sau một thời gian. Bà sau đó chuyển hướng sang học Luật.

Năm 1985, khi 40 tuổi, Bạch Tuyết bước vào giảng đường đại học và hoàn thành chương trình, nhận bằng Cử nhân Ngữ văn.

Năm 1988, bà được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ ưu tú và cùng năm này tốt nghiệp khoa đạo diễn tại Viện Hàn lâm Sân khấu và Điện ảnh Sofia.

Vào năm 1995, bà bảo vệ thành công luận án Tiến sĩ với đề tài 'Sự thích nghi của nghệ thuật sân khấu truyền thống Đông Nam Á', trở thành tiến sĩ nghệ thuật cải lương đầu tiên của Việt Nam. Với vai trò Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu bảo tồn và phát triển văn hóa dân tộc tại Đại học Bình Dương, bà đã tổ chức nhiều chương trình sân khấu quý giá về nghệ thuật dân tộc. Trung tâm này, phối hợp với Đài Truyền hình Bình Dương, phát sóng chương trình 'Chân dung đối thoại' hàng tháng nhằm quảng bá và tôn vinh văn hóa nghệ thuật dân tộc.

Luôn tâm huyết với việc phát triển cải lương, bà đã âm thầm thực hiện kế hoạch viết các 'trường ca cải lương' chuyển thể từ các tác phẩm như Cung oán ngâm khúc (Nguyễn Gia Thiều) và Bút quan hoài (Trần Tuấn Khải). Trong số đó, tác phẩm chuyển thể Kinh Pháp Cú thành trường ca cải lương với nhiều bài bản dễ nhớ và dễ hát đã được phát hành qua VCD và nhận được sự yêu mến từ khán giả.

Năm 2012, bà được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân tại lần xét duyệt thứ 7 (năm 2011).

Trong suốt sự nghiệp, bà đã diễn chung với nhiều nghệ sĩ như Thanh Sang, Phương Quang, Diệp Lang, Ngọc Giàu, Hồng Nga, Phượng Liên, Lệ Thủy, Minh Phụng, Minh Vương, Thanh Tuấn, Thanh Tòng, Bảo Quốc, Hùng Cường, Út Bạch Lan, Thái Châu, Tấn Tài, Út Trà Ôn,... Trong số đó, Hùng Cường là người để lại ấn tượng sâu sắc nhất khi cùng bà tạo nên cặp đôi 'sóng thần' nổi tiếng vào thập niên 1960.

Đầu năm 2021, để đánh dấu 60 năm gắn bó với nghề cải lương, Bạch Tuyết đã tổ chức đêm nhạc đặc biệt mang tên Đêm Bạch Tuyết - Gửi Người Tri Kỷ. Bà chia sẻ rằng đây là món quà chân thành dành tặng không chỉ cho những đồng nghiệp trong nghề mà còn cho các khán giả yêu mến.

Trong năm 2021, Bạch Tuyết được vinh danh là một trong ba phụ nữ tiêu biểu trong lĩnh vực nghệ thuật tại Gala Phụ Nữ Quyền Năng. Cùng với bà, hai nghệ sĩ nhân dân Kim Cương và Lê Khanh cũng nhận được danh hiệu này, tất cả đều là những người đã cống hiến to lớn cho nền nghệ thuật.

Năm 2022, ca khúc Về nghe mẹ ru, do Bạch Tuyết kết hợp với Hoàng Dũng, đã giành giải Âm nhạc của năm tại TikTok Awards Việt Nam.

Năm 2023, Bạch Tuyết đã có nhiều hoạt động nghệ thuật nổi bật, bao gồm việc làm giám khảo và huấn luyện viên trong cuộc thi Chuông vàng vọng cổ lần thứ 18 tổ chức tại Đài truyền hình Thành phố Hồ Chí Minh.

Cùng năm 2023, bà cũng thể hiện khả năng diễn xuất trong phim chiếu rạp Biệt đội rất ổn của đạo diễn Tạ Nguyên Hiệp, góp phần tạo điểm nhấn cho phim với bối cảnh miền Tây, nơi cải lương rất phát triển. Tháng 7 năm 2023, Bạch Tuyết hợp tác với Rapper Wowy để phát hành ca khúc Tia sáng cuối cùng, tác phẩm đã gây nhiều tranh cãi trong giới âm nhạc và người hâm mộ.

Dù đã bước vào tuổi xế chiều, Bạch Tuyết vẫn không ngừng cống hiến cho nghệ thuật, nỗ lực gìn giữ và phát huy giá trị của văn hóa âm nhạc dân gian như cải lương. Bà thực hiện các dự án như: Tiếp bước trăm năm, Diễn Kịch Một Mình, và Việt Phục,... để truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ.

Những vai diễn nổi bật

Các vai diễn trong cải lương

Bạch Tuyết đã thể hiện nhiều vai diễn ấn tượng trên sân khấu cải lương, trong đó có những vai nổi bật như: Kiều Nguyệt Nga, Thái hậu Dương Vân Nga, và Đời cô Lựu,...

• Cho trọn cuộc tình (vai Thuý An)
• Chuyện tình Hàn Mặc Tử (vai Mộng Cầm)
• Dốc sương mù (vai Ỷ Lan)
• Đoạn tuyệt (vai Loan)
• Đời cô Lựu (vai cô Lựu)
• Kim Vân Kiều (vai Thúy Kiều)
• Lục Vân Tiên (vai Kiều Nguyệt Nga)
• Mùa thu lá bay (vai Hàn Ni)
• Mưa rừng (vai Tuyền)
• Nạn con rơi (vai Cừu)
• Nguyệt khuyết (vai bà Xinh)
• Nửa đời hương phấn (vai Diệu, sau này là vai The/Hương)
• Tần nương thất (hay Nỗi buồn con gái, vai Tần)
• Thái hậu Dương Vân Nga (vai Dương Vân Nga)
• Tuyệt tình ca (vai Lê Thị Trường An)
• Tóc mai sợi vắn (vai bà Hạnh)
• Thượng hoàng Trần Nhân Tông (vai An Tư)
• Lý Chiêu Hoàng (vai Lý Chiêu Hoàng)

CD và băng nhạc

Các bài tân cổ giao duyên và vọng cổ

Danh sách các phim tham gia

• Như hạt mưa sa (1971)
• Như giọt sương khuya (1972)
• Lan và Điệp
• Con ma nhà họ Hứa (1973)
• Thạch Thảo (2018)
• Biệt đội rất ổn (2023)

Nhà soạn giả

Sử dụng bút danh: Nguyễn Thị Khánh An

Bài tân nhạc mà bà viết lời vọng cổ

Hơn 300 ca khúc tân cổ do bà tự sáng tác.

Tuồng cải lương do bà viết

Cuộc sống cá nhân

• Bà đã từng cố gắng quyên sinh 3 lần nhưng đều không thành công.
• Bà quy y Tam bảo với pháp danh Diệu Lộc tại chùa Sắc Tứ (Tiền Giang), dưới sự hướng dẫn của Sư bà Thông Huệ. Bà cũng đã học Thiền với hòa thượng Thiền sư Thích Thanh Từ (Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử).
• Bà kết hôn lần đầu với danh thủ bóng đá Phạm Huỳnh Tam Lang vào năm 1967, nhưng cuộc hôn nhân này kết thúc vào năm 1974 vì lý do cá nhân. Hai người không có con chung và dù ly dị, họ vẫn dành cho nhau những lời tốt đẹp.
• Sau khi ly dị, bà kết hôn lần thứ hai vào năm 1974 với ông Charles - Nguyễn Văn Đức (Charles Đức), một Việt kiều quốc tịch Pháp. Họ có một con trai tên Bảo Giang Valery Bauduin, hiện đang sống và làm việc tại Mỹ. Bà hiện có 3 cháu nội trai đang sinh sống tại Mỹ, còn bà vẫn giữ quốc tịch Việt Nam.

Xu hướng

Vào ngày 16/9/2020, kênh Youtube LÊ HOÀNG TV đã đăng tải video với tiêu đề “NSND BẠCH TUYẾT THỂ HIỆN NHÂN NGÀY KHAI TRƯƠNG SÂN KHẤU LÊ HOÀNG”. Trong video, NSND Bạch Tuyết thể hiện câu hát: “Trời ơi bão táp mưa sa. Một Dương Vân Nga có chống đỡ nổi sơn hà” (trích từ vở 'Thái Hậu Dương Vân Nga'). Video này đã thu hút hơn 280 nghìn lượt xem chỉ trong vòng 2 năm.

Đến đầu năm 2021, câu hát này đã trở thành một trào lưu trên các mạng xã hội Việt Nam (như TikTok và Youtube), thường được sử dụng để báo hiệu những tình huống dở khóc dở cười trong các video hài hước.

Chú thích

Liên kết ngoài

• Phỏng vấn Nghệ sĩ cải lương Bạch Tuyết: Cải lương là bài học quý giá nhất, thực hiện bởi Kim Yến