Nghệ sĩ Lệ Thủy

Lệ Thủy (sinh ngày 20 tháng 5 năm 1948) là một trong những nghệ sĩ cải lương nổi tiếng của Việt Nam. Bà được biết đến với danh hiệu 'Cô đào ngoại hạng' của sân khấu cải lương miền Nam. Lệ Thủy đã có nhiều vai diễn thành công, đặc biệt là trong sự nghiệp hợp tác với Nghệ sĩ Minh Vương.

Sự nghiệp

Trước năm 1975

Bà sinh ra với tên là Dương Thị Lệ Thủy, sau này thay đổi thành Trần Thị Lệ Thủy. Sinh ra và lớn lên trong một gia đình nông dân nghèo tại làng Đông Thành, huyện Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long, Lệ Thủy là chị cả trong một gia đình có 8 chị em.

Vì hoàn cảnh gia đình khó khăn từ khi còn nhỏ, Lệ Thủy đã cùng gia đình lên Sài Gòn kiếm sống. Lúc 10 tuổi, khi làm việc tại ban văn nghệ xóm bên, nghệ sĩ Tư Long nghe được bà hát vọng cổ và mời bà tham gia học ca cổ với thầy Năm Truyền tại Khánh Hội, nơi bà làm thợ hớt tóc. Sau đó, Lệ Thủy được gửi đi học cải lương bài bản ở miền Nam và miền Bắc với nhạc sĩ Tám Đen. Trải qua nhiều gian nan với sự bệnh tật của em nhỏ và nợ nần gia đình, vì không có giấy khai sinh nên bà không thể tiếp tục học hành và phải làm việc sớm để giúp gia đình, bà quyết định làm việc tại gánh Trâm Vàng (Biên Hòa, Đồng Nai) để giảm bớt gánh nặng cho ba mẹ.

Với bài hát cổ Cô gái bán đèn hoa giấy, Lệ Thủy bắt đầu từ vai diễn nhỏ trên sân khấu. Lúc 13 tuổi, bà đã tham gia vai diễn nhỏ trên đoàn Trâm Vàng. Khi 14 tuổi, Lệ Thủy đã có các vai đào nhì. Sau đó, bà chuyển sang Công ty Kim Chung của ông bầu Trần Viết Long, một đại bang có 7 đoàn hát. Tại đây, Lệ Thủy được soạn giả Ngọc Văn nhận làm con nuôi và đóng từ vai phụ cho đến vai chính.

Sau khi tạo dấu ấn với vai diễn đầu tiên, ông bầu Trần Viết Long thành lập đoàn Kim Chung 3 và Lệ Thủy chuyển sang đó diễn cùng với nghệ sĩ Thanh Hải trong vở 'Bẽ bàng duyên mới' của soạn giả Ngọc Văn. Từ đó, tên tuổi của Lệ Thủy bắt đầu nổi lên, trở thành cô đào chính lúc bà mới tròn 15 tuổi.

Năm 1964, Lệ Thủy giành được Huy chương Vàng triển vọng giải Thanh Tâm cùng với nghệ sĩ Thanh Sang, một giải thưởng danh giá nhất trong làng cải lương vào thời điểm đó.

Tiếp đó, Lệ Thủy gia nhập đoàn Kim Chung 5, nơi bà hợp tác với Minh Phụng tạo thành cặp đào – kép gắn bó, được báo chí thời bấy giờ gọi là cặp 'Bão biển' vì thành công với nhiều vở như Xin một lần yêu nhau, Đêm lạnh chùa hoang, Kiếp nào có yêu nhau, ...

Sau năm 1975

Năm 1975, Lệ Thủy liên kết với Đoàn văn công TP.HCM qua các vở diễn như Cây sầu riêng nở hoa, Âm thanh sóng Rạch Gầm, Khi bình minh trở lại.

Tháng 2 năm 1984, Lệ Thủy được vinh dự tham gia cùng Đoàn nghệ sĩ lưu diễn Tây Âu với các nghệ sĩ Bạch Tuyết, Diệp Lang, Ngọc Giàu, Minh Vương,... qua các vở diễn như Đời của cô Lựu, Câu thơ yên ngựa...

Những năm đầu thập niên 1990, Lệ Thủy chủ yếu hoạt động trong lĩnh vực video cải lương. Một số vở cải lương đã được quay video như Đêm lạnh chùa hoang, Tây Thi, Máu nhuộm sân chùa...

Sân khấu cải lương đang gặp nhiều khó khăn. Bà cùng với Diệp Lang và Minh Vương đã thành lập chương trình Những dấu ấn vĩnh cửu tại Nhà hát Cải lương Trần Hữu Trang, biểu diễn các vở tuồng kinh điển như Giấc mộng dạ xuân, Tình mẫu tử...

Năm 2008, chương trình bắt đầu với tên gọi 'Sân khấu vàng', thuộc Nhà hát Trần Hữu Trang, mục đích tập hợp các nghệ sĩ biểu diễn và quyên góp doanh thu cho xây dựng nhà tình thương. Cho đến nay, 'Sân khấu vàng', dưới sự sáng lập của Lệ Thủy và Minh Vương, đã mang đến nhiều vở diễn như Sông dài, Lá sầu riêng, Một ông hai bà, Đêm lạnh chùa hoang, ... và đã trao tặng hơn 30 căn nhà cho các gia đình khó khăn.

Hiện nay, bà vẫn thường xuyên biểu diễn tại Nhà hát Cải lương Trần Hữu Trang và tham gia vào các chương trình biểu diễn và show diễn ở nhiều tỉnh thành.

Năm 2020, Lệ Thủy xuất hiện bất ngờ trong chương trình Ký ức vui vẻ mùa 3, làm các khách mời ngỡ ngàng. Thường ít khi tham gia chương trình, nhưng khi được con trai Dương Đình Trí khuyên khích, bà đã đồng ý.

Danh hiệu và giải thưởng

• Giải Thanh Tâm (năm 1964) cùng với Thanh Sang, Lệ Thủy là nữ nghệ sĩ trẻ thứ nhì đoạt giải này sau 10 lần tổ chức. Ngọc Giàu là nghệ sĩ đoạt giải Thanh Tâm trẻ tuổi nhất, lúc 15 tuổi.
• Giải Kim Khánh (1974).
• Giải A1 Hội diễn sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc (1980).
• Nghệ sĩ được yêu thích nhất năm 1989, với 5849 phiếu bầu chọn từ độc giả báo Sân khấu Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức.
• Danh ca vọng cổ được yêu thích nhất năm 1990, hạng 2 (sau Minh Vương) do báo Sân khấu Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức.
• Nghệ sĩ được yêu thích nhất năm 1990, hạng 4 với 2664 phiếu bầu chọn từ độc giả báo Sân khấu Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức.
• Giải Đôi nam – nữ diễn viên cải lương được yêu thích nhất năm 1992 (cùng Minh Vương), với 7993 phiếu bầu chọn từ báo Sân khấu Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức.
• Nghệ sĩ đóng Video cải lương được yêu thích nhất năm 1992, hạng 2 trong top 10 (xếp sau Vũ Linh) với 4286 phiếu bầu chọn từ độc giả báo Sân khấu Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức.
• Danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú đợt 3 năm 1993.
• Kỷ lục Guinness Việt Nam 2008 cho Đôi bạn diễn lâu năm và ưng ý nhất (cùng Minh Vương).
• Giải Mai vàng cho hạng mục Nữ diễn viên cải lương được yêu thích nhất do báo Người lao động tổ chức vào năm 2008 và 2009.
• Danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân đợt 7 năm 2012.
• Giải thưởng truyền hình HTV Awards 2013 cho Nữ nghệ sĩ cải lương được yêu thích nhất.

Gia đình

Năm 1973, Lệ Thủy kết hôn với ông Dương Đình Trúc và có ba người con. Con trai thứ hai của bà, sau khi tốt nghiệp đại học ở Úc, đã trở về Việt Nam và trở thành ca sĩ với nghệ danh Dương Đình Trí. Vào năm 2009, Dương Đình Trí đã tổ chức liveshow Bước chân hai thế hệ nhân dịp sinh nhật lần thứ 61 của mẹ.

Nhận xét

Soạn giả Viễn Châu nhận xét rằng: 'Lệ Thủy có một giọng ca hiếm có trong làng cổ nhạc, với chất giọng kim pha thổ, từng được báo giới Sài Gòn xưa tôn vinh là giọng ca chuông ngân'. Năm 1964, khi Viễn Châu kết hợp tân nhạc và cổ nhạc để tạo nên bản tân cổ giao duyên, ông đã lựa chọn giọng ca của Lệ Thủy để thể hiện thử nghiệm này với bài hát Chàng là ai.

Diễp Lang nhận xét rằng Lệ Thủy là 'cô đào hàng đầu' của sân khấu cải lương.

Các tác phẩm tân cổ nổi bật

Ngoài ra, còn có các bài tân nhạc như

Những vai diễn nổi bật trong sự nghiệp

• Nàng Áo cưới trước cổng chùa (vai Xuân Tự)
• Cây sầu riêng khoe bông (vai Hạnh)
• Cô gái Đồ Long (vai Chu Chỉ Nhược)
• Dạ Xoa hoàng hậu (vai Chung Vô Diệm)
• Đêm lạnh chùa hoang (vai Hồ Bảo Xuyên)
• Dốc sương mù (vai Xuyên Đảo Phương Tử)
• Đời cô Lựu (vai Kim Anh)
• Hàn Mặc Tử (vai Mai Đình)
• Hoa Mộc Lan (vai Hoa Mộc Lan)
• Kiếp nào có yêu nhau (vai Quế Minh)
• Lôi vũ (vai Lỗ Tứ Phượng)
• Lỡ bước sang ngang (vai Cẩm Nhung)
• Máu nhuộm sân chùa (vai Bạch Thiên Nga)
• Mưa rừng (vai K'Lai)
• Mùa xuân ngủ trong đêm (vai Bạch Thiên Hương)
• Người tình trên chiến trận (vai A Khắc Thiên Kiều)
• Nửa đời hương phấn (vai Diệu)
• Tái sanh duyên (vai Mạnh Lệ Quân)
• Tây Thi gái nước Việt (vai Tây Thi)
• Tiêu Anh Phụng (vai Công chúa)
• Tô Ánh Nguyệt (vai Nguyệt)
• Trắng hoa mai (vai Thiên Kiều)
• Trúng độc đắc (vai Tý)
• Xin một lần yêu nhau (vai Hồ Như Thủy)

Liên kết bên ngoài