Nghệ sĩ Lương Giang: Hơn 4 năm trôi qua dành để dạy vẽ cho trẻ tự kỷ, từ chối sự hỗ trợ vì lo sợ bị lợi dụng và ước mơ về Câu lạc bộ họa sĩ tự kỷ

'Thật lòng, có rất nhiều tổ chức muốn đồng hành cùng chúng tôi bằng cách góp vốn hoặc muốn tài trợ để quảng cáo nhưng tôi luôn từ chối hết. Chi phí của lớp học này tôi tự lo nên không cần sự hỗ trợ thêm và càng không muốn bị lợi dụng thông qua công việc từ thiện', Lương Giang chia sẻ.

Lương Giang sinh năm 1986. Cô được khán giả yêu mến và biết đến qua các bộ phim như: Hoa cỏ may, Cầu vồng tình yêu, Nhà có nhiều cửa sổ, Khát vọng Thăng Long, 13 nữ tù...

Nữ diễn viên không chỉ nổi tiếng ở lĩnh vực điện ảnh, cô còn được biết đến với vai trò họa sĩ, MC, doanh nhân... Trong nhiều năm qua, Lương Giang thu hút sự chú ý với dự án lớp học vẽ từ thiện, hoàn toàn miễn phí cho trẻ tự kỷ. Chúng tôi đã có cuộc trò chuyện về dự án này sau hơn 4 năm hoạt động. Dự án đã mang lại ánh sáng, niềm hi vọng cho các em nhỏ tự kỷ cũng như gia đình của họ.

Khởi đầu đầy thách thức nhưng tôi không từ bỏ

- Lương Giang nổi tiếng với danh xưng là diễn viên, MC... Vậy với nghệ thuật hội họa, chị đã trải qua những trải nghiệm ra sao?

Dành cho tôi, diễn xuất là một duyên phận tình cờ, còn hội họa và kinh doanh mới thật sự là niềm đam mê lớn nhất. Dù sinh ra ở Lào Cai, tôi không có cơ hội học vẽ từ nhỏ để có thể theo đuổi nghệ thuật này. Nhưng khi trưởng thành và có cơ hội làm việc trong nhiều lĩnh vực khác nhau, đam mê với hội họa vẫn luôn cháy bỏng trong lòng tôi. Tôi luôn mơ ước một ngày nào đó, khi có điều kiện, tôi sẽ mở một phòng tranh riêng.

Vào năm 2013, ước mơ của tôi trở thành hiện thực. Tôi thành lập một phòng tranh nhỏ ở khu vực Tây Hồ, Hà Nội, tuy nhiên chủ yếu là để trưng bày và bán tranh cho khách nước ngoài. Lúc đó, tôi vẫn nhận được nhiều lời mời tham gia diễn xuất trong phim và đang công tác chính tại Đài truyền hình Quân đội. Nhưng việc duy trì hai công việc, làm việc tại đài và quản lý phòng tranh, đặt ra áp lực lớn đối với tôi.

Chính vì lẽ đó, tôi đã quyết định xin chuyển công tác về trường Sư phạm Nghệ thuật Trung ương để giảng dạy, đồng thời tập trung hơn vào việc quản lý phòng tranh - niềm đam mê từ thuở nhỏ của tôi.

- Sau khi biến ước mơ thành hiện thực, ý tưởng mở lớp dạy vẽ từ thiện cho trẻ tự kỷ đã đến với Lương Giang như thế nào?

Sau khi tập trung vào phòng tranh, ngoài việc thỏa mãn niềm đam mê vẽ của bản thân, tôi còn tổ chức trưng bày và bán tranh của nhiều họa sĩ khác. Tôi làm mọi thứ liên quan đến hội họa, bao gồm cả việc tổ chức các lớp học vẽ. Khi mọi hoạt động trở nên ổn định và có nguồn lợi nhuận, tôi cảm thấy muốn sử dụng phần lợi nhuận đó để làm điều ý nghĩa hơn.

Ban đầu, tôi mở lớp học vẽ miễn phí cho các em có hoàn cảnh khó khăn. Hai học viên đầu tiên là chị Mai Anh và con trai bé Trung Hiếu tham gia lớp. Tuy nhiên, khi tôi phát hiện ra rằng Hiếu mắc bệnh tự kỷ, tôi nhận thấy đây là một trường hợp đặc biệt và cần phải có một giáo án và phương pháp giảng dạy riêng.

Khi tiếp xúc với Trung Hiếu, tôi nhận ra rằng các em tự kỷ thường có khả năng ghi nhớ hình ảnh rất tốt và có năng khiếu về nghệ thuật. Ví dụ, khi nhìn thấy một cái cây, các em có thể nhớ rất chính xác từng chi tiết nhỏ, trong khi đó với những người bình thường thì chỉ nhớ một cách mơ hồ.

Tuy nhiên, quyết định mở một lớp học dành riêng cho các em tự kỷ không phải là điều dễ dàng, một phần là do tình yêu của các bà mẹ có con tự kỷ đã lan tỏa sang tôi.

Chị Mai Anh là một người phụ nữ xinh đẹp và thông minh, chị đã dành cả thanh xuân của mình để ở bên cạnh con trai. Mỗi khi con gặp khó khăn, chị luôn ở bên cạnh để chia sẻ và giúp đỡ. Những hoàn cảnh như vậy đã khiến lòng trắc ẩn trong tôi bùng cháy, và tôi muốn đóng góp một phần nhỏ cho các em. Và từ khoảng năm 2019, lớp học đã bắt đầu hoạt động và vẫn tiếp tục cho đến nay.

- Trong quá trình giảng dạy cho các em tự kỷ, Lương Giang và các giáo viên có gặp nhiều khó khăn không?

Làm việc với các em tự kỷ đôi khi gặp phải nhiều khó khăn, đặc biệt là trong việc kiểm soát ý thức và cảm xúc của các em thường kém hơn so với các em khác. Vì vậy, trong các buổi học, chúng tôi luôn cần sự hỗ trợ từ phía phụ huynh, cùng với sự đồng hành của các giáo viên.

Ban đầu, chúng tôi phải dành thời gian để làm quen với các em, học ngôn ngữ của các em, quan sát hành vi và hiểu biết về cách hành xử của các em... để tạo điều kiện thuận lợi cho việc giao tiếp.

Tuy nhiên, dù đã chuẩn bị tâm lý và kiến thức về trẻ tự kỷ, vẫn có những trường hợp không tránh khỏi. Ví dụ, có những lúc các em phản ứng mạnh mẽ, giơ tay đánh mạnh khiến các giáo viên ngã vểnh vạnh, vì có em có thể có thể cơ bắp mạnh mẽ, mặc dù tuổi còn rất nhỏ. Hoặc có những trường hợp, sau khi được thưởng khen, các em vẫn có thể nổi cơn giận và gây ra tình huống khó xử.

Ban đầu, một số giáo viên cũng cảm thấy bối rối và lo lắng, nhưng tôi cảm thấy may mắn khi có sự hỗ trợ từ các bạn giáo viên đồng hành từ khi lớp học mới được mở đến nay như Thơm, Hải Anh... Dù gặp khó khăn và vất vả, nhưng các bạn ấy chưa bao giờ nghĩ đến việc từ bỏ. Mọi người đều có chuyên môn vững chắc, kiên nhẫn và đặc biệt là có tình yêu thương với các em nhỏ.

Các giáo viên đã tìm ra sở thích của các em để động viên và khuyến khích họ. Ví dụ, nếu có em thích kẹo, thì khi học tốt, các em sẽ được thưởng kẹo. Hoặc nếu có em thích chơi máy tính, thì sau mỗi 5 phút học, các em cũng sẽ được thưởng nếu hành vi học tốt.

Sau một thời gian, chúng tôi đã có thể dạy dỗ các em mà không cần phải giữ tay từng em. Phần lớn sau khoảng từ ba đến năm năm, các học viên nhí đặc biệt này đã quen với việc học và trở nên tự chủ hơn. Những em học lâu dần trở nên chủ động và chỉ cần đến lớp để học kĩ thuật nâng cao. Còn đối với những em mới tham gia, các giáo viên sẽ tập trung hơn, nhưng nhờ có kinh nghiệm, việc này không còn khó khăn như những ngày đầu mở lớp.

Trong những ngày đầu khai giảng, tôi chú ý quan sát từng buổi học và nhận ra rằng, các học viên đặc biệt này thật đáng yêu và rất ngoan. Có nhiều bạn giống như các họa sĩ thực thụ với khả năng hội họa rất đặc biệt, không chỉ là trẻ tự kỷ. Các bạn thường có một khả năng nào đó rất xuất sắc, như có bạn tính toán rất nhanh, có bạn nhìn mẫu vẽ một lần là có thể tái hiện lại ngay lập tức.

- Ngoài những thách thức từ các em nhỏ, liệu mọi thứ đều trôi chảy suôn sẻ không?

Cũng có một số thách thức phía giáo viên. Một số giáo viên không chấp nhận vì họ nghĩ rằng việc giảng dạy trẻ tự kỷ sẽ gặp nhiều khó khăn, yêu cầu sự kiên nhẫn, tình yêu và sự thông cảm. Lúc đầu chỉ có tôi và hai cô giáo dạy các em. Nhưng hiện tại, đã có thêm một số giáo viên nữa tham gia.

Nhằm tạo ra một lớp học hiệu quả nhất có thể, chúng tôi đã tìm kiếm thêm các cộng tác viên. Họ đều là sinh viên ngành mỹ thuật và đều có lòng nhân ái, sự nhiệt huyết để đồng hành cùng chúng tôi.

Ước mơ về việc thành lập Câu lạc bộ họa sĩ tự kỷ sau này

- Quá trình tiếp nhận trẻ tự kỷ vào lớp học thiện nguyện của Lương Giang sẽ diễn ra như thế nào?

Bây giờ, chúng tôi sẽ tiến hành kiểm tra năng khiếu với các bạn muốn tham gia để xác định khả năng của các em. Điều này rất quan trọng vì có những em không thích vẽ mà lại có hứng thú với một lĩnh vực nghệ thuật khác.

Do đó, mặc dù có những em tự kỷ nặng nhưng chúng tôi vẫn chấp nhận nếu phát hiện ra em có năng khiếu hoặc đam mê dù chưa biết gì về vẽ. Tuy nhiên, đối với những em tự kỷ nhẹ hơn, có khả năng giao tiếp hoặc vẫn hoạt động học tập ở trường thì chúng tôi cũng phải thảo luận với phụ huynh trước khi tiếp nhận. Tuy nhiên, nếu phụ huynh vẫn mong muốn con tham gia, chúng tôi vẫn sẽ chấp nhận.

- Lớp học đặc biệt này của chị sẽ kéo dài trong một khóa học cố định hay là vô thời hạn?

Chúng tôi đang triển khai học không giới hạn thời gian. Với môn học này, không thể rèn luyện trong một hoặc hai ngày, mà cần phải dành thời gian rèn luyện lâu dài. Tôi cũng muốn đưa ra nghề nghiệp cho các em trong tương lai, không chỉ là dạy học. Đó là lý do tại sao tôi thường tổ chức các triển lãm tranh để khuyến khích các em nhiều hơn, tạo ra động lực để họ có thêm sự sáng tạo và nhiệt huyết.

Mỗi lần tổ chức triển lãm, có thể sẽ có những nhà hảo tâm mua tranh để ủng hộ các em. Dù chỉ là một số tiền nhỏ nhưng đó cũng là động lực lớn giúp các em và gia đình vui mừng. Thậm chí, niềm vui còn lớn hơn cả số tiền thu được từ việc bán tranh.

- Chị có thể chia sẻ thêm về mục tiêu tạo nghề cho các em tự kỷ không?

Ngay từ khi bắt đầu, tôi đã quyết tâm. Tôi không chỉ muốn lớp học này là nơi nuôi dưỡng niềm đam mê và giúp các em hòa nhập, mà còn là nơi hướng nghiệp, giúp các em trở thành họa sĩ thực thụ, không chỉ là học về màu nước. Các em sẽ tỏa sáng với tài năng của riêng mình, không phụ thuộc vào gia đình mãi mãi.

Thật lòng, có nhiều tổ chức muốn hỗ trợ chúng tôi bằng cách đầu tư hoặc tài trợ quảng cáo, nhưng tôi luôn từ chối. Chi phí của lớp học này đã được tôi dự trù, không cần sự hỗ trợ thêm, và tôi không muốn lợi dụng công việc từ thiện. Để duy trì lớp học không chỉ đơn giản, nó đòi hỏi tình yêu thương, lòng nhiệt huyết, sự kiên nhẫn và sự nhẹ nhàng với các em nhỏ.

Vì lẽ đó, sau hơn 4 năm, tôi chỉ duy trì được lớp học ở Hà Nội mà chưa mở thêm ở nơi khác. Tuy nhiên, tôi vẫn muốn mở lớp học tương tự ở TP.HCM, nhưng cần thời gian để tìm kiếm giáo viên đồng cảm với học sinh và sự hỗ trợ từ phụ huynh.

Nói về tương lai, tôi muốn thiết lập một Câu lạc bộ họa sĩ tự kỷ. Câu lạc bộ này có thể không do tôi điều hành hoặc tôi vẫn tham gia một phần, để tránh bất kỳ việc tìm kiếm lợi ích cá nhân. Câu lạc bộ chỉ là nơi tạo điều kiện cho các em tự kỷ thể hiện tài năng nghệ thuật của mình và bán các tác phẩm.

Về sau, phụ huynh sẽ tham gia trực tiếp trong các hoạt động, ký kết các hợp đồng với nhà hảo tâm, đối tác. Nhưng điều này vẫn chỉ là câu chuyện trong tương lai, có thể là ba, năm hoặc bảy năm nữa.

Hiện tại, phòng tranh của tôi cung cấp đủ cho các em. Các em không chỉ học vẽ mà còn làm việc thêm, nhưng chưa đủ để trở thành họa sĩ chuyên nghiệp. Khi tổ chức triển lãm, chúng tôi hy vọng nhận được sự quan tâm từ các nhà hảo tâm và bán được các tác phẩm. Đây là cơ hội để các em kiếm tiền từ sự sáng tạo của mình qua triển lãm.

- Cần những yếu tố gì để trở thành họa sĩ sau hơn 4 năm gắn bó với lớp học?

Để trở thành họa sĩ, một người bình thường như chúng tôi cần mất 5 năm học ở trường. Nhưng ngay sau khi tốt nghiệp cũng chỉ là tập sự họa sĩ. Tiếp theo, cần phải có nhiều thời gian và tác phẩm riêng để thực hành nghề. Với các em tự kỷ, thời gian có lẽ sẽ kéo dài nhiều hơn. 

Tuy vậy, tôi vẫn thấy có những em như Trung Hiếu có tài năng vượt trội. Để trở thành họa sĩ với các em như Hiếu, có lẽ sẽ mất khoảng 7 đến 10 năm. Thông thường, các em bắt đầu học ở trung tâm từ 5 đến 7 tuổi, và đến khi 17, 18 tuổi, các em đã trở nên thành thạo và có thể nhận đặt hàng dễ dàng. Thậm chí, một số em có thể trở thành họa sĩ giáo viên tại trung tâm và dạy các em tự kỷ khác.

- Lương Giang đã nhận được phản hồi như thế nào từ phụ huynh có con mắc chứng tự kỷ về dự án của mình?

Nhiều phụ huynh đã viết thư chia sẻ về việc điều trị con và hành trình đến với lớp học từ thiện này. Đặc biệt là sự thay đổi của các con khi tiếp xúc với môn hội họa.

Nhiều năm qua, có phụ huynh từ Ba Vì luôn đưa con đến học mỗi thứ Sáu. Cả con cũng luôn mong đợi ngày đi học. Nhiều phụ huynh và các em nhỏ đã coi lớp học như ngôi nhà thứ hai. 

Tôi vẫn nhớ lần đầu tiên gặp, cảm giác tiếp xúc với các em nhỏ rất khó khăn. Cố gắng trò chuyện nhưng các em lại quay đi, cảm giác như hai thế giới khác biệt. Hoặc có những em lúc mới vào lớp chưa biết chào nhưng giờ đã tỏ ra vui vẻ. Với các em gặp khó khăn về ngôn ngữ, giờ tôi đã hiểu được biểu hiện khi các em vui hay buồn.

Các em nhỏ mắc chứng tự kỷ thường có thế giới riêng nhưng nếu tiếp cận từ từ, sẽ đến một ngày mình sẽ hiểu và hòa mình vào cuộc sống cùng các em. Lúc đó, mọi thứ trở nên dễ dàng hơn và thấy các em không khác biệt so với bất kỳ đứa trẻ nào khác.