Nghiệm pháp Allen là gì và vai trò của nó trong y học là gì?

1. Tổng quan về nghiệm pháp Allen

Nghiệm pháp Allen trong y học còn được gọi là kiểm tra Allen, là một phương pháp được sử dụng trong thăm khám mạch máu. Nó giúp đánh giá khả năng tưới máu cho bàn tay từ động mạch quay và động mạch trụ ở cổ tay đến bàn tay.

Năm 1942, bác sĩ Edgar Van Nuys Allen người Mỹ mô tả nghiệm pháp Allen lần đầu tiên. Đến năm 1952, Irving S Wright đã sửa đổi lại nội dung của nó dựa trên mô tả ban đầu, có tên là nghiệm pháp Allen sửa đổi. 

Khi nào cần tiến hành nghiệm pháp Allen:

• Trước khi lấy mẫu máu từ động mạch quay để xét nghiệm khí máu;
• Trước khi đặt catheter vào động mạch quay.

Trước khi xét nghiệm khí máu từ động mạch quay, nghiệm pháp Allen là bắt buộc

2. Thông tin chi tiết về hai loại nghiệm pháp Allen

2.1. Phương pháp gốc của nghiệm pháp Allen

Đây là phiên bản đầu tiên của nghiệm pháp Allen, được đặt tên bởi người đề xuất với các bước thực hiện như sau:

• Bước 1: bệnh nhân nắm chặt 2 bàn tay trong 1 phút;
• Bước 2: Bác sĩ sẽ dùng ngón tay ấn vị trí của động mạch quay ở cổ tay để ngăn chặn dòng máu;
• Bước 3: bệnh nhân được yêu cầu mở nhanh các ngón ở hai lòng bàn tay ra. Bác sĩ giữ nguyên ngón tay của mình ở vị trí cũ và so sánh màu sắc của 2 bàn tay.

Lưu ý: Có 2 trường hợp có thể xảy ra:

• Nếu lòng bàn tay từ trắng bệch chuyển sang hồng hào trong khoảng 5 giây, thì động mạch trụ vẫn đang hoạt động tốt trong việc dẫn máu đến bàn tay;
• Nếu lòng bàn tay trắng bệch và mất thời gian để hồng hào trở lại lâu hơn bình thường, có thể dự đoán rằng động mạch trụ bị tắc nghẽn hoặc co hẹp, gây ra vấn đề về chức năng dẫn máu.

Đánh giá hoạt động của động mạch quay:

Bệnh nhân thả lỏng tay để trở về tình trạng ban đầu và tiếp tục tiến hành nghiệm pháp qua các bước sau:

• Bước 1: bệnh nhân được yêu cầu nắm chặt cả hai bàn tay trong vòng 1 phút;
• Bước 2: bác sĩ áp chặt ngón tay lên đường đi của động mạch trụ;
• Bước 3: trong khi bác sĩ vẫn giữ ngón tay trên động mạch trụ, bệnh nhân mở nhanh hai bàn tay ra.

Có 2 tình huống có thể xảy ra: 

• Nếu lòng bàn tay từ trắng chuyển dần thành hồng hào trong vòng dưới 5 giây, điều này báo hiệu động mạch quay vẫn hoạt động bình thường;
• Nếu lòng bàn tay trắng bệch và mất nhiều thời gian hơn để chuyển sang màu hồng, có thể là do động mạch quay bị tắc nghẽn hoặc co lại.

2.2. Phương pháp Allen đã sửa đổi

Còn được biết đến với tên gọi là phương pháp Allen cải tiến. Thay vì kiểm tra cả hai bàn tay cùng một lúc, phương pháp sửa đổi sẽ kiểm tra từng bàn tay một. Cách thực hiện như sau:

• Bước 1: Bệnh nhân cần nâng tay lên cao và nắm chặt bàn tay trong khoảng 30 giây;
• Bước 2: Bác sĩ sẽ ấn cùng một lúc vào cả hai động mạch quay và động mạch trụ để ngăn chặn dòng máu;
• Bước 3: Bệnh nhân mở lòng bàn tay, trong khi đó bác sĩ vẫn giữ động mạch ở vị trí ấn. Lòng bàn tay sẽ trở nên trắng bệch;
• Bước 4: Bác sĩ tháo ngón tay ra khỏi động mạch trụ, trong khi ngón tay ở động mạch quay vẫn giữ nguyên. Quan sát màu sắc của lòng bàn tay trong khoảng từ 5 - 15 giây.

Có 2 trường hợp có thể xảy ra: 

Nếu sau 5 - 15 giây màu của bàn tay hồng hào trở lại, đó là dấu hiệu động mạch trụ vẫn hoạt động tốt, dẫn máu tới bàn tay đầy đủ.

Cải tiến phương pháp Allen trong thực hành

Ý nghĩa lâm sàng của thử nghiệm Allen

Cả hai bàn tay của chúng ta đều nhận máu từ động mạch quay và động mạch trụ. Định vị động mạch quay dễ dàng hơn vì nó nằm gần bề mặt da, điều này giúp giảm thiểu nguy cơ tổn thương. Tuy nhiên, động mạch trụ lại nằm sâu và khó tiếp cận hơn nên thường ít được sử dụng trong các thủ thuật.

Trong thực hành lâm sàng, một số phương pháp thường sử dụng đến động mạch quay để lấy mẫu máu để kiểm tra khí máu và có thể gây ra tình trạng tắc nghẽn động mạch quay do hình thành huyết khối. Nếu động mạch trụ không cung cấp máu đủ, có thể dẫn đến thiếu máu cho cả bàn tay. Do đó, trước khi thực hiện thủ thuật lấy mẫu máu từ động mạch, các bác sĩ thường áp dụng nghiệm pháp Allen cải tiến để kiểm tra khả năng cung cấp máu cho bàn tay từ động mạch trụ. Điều này giúp tránh tình trạng tổn thương động mạch quay hoặc tình trạng tạo huyết khối ảnh hưởng đến cung cấp máu cho cả bàn tay.

Trước đây trong các ca phẫu thuật bắt cầu động mạch vành, thường sử dụng một phần của động mạch quay để tạo ra một cầu nối cho vị trí bị tắc của động mạch vành. Trước khi thực hiện lấy mẫu từ động mạch, các bác sĩ thường thực hiện nghiệm pháp Allen. Nếu động mạch trụ không hoạt động tốt, sẽ không thực hiện lấy mẫu từ động mạch quay.

Nhìn vào sơ đồ, có thể thấy rằng động mạch quay và động mạch trụ đều đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp máu cho cả bàn tay

Hy vọng qua những chia sẻ này, bạn đã hiểu được khái niệm, mục đích và các bước thực hiện của phương pháp Allen trong chẩn đoán lâm sàng.