Buzz
Nguyễn Huy Thiệp, tác giả góp phần thay đổi văn hóa Việt Nam
Tác phẩm của Nguyễn Huy Thiệp - một cái nhìn mới
Sự nghiên cứu đặc biệt về tác phẩm của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp
Sự tinh tế trong văn chương của Nguyễn Huy Thiệp
- Cách thức thực hiện tác phẩm 'Du hành giữa các văn bản - Nguyễn Huy Thiệp và xã hội Việt Nam sau 1975' là gì, thưa ông?
- Tôi có mối liên kết với tác phẩm của Nguyễn Huy Thiệp từ rất lâu. Như đã chia sẻ trong Lời mở đầu của cuốn sách, tôi bắt đầu đọc tác phẩm của ông từ khi còn là học sinh trung học.
Sau khi tốt nghiệp cử nhân, tôi đã nghiên cứu luận văn thạc sĩ về truyện ngắn của Nguyễn Huy Thiệp. Năm 2013, tôi hoàn thành luận án tiến sĩ cũng về tác phẩm của ông. Sau đó, tôi dành thêm một vài năm để hoàn thành một số bài tiểu luận và đề tài nghiên cứu khoa học liên quan đến sáng tác của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp.
Có thể nói, cuốn sách này đã được tôi sáng tạo và hoàn thiện trong khoảng 20 năm. 20 năm, một thời gian thực sự dài dòng!
- Điều gì khiến tôi gặp phải thách thức lớn nhất khi thực hiện dự án này?
- Nguyễn Huy Thiệp được xem là một tác giả vĩ đại và phức tạp. Công chúng thường có nhiều ý kiến trái chiều về ông, đánh giá về ông thường không thống nhất. Trong hơn 40 năm sự nghiệp, ông đã gây ra nhiều tranh cãi về văn học. Có người khen ngợi ông đến tận trời, nhưng cũng có người chỉ trích ông không chừa. Cả hai ý kiến đều có lý.
Tôi là một người trẻ tuổi, không có kinh nghiệm về thời đại và văn hóa như thế hệ trước. Tôi thuộc thế hệ 8X, thời kỳ khó khăn và đầy biến động trước và sau năm 1986, mà tôi cho là thời kỳ vàng của văn học Việt Nam.
Tuy nhiên, trong suốt 10 năm đầu của thế kỷ 21, khi tôi thể hiện mong muốn nghiên cứu và viết về tác phẩm của Nguyễn Huy Thiệp, tôi ít khi nhận được sự khích lệ và ủng hộ nồng nhiệt.
Mọi người đều e ngại và lo lắng về tôi, vì nhiều lý do khác nhau, trong đó có quan điểm rằng Nguyễn Huy Thiệp là một hiện tượng phức tạp, nhạy cảm, và nếu nghiên cứu, thì có thể sẽ khó bảo vệ luận án tiến sĩ thành công; nếu viết sách, có thể sẽ khó tìm nơi xuất bản. Tôi nghĩ đó là những thách thức lớn đối với bản thân tôi.
Tất nhiên, còn có những thử thách khác trong cuộc sống hàng ngày, như việc lo lắng về ăn mặc, nhà cửa, con cái, mà chúng ta phải bỏ ra nhiều thời gian và công sức. Bây giờ, sau khi xuất bản cuốn sách này, nhìn lại những thử thách đã trải qua, nhìn lại hàng trăm trang bản thảo đã bị cắt bỏ, tôi rất biết ơn những người thầy, bạn bè, người thân đã luôn tin tưởng, động viên, khuyến khích và hỗ trợ để cuốn sách có thể ra đời, đầu tiên là để kỷ niệm sinh nhật lần thứ 70 của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp, sau đó là để chia sẻ niềm vui hoặc có thể là những suy tư sâu sắc, với độc giả, với sinh viên của tôi.
- Tại sao ông lại chọn cách tiếp cận các tác phẩm của Nguyễn Huy Thiệp thông qua việc kết nối văn bản và liên ngành? Điều này mang lại lợi ích gì khi 'đi tìm Nguyễn Huy Thiệp'?
- Tôi là một nhà nghiên cứu, giảng viên về lý luận văn học tại khoa Ngữ văn, Đại học Sư phạm (Đại học Huế), vì vậy công việc của tôi thường xuyên đưa tôi tiếp xúc với các xu hướng, trường phái nghiên cứu, phê bình văn học rất đa dạng và phức tạp của thế kỷ 20, 21.
Nhờ kinh nghiệm này, tôi nhận ra rằng không có phương pháp nghiên cứu nào là tuyệt đối. Một phương pháp nghiên cứu có thể thành công với một hiện tượng văn học nhất định thì cũng có thể không hiệu quả với hiện tượng văn học khác. Đôi khi, chính đối tượng nghiên cứu lại gợi ra phương pháp hoặc khuyến khích ta tìm kiếm phương pháp tiếp cận phù hợp.
Với trường hợp của Nguyễn Huy Thiệp, một nhà văn có ảnh hưởng từ nhiều nguồn tư tưởng, tôn giáo, đã thử nghiệm thành công nhiều phong cách và cách viết khác nhau, tạo ra những tác phẩm văn học phản ánh sâu sắc cuộc sống và tâm hồn con người, việc tiếp cận cần phải đa chiều. Vì vậy, tôi đã lựa chọn sử dụng phương pháp liên văn bản và liên ngành.
Tôi tìm hiểu về sáng tác của Nguyễn Huy Thiệp từ nhiều góc độ: giới tính, luân lý, thi pháp, ký hiệu - biểu tượng, hiện sinh, so sánh và liên văn bản.
Các độc giả sẽ thấy rằng mỗi chương của cuốn sách đều có một phương pháp tiếp cận chính. Nhờ đó, toàn bộ tác phẩm của Nguyễn Huy Thiệp được xem qua lăng kính liên văn bản và liên ngành.
Ưu điểm của phương pháp tiếp cận này là, độc giả sẽ nhận ra vẻ đẹp đặc biệt của văn chương Nguyễn Huy Thiệp: Vẻ đẹp của sự phức tạp. Tôi muốn bổ sung thêm rằng trong khi văn học trước năm 1986 thường ca ngợi vẻ đẹp đơn giản, vẻ đẹp của sự quyết đoán, của niềm tin lạc quan, thì Nguyễn Huy Thiệp tôn vinh vẻ đẹp phức tạp, vẻ đẹp ẩn trong sự do dự, sự hoài nghi, sự lưỡng lự, sự hỗn loạn…
Tiếp tục khám phá về Nguyễn Huy Thiệp
- Theo ông, tác phẩm này có những đặc điểm, ấn tượng và vai trò như thế nào trong các nghiên cứu về Nguyễn Huy Thiệp?
- Đã có rất nhiều bài viết nghiên cứu về sáng tác của Nguyễn Huy Thiệp. Có thể kể đến hàng trăm bài, trong đó, hầu hết các nhà nghiên cứu, phê bình văn học có uy tín đều đã có bài viết hoặc nghiên cứu về văn chương của ông.
Trước khi có tác phẩm của tôi, nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên đã biên soạn và xuất bản cuốn sách có tựa đề Đi tìm Nguyễn Huy Thiệp. Ngoài ra, còn có hàng chục bài viết khác, rất chất lượng, về văn chương của ông được đăng tải trên nhiều báo và tạp chí uy tín và cũng rất cần phải lựa chọn để biên soạn thành sách. Tôi tin rằng đó cũng sẽ là một cuốn sách thú vị.
Tuy nhiên, Du hành giữa các văn bản - Nguyễn Huy Thiệp và xã hội Việt Nam sau 1975 là một chuyên khảo, là lần đầu tiên nghiên cứu một cách sâu sắc và hệ thống về sáng tác của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp từ tầm nhìn liên văn bản và liên ngành.
Là một chuyên khảo, cuốn sách có điểm mạnh và điểm yếu của nó, đều phản ánh phong cách riêng của tôi. Về giá trị của cuốn sách, tôi để cho bạn đọc, những người yêu văn chương và yêu thích sự phức tạp của cuộc sống, tự đánh giá.
- Tác phẩm này có phải là điểm dừng trong hành trình 'đi tìm Nguyễn Huy Thiệp' của riêng ông không, hay hành trình đó vẫn tiếp tục?
- Đối với tôi, văn chương của Nguyễn Huy Thiệp giống như làn gió nhẹ nhàng cuốn đi mọi thứ, không ai có thể lạnh lùng với sức hút của nó. Người yêu mến Nguyễn Huy Thiệp không thể không bị thu hút bởi những tác phẩm của ông. Ngay cả những người không ưa ông cũng không thể phủ nhận sức sống của tác phẩm ông tạo ra. Có lẽ sẽ có những cuộc tranh luận dữ dội xoay quanh cuộc đời và văn chương của ông.
Nhìn vào những tác phẩm của ông, tôi cảm thấy như là đang tham gia vào một cuộc trò chuyện sâu sắc, và vì thế, tôi không thể dứt ra khỏi sự tìm kiếm.
Tôi bắt đầu tương tác với những nhân vật huyền thoại, những anh hùng mà ông tạo ra, những bộ phim xuất sắc dựa trên những tác phẩm ngắn của ông, và những vấn đề phức tạp về tuổi trẻ mà ông đã viết...
Tôi vẫn còn đang lúng túng, không biết tại sao, một nhà văn như ông, một người hiền lành, khiêm tốn, lại có thể viết ra những câu chuyện mạnh mẽ, sâu sắc như vậy? Tại sao tác phẩm của ông khiến tôi nhìn thấy cuộc sống rõ ràng hơn, bình tĩnh hơn, và đầy yêu thương hơn? Tại sao, cho đến bây giờ, tác phẩm của ông vẫn là thứ không ngừng khiến các lý thuyết văn học phải đối diện, phải đánh giá lại?
- Trong quá trình viết, ông có những điều gì muốn thay đổi, cải thiện cho tương lai?
- Luôn có những điều hối tiếc về quá khứ. Bởi vì chúng ta luôn muốn hoàn thiện mọi thứ, nhưng thường không thể vì nhiều lý do khác nhau. Cuốn sách của tôi cũng không ngoại lệ.
Dù đã cố gắng hết sức để hoàn thành tốt nhất có thể, nhưng vẫn có những điều khiến tôi băn khoăn, do dự.
Tôi cảm thấy tiếc không kịp hoàn thành một phần về hình ảnh của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp trong cuốn sách. Có nhiều đoạn tôi chưa phân tích kỹ lưỡng, không đưa ra đủ bằng chứng. Tôi muốn thêm một chỉ dẫn cuối sách để độc giả có thể tra cứu thuận lợi hơn, và thêm một số hình ảnh của nhà văn mà tôi rất trân trọng…
Có thể cuốn sách vẫn còn những thiếu sót mà tôi chưa nhận ra. Tuy nhiên, tôi quyết định xuất bản vào tháng 4/2020 tại NXB Đại học Huế. Tôi coi đây như là một dừng chân trong hành trình của mình với niềm tin rằng cuốn sách sẽ được hoàn thiện hơn sau mỗi lần tái bản. Bây giờ, độc giả với lòng hào hiệp và tinh thần sáng tạo sẽ giúp tôi làm cho nó hoàn hảo hơn, trong tâm trí mở lòng và trí óc sáng tạo của họ.
Theo Zing News
