Buzz
Đề bài
Nhận định về bài kí “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” của Hoàng Phủ Ngọc Tường.
Giải thích chi tiết
I. Khai mạc:
- Hoàng Phủ Ngọc Tường được coi là một trong những tác giả nổi bật của Văn học Việt Nam hiện đại. Trong thể loại kí, ông thể hiện sự uyên bác và tài hoa trong viết lách.
- Tác phẩm “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” là một ví dụ điển hình cho phong cách viết kí của Hoàng Phủ Ngọc Tường. Nó ca ngợi vẻ đẹp của sông Hương và thể hiện sự phong phú về văn hóa và lịch sử của xứ Huế.
II. Nội dung chính:
1. Tổng quan:
- “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” được lấy từ tập bút kí cùng tên, phát hành vào năm 1984. Tập này bao gồm tám bài viết đa dạng về nhiều chủ đề, từ sử thi ca ngợi quê hương đến miêu tả thiên nhiên, thể hiện lòng yêu nước và niềm tự hào về văn hóa và lịch sử dân tộc. Có những bài viết đặc biệt về Huế.
- Trong số các bài kí đó, “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” là một bài viết độc đáo về sông Hương. Hoàng Phủ Ngọc Tường đã cảm nhận và thể hiện vẻ đẹp của dòng sông này từ nhiều góc độ, đặc biệt là từ góc nhìn tâm linh và văn hóa Phú Xuân.
2. Phân tích:
a. Sự uyên bác của tác giả: Trong việc viết về sông Hương, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã thể hiện sự hiểu biết rộng rãi về nhiều mặt của nó: văn hóa, lịch sử, địa lý, và văn học nghệ thuật... Ông đã cung cấp cho độc giả thông tin đa dạng để họ hiểu sâu hơn về dòng sông Hương và văn hóa, con người Huế.
* Vẻ đẹp của sông Hương qua góc nhìn địa lý:
- Hành trình của dòng sông: bằng câu hỏi “Ai đã đặt tên cho dòng sông?”, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã khám phá cội nguồn và quãng đường của sông Hương:
+ Ở nguồn sông Hương, vẻ đẹp hùng vĩ: chảy “xốn xang giữa rừng cây um tùm, quấn quýt như cơn lốc vào những vách núi ẩn mình…”; “tự do và dữ dội”
+ Rời khỏi rừng rậm, sông Hương thay đổi, ẩn mình trong chuyến hành trình khó khăn qua Trường Sơn, “đặt chìa khóa trong những hang động dưới chân núi Kim Phụng” -> Sự hùng vĩ và dữ dội của sông Hương giữa khu rừng già ít người biết đến.
+ Lưu thông qua vùng núi rừng, sông Hương trở nên êm dịu, “khúc mình theo những dòng uốn cong tảo bạch”. “Dòng sông mềm mại như lụa”, êm ả giữa hai dãy đồi cao vút như tháp chọc trời, đi qua những lăng tẩm tráng lệ, đi qua chùa Thiên Mụ và “những xóm làng ven đồng bát ngát tiếng gà cưu mang”.
=> Sông Hương trở thành “mẹ hiền của cỏ dại” mang vẻ đẹp “dịu dàng và trí tuệ”.
+ Trong lòng thành phố Huế, sông Hương trở nên yên bình, trôi đi chậm rãi, phản chiếu bóng cầu Tràng Tiền xa xăm như “những vòng trăng non”.
+ Khi lưu về Cồn Hến “suốt năm mơ màng trong sương khói”, điểm hòa với màu xanh của làng Vĩ Dạ, sông Hương mang vẻ đẹp bí ẩn, mơ màng. Và đặc biệt, trước khi rời khỏi thủ đô Huế, sông Hương “đột ngột thay đổi dòng… để gặp lại thành phố một lần cuối”. Tác giả sử dụng phép nhân hóa để tâm hồn hóa hình dáng của dòng sông: “Đó là một chút vương vấn, cảm giác lơ đãng của tình yêu” -> Phép nhân hóa giúp tác giả thổi hồn vào dòng sông và cũng là một cách để tác giả kết nối sông Hương với con người và văn hóa của xứ Huế xưa và nay.
- Sông Hương và thiên nhiên Huế: Theo dòng chảy của sông Hương, chúng ta bắt gặp những cảnh thiên nhiên tươi đẹp:
+ Thiên nhiên Huế được tác giả mô tả với sự đa dạng trong thời gian và không gian. Sông Hương phản ánh vẻ đẹp thay đổi của Huế “buổi sáng xanh, trưa vàng, chiều tím”. Kết nối với dòng sông, những địa danh quen thuộc như Hòn Chén, Nguyệt Biều, Vọng Cảnh, Thiên Thai trở nên sống động hơn: “sông Hương vẫn tiếp tục trong tiếng vang của Trường Sơn”, “màu nước trở nên sâu thẳm”... -> Sông Hương làm nổi bật vẻ đẹp của thiên nhiên Huế và ngược lại, dòng sông cũng làm đẹp hơn mọi khía cạnh của vùng đất cố đô và văn hóa của nó.
- Sông Hương và cộng đồng Huế:
+ Thiên nhiên và sông luôn gắn kết, gần gũi với con người. Qua dòng sông, tác giả thấy được bản tính của người Huế: mềm mại, tận tình, “luôn trung thành với quê hương”.
+ Trên sông Hương, màu sắc của trời Huế, màu sương khói, tác giả nhận thấy phong cách trang phục trang nhã, dịu dàng của các cô gái Huế xưa “với những bộ áo cưới màu điều – màu xanh, các cô dâu trẻ vẫn mặc sau khi sương giáng”
* Vẻ đẹp của sông Hương từ góc độ lịch sử:
- Qua góc nhìn lịch sử, sông Hương không chỉ là cô gái “Di – mộng mơ”, không chỉ là “người đẹp ngủ mơ giữa cánh đồng Châu Hóa” mà còn là minh chứng cho những biến cố lịch sử. Tác giả so sánh sông Hương như “một sử thi được viết giữa màu xanh của cỏ lá và xanh biếc của nước” -> Sự kết hợp giữa hùng vĩ và tình cảm. Sông Hương là một trang anh hùng ca, đồng thời là một bản tình ca trong cuộc sống hàng ngày “Còn xanh, còn nước, còn dài – Còn về, còn nhớ…”.
- Hoàng Phủ Ngọc Tường đã nhìn thấy từ sông những dấu vết của lịch sử; từng khúc quanh của dòng sông, từ “những cây đa, cây cừa cổ thụ” cũng chứa đựng một phần của lịch sử:
+ Tác giả đã quay về quá khứ để khẳng định vai trò quan trọng của sông Hương trong lịch sử dân tộc. Từ thời kỳ của các Vua Hùng, sông Hương đã là “con sông lớn thảo nguyên bao la”. Trong thời Trung Đại, với tên gọi Linh Giang, nó đã “mạnh mẽ bảo vệ biên giới phía nam của Đại Việt”. Sông Hương liên quan mật thiết đến những chiến công của Nguyễn Huệ. Sông Hương chứng kiến những cuộc khởi nghĩa đầy máu và nước mắt trong thế kỷ XIX. Sông Hương là chứng nhân sống động của Cuộc cách mạng tháng Tám với những trận đánh kịch tính. Và sông Hương, cùng với những di sản văn hóa của Huế, đứng vững dưới cơn bão bom của Mỹ… -> Tác giả không còn tập trung vào tình cảm cá nhân mà chuyển sang kể lại những sự kiện lịch sử cụ thể.
=> Quay trở lại quá khứ xa xăm, ngòi bút của tác giả tỏa sáng niềm tự hào về lịch sử của một dòng sông mang cái tên dịu dàng nhưng cũng kiên cường, kiêu hãnh qua những biến cố lịch sử.
* Vẻ đẹp của sông Hương từ góc độ văn hóa:
Trong cái nhìn tinh tế của tác giả, sông Hương còn mang trong mình bản sắc văn hóa phi vật chất.
- Sông Hương - dòng sông của âm nhạc:
+ Từ âm thanh của sông Hương (tiếng chuông chùa Thiên Mụ vọng lại, tiếng mái chèo gõ sóng đêm tối, tiếng nước vỗ nhẹ vào thuyền…) đã tạo nên những giai điệu hò dân gian và âm nhạc cổ điển của Huế. Trên dòng sông ấy, những câu hò Huế vang lên, say đắm, lay động...
+ Khi viết về sông Hương, tác giả thường nhớ đến “Truyện Kiều” của Nguyễn Du. Đại thi hào này đã từng sống tại Huế, nơi mà truyền thống nhã nhạc cung đình đã ảnh hưởng đến tác phẩm của ông. Điều này đã thúc đẩy H.P.N.T hiểu và cảm nhận sâu hơn về nghệ thuật cung đình và khiến ông liên tưởng đến những trang Kiều, gợi lên trong lòng ông bức tranh đẹp của “Tứ đại cảnh”...
- Sông Hương - dòng sông của thơ ca:
+ Tác giả đã tái hiện những dòng thơ tươi xanh của Tản Đà về Huế: “Dòng sông trắng – Lá cây xanh”. Hình ảnh này, cùng với mảng chữ của tác giả “màu xanh của lá cây biếc” thể hiện sự kết nối tinh tế giữa tâm hồn nghệ sĩ và vẻ đẹp của thiên nhiên Huế.
+ Tác giả cũng đã làm sống lại một sông Hương hùng vĩ, “như kiếm đâm vào bầu trời xanh” theo thơ Cao Bá Quát, và một sông Hương “nỗi niềm dài lâu vô tận” theo thơ Bà Huyện Thanh Quan...
=> Sử dụng vốn từ vựng phong phú, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã thôi thúc tâm hồn của con sông, mà theo tác giả, 'Dòng sông ấy không bao giờ tái diễn chính mình trong cảm hứng của các nghệ sĩ'.
b. Vẻ đẹp thơ mộng từ ngòi bút tài hoa:
- Vẻ đẹp thơ mộng phát ra từ những hình ảnh tươi đẹp, từ sự mờ nhạt của hình tượng nghệ thuật: 'những xóm làng rải rác vang tiếng gáy, 'ánh lửa từ những con thuyền chài trong đêm sương tỏa sáng như linh hồn thời xa xưa'; qua việc kết hợp liên tưởng gợi cảm: 'Chiếc cầu trắng của thành phố nho nhỏ trên bầu trời như những vầng trăng non'.
- Vẻ đẹp thơ mộng còn rực rỡ từ việc Hoàng Phủ Ngọc Tường kết hợp với những câu ca dao, những dòng thơ của Tản Đà, Cao Bá Quát, Bà Huyện Thanh Quan.
- Vẻ đẹp thơ mộng còn tỏa sáng từ chính tiêu đề của bài kí, khiến những tiếng vang uyển chuyển của dòng sông mãi mãi vang vọng: 'Ai đã đặt tên cho dòng sông?'
III. Tổng kết:
- Sự kết hợp hài hòa giữa trí tuệ và thơ ca trong tác phẩm của Hoàng Phủ Ngọc Tường tạo nên phong cách độc đáo của tác giả này.
- 'Ai đã đặt tên cho dòng sông?' không chỉ là một trong những tác phẩm xuất sắc nhất về sông Hương mà còn là một trong những bút kí tinh túy nhất của văn học Việt Nam hiện đại.
