Nghiên cứu Về Nghệ Thuật Đặt Tên Cho Con

Tại sao một tên có thể trở nên phổ biến rồi lại trở thành đối tượng chỉ trích sau một thời gian? Câu hỏi này đã làm cho các nhà nghiên cứu xã hội và sử học băn khoăn suốt nhiều thập kỷ.

Dự đoán của Jennifer Moss, người sáng lập trang web BabyNames.com, cho thấy rằng việc chọn tên 'độc đáo' sẽ tiếp tục phổ biến trong năm 2024.

Để tránh tình huống nhầm lẫn, cha mẹ cần phải tìm kiếm kỹ lưỡng trong việc đặt tên cho con, từ việc tra từ điển (để đảm bảo ý nghĩa) đến việc nghiên cứu gia phả (để không trùng tên với người khác trong dòng họ).

Một xu hướng dự đoán sẽ lên ngôi trong năm 2024 là việc chọn các tên giới tính trung lập hoặc sử dụng tên nam cho cả bé trai và bé gái.

Tại sao một cái tên có thể trở nên hấp dẫn trong một thời kỳ nhất định nhưng lại trở nên nhàm chán ở thời kỳ tiếp theo? Hoặc như The Guardian đã mô tả, những cái tên đã 'tuyệt chủng' như thế nào mà lại được 'tái sinh'? Xu hướng đặt tên con có phản ánh lịch sử của gia đình không?

Truyền hình, âm nhạc và phim ảnh? Sự phong phú văn hóa? Câu trả lời cho những câu hỏi đó được đặt ra trong 'khoa học của các trào lưu đặt tên', như tiêu đề của một bài viết trên trang JSTOR Daily.

Jennifer Moss không chỉ đưa ra những dự báo dựa trên cảm giác mà còn dựa trên dữ liệu. Là một lập trình viên và chuyên gia về dữ liệu máy tính, cô đã sáng lập BabyNames.com vào năm 1996 và trong suốt hơn 30 năm qua, liên tục phân tích và dự báo xu hướng đặt tên con.

Theo cô, sau mỗi chu kỳ nhất định, một số tên sẽ trở nên phổ biến và thống trị một thời gian trước khi rời bỏ. Qua quy luật này, ta có thể suy đoán một người sinh ra vào thời gian nào chỉ qua cái tên của họ. Ví dụ, ở Việt Nam, nếu gặp một người tên Chiến Thắng hoặc Hòa Bình, có thể dự đoán họ sinh năm 1975.

Pamela Redmond, tác giả chuyên viết về tên cho trẻ sơ sinh và người sáng lập Nameberry, cho biết cần một thời gian dài mới có thể thấy một cái tên từng thịnh hành trở lại. 'Không ai muốn đặt tên cho con theo tên của cha mẹ hoặc ông bà, nhưng những cái tên cổ, từ 90-100 năm trước, có thể trở lại vì đã đủ lâu để trở nên mới mẻ lại' - Redmond chia sẻ với The Guardian.

Trong bài viết trên JSTOR Daily, Clive Thompson cho biết vẫn chưa có lý giải chính thức nào về sự thịnh hành của các tên. Tất cả chỉ là dự đoán dựa trên dữ liệu thống kê.

Một trong những yếu tố ổn định hiếm hoi là ảnh hưởng của văn hóa đại chúng. Từ tên của người nổi tiếng đến nhân vật trong sách bán chạy, tất cả có thể trở thành nguồn cảm hứng cho các bậc cha mẹ.

Trong một nghiên cứu về việc đặt tên cho trẻ sơ sinh từ năm 1965 đến năm 1985, Michelle Napierski-Prancl đã nhận thấy rằng khi bài hát Joanna của ban nhạc Kool and the Gang trở nên phổ biến trên bảng xếp hạng Hot 100 của Billboard vào năm 1984, tên Joanna bắt đầu được ưa chuộng hơn với trẻ sơ sinh.

Tương tự, tên Rosanna cũng trở nên phổ biến hơn nhờ bài hát cùng tên ra mắt năm 1982 của nhóm nhạc rock Toto. Thậm chí, những tên như Candida, Windy hoặc Ariel, trước đây ít được chú ý đến mức luôn nằm ngoài top 1.000 tên được chọn nhiều nhất, cũng bất ngờ trở nên phổ biến sau khi các bài hát cùng tên trở thành hit trong những năm 1960-1970.

Tuy nhiên, thời kỳ hoàng kim của chúng chỉ kéo dài đến khi các bài hát rời khỏi bảng xếp hạng, giống như những bông hoa sớm nở tối tàn, để lại cho thế hệ sau những cái tên không còn phù hợp, nếu không nói là kỳ quặc.

Có lẽ các bậc cha mẹ cũng hối tiếc khi đã theo đuổi xu hướng. Theo Napierski-Prancl, một khảo sát về phụ huynh ở Anh vào năm 2016 cho thấy 20% trong số họ không còn thích cái tên mà họ đã chọn cho con khi chúng còn bé.

Sự ảnh hưởng của nhạc pop cũng không đảm bảo cho sự phổ biến của các cái tên. Có những bài hát như My Sharona, đứng đầu bảng xếp hạng suốt sáu tuần vào năm 1979, hoặc Hey, Deanie năm 1978, nhưng hai cái tên này vẫn không lọt vào top 1.000 tên phổ biến nhất.

Tương tự, hai cái tên Anne và Laura cũng là ngoại lệ. Chúng chưa bao giờ được coi là lỗi mốt, nhưng cũng chưa bao giờ lọt vào top 10 tên phổ biến nhất. Theo Moss, điều đó là do chúng luôn ở vị trí trung bình trong danh sách các cái tên phổ biến. Moss nói: 'Đặc biệt đối với các cái tên nữ, lọt vào top 10 thì quá hiếm.'

Những biến động chính trị trong lịch sử cũng ảnh hưởng đến việc đặt tên cho con, theo nhận xét của Thompson. Một nghiên cứu cho thấy một số bậc cha mẹ có thể muốn thể hiện quan điểm chính trị thông qua tên con. Ví dụ, sau khi Ronald Reagan trở thành tổng thống Mỹ năm 1981, cái tên Reagan đã trở nên phổ biến hơn, thậm chí lọt vào top 100 vào năm 2012.

Tổng quan trên khắp Mỹ, xu hướng chung trong hơn 100 năm qua là những cái tên ngày càng mới lạ được yêu thích. Những tên từ thời cha mẹ được đánh giá cao, thì đến đời con lại bị coi thường.

Năm 1880, 1/3 trẻ sơ sinh ở Mỹ mang một trong 10 cái tên phổ biến nhất, nhưng đến năm 2020, tỉ lệ này giảm xuống chỉ còn 7%, theo The Atlantic. Trước đây, việc gặp trường hợp đặt tên giống nhau ở trường mầm non thường gây cười, nhưng bây giờ lại trở thành nguyện nhân bực tức vì trùng tên.

Xu hướng này phản ánh rõ sự thay đổi của tư tưởng xã hội ở Mỹ qua một thế kỷ. Matthew W. Hahn và Alexander Bentley phát hiện ra rằng tỷ lệ tên độc lạ tăng vào những năm 1920, đạt đỉnh vào khoảng năm 1930, sau đó giảm mạnh trong hai thập kỷ 1940-1950, trước khi tăng mạnh vào những năm 1960, rồi lại giảm vào cuối thập kỷ 1970.

Theo tư tưởng văn hóa tương ứng với từng thời kỳ, có thể thấy những năm 1920 và 1960 thúc đẩy sự sáng tạo và đổi mới trong xã hội, trong khi những thập kỷ 1950 và 1980 lại có chiều hướng ngược lại.

Quan trọng hơn cả những ảnh hưởng đã phân tích trên, lý do các bậc cha mẹ đột ngột quan tâm đến một cái tên đơn giản là vì vào thời điểm đó, nó nghe có vẻ thú vị, hoặc có mối liên kết với âm vị của những tên phổ biến trước đó.

Cụ thể, vào năm 2000, cách đặt tên phổ biến nhất là bắt đầu bằng phụ âm C, K như Carl hoặc Katie, hoặc kết thúc bằng phụ âm N như Darren và Warren. Trong những năm sau đó, thống kê cho thấy các bậc cha mẹ thích những cái tên kết hợp cả hai âm vị đó, như Karen.

Thậm chí cả các sự kiện tin tức cũng có thể tạo ra hiệu ứng này. Nếu một cái tên bất ngờ xuất hiện thường xuyên trên các báo, con người sẽ tự động tiếp nhận âm nhạc của nó. Ví dụ, sau khi các tờ báo liên tục đưa tin về cơn bão Katrina tàn phá hai bang Florida và Louisiana vào năm 2005 suốt nhiều tuần, số lượng tên bắt đầu bằng chữ K tăng 9% trong những năm tiếp theo.

Giống như làm đẹp, xu hướng đặt tên cũng luân phiên, lúc nào cũng quay về điểm khởi đầu. Đã từng có thời kỳ ưa chuộng tên kết thúc bằng nguyên âm - như Milo, Hugo, hoặc Olivia, Sophia, Isabella, nhưng khi đã quá, lại quay về với tên kết thúc bằng phụ âm như Howard, Jasper, Oliver và Asher, rồi tiếp tục xoay vòng như vậy.

Việc đặt tên cho con theo một trào lưu thời thượng nào đó sẽ dẫn đến mâu thuẫn: cái tên phản ánh một khoảnh khắc nhất thời, nhưng lại là điều sẽ theo con suốt đời. Đó là điều các chuyên gia hy vọng người làm cha mẹ cần nhớ. Mọi trào lưu đều sẽ qua, nhưng đừng để con cái lớn lên sau này trách móc với cái tên mình đã chọn cho họ trong một phút bị cuốn theo một 'trào lưu' nào đó, hoặc đang mê mải theo một nhân vật nổi tiếng trong văn hóa đại chúng.