Ngôn ngữ Ba Tư

Ngôn ngữ Ba Tư, còn gọi là tiếng Persia hoặc tiếng Farsi (فارسی, fārsi [fɒːɾˈsiː]), là một ngôn ngữ thuộc nhóm Ấn-Iran trong hệ ngôn ngữ Ấn-Âu. Nó được sử dụng chủ yếu ở Iran, Afghanistan (dưới tên tiếng Dari từ năm 1958) và Tajikistan (với tên tiếng Tajik từ thời Xô Viết), cũng như ở những khu vực từng thuộc đế chế Ba Tư. Tiếng Ba Tư thường được viết bằng chữ Ba Tư, biến thể của chữ Ả Rập.

Tiếng Ba Tư hiện đại phát triển từ tiếng Ba Tư trung đại, ngôn ngữ chính thức của Đế chế Sassanid, vốn là hậu duệ của tiếng Ba Tư cổ từ thời Đế chế Achaemenes. Ngữ pháp của tiếng Ba Tư tương đồng với nhiều ngôn ngữ châu Âu.

Hiện có khoảng 110 triệu người nói tiếng Ba Tư trên toàn thế giới. Ngôn ngữ này có vị thế chính thức tại Iran, Afghanistan và Tajikistan, và trong nhiều thế kỷ từng là ngôn ngữ văn hóa ở Tây Á, Trung Á và Nam Á.

Tiếng Ba Tư đã ảnh hưởng mạnh mẽ đến từ vựng của nhiều ngôn ngữ, bao gồm các ngôn ngữ Turk ở Trung Á, Kavkaz, Tiểu Á, các ngôn ngữ Iran lân cận, tiếng Armenia, tiếng Gruzia và đặc biệt là tiếng Urdu. Ngược lại, tiếng Ba Tư cũng mượn nhiều từ tiếng Ả Rập sau khi bị xâm lược bởi người Ả Rập.

Lịch sử và sự phát triển

Tiếng Ba Tư có nguồn gốc từ tiếng Ba Tư cổ, ngôn ngữ của Đế chế Achaemenes (khoảng 550 - 330 TCN). Chữ viết của tiếng Ba Tư cổ sử dụng hệ thống chữ hình nêm. Sau cuộc chinh phục của Alexander Đại đế, sự ảnh hưởng của tiếng Hy Lạp đã góp phần hình thành tiếng Ba Tư trung đại, hay còn gọi là tiếng Pahlavi (224 TCN - 651 SCN).

Dưới triều đại Sassanid (224 - 651 SCN), tiếng Ba Tư trung đại trở thành ngôn ngữ chính thức. Sau cuộc xâm lược Hồi giáo vào thế kỷ 7, tiếng Ba Tư bắt đầu chịu ảnh hưởng từ tiếng Ả Rập, và hệ chữ viết Ba Tư-Ả Rập dựa trên chữ Ả Rập ra đời, thay thế cho chữ Pahlavi trước đó.

Tiếng Ba Tư hiện đại khởi đầu từ thế kỷ 9 SCN, tiếp tục chịu ảnh hưởng từ tiếng Ả Rập, tiếng Thổ Nhĩ Kỳ và tiếng Mông Cổ. Ngày nay, tiếng Ba Tư có nhiều phương ngữ, được sử dụng ở Iran, Afghanistan, Tajikistan, Uzbekistan và các quốc gia lân cận.

Ghi chú

Liên kết hữu ích

• Trang web chính thức của Viện Hàn lâm Ngôn ngữ và Văn học Ba Tư Lưu trữ 30-08-2009 tại Wayback Machine (tiếng Ba Tư)
• Trang web chính thức của Hội đồng Phát triển Ngôn ngữ Ba Tư (tiếng Ba Tư)
• Tài nguyên về ngôn ngữ Ba Tư Lưu trữ 09-12-2012 tại Wayback Machine (tiếng Ba Tư)
• Tài nguyên ngôn ngữ Ba Tư, parstimes.com
• Haim, Soleiman. Từ điển Ba Tư–Anh mới. Tehran: Librairie-imprimerie Beroukhim, 1934–1936. uchicago.edu
• Steingass, Francis Joseph. Từ điển Ba Tư–Anh toàn diện. London: Routledge & K. Paul, 1892. uchicago.edu
• Dự án Tài liệu Ngôn ngữ UCLA: Lưu trữ 20-07-2006 tại Wayback Machine Persian Lưu trữ 23-09-2017 tại Wayback Machine, ucla.edu
• Sự chuyển hóa chữ cái Ba Tư thành Graffiti, Persian Graffiti
• Khóa học tiếng Ba Tư cơ bản (sách + tệp âm thanh) Viện Dịch vụ Ngoại giao Hoa Kỳ (FSI)

Tham khảo thêm

• Asatrian, Garnik (2010). Etymological Dictionary of Persian. Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series, 12. Brill Academic Publishers. ISBN 978-90-04-18341-4.
• Bleeck, Arthur Henry (1857). A concise grammar of the Persian language. Truy cập ngày 6 tháng 7 năm 2011.
• Bleeck, Arthur Henry (1857). A concise grammar of the Persian language: containing dialogues, reading lessons, and a vocabulary: together with a new plan for facilitating the study of languages. B. Quaritch. tr. 206. Truy cập ngày 6 tháng 7 năm 2011.
• Bleeck, Arthur Henry (1857). A concise grammar of the Persian language . Truy cập ngày 6 tháng 7 năm 2011.
• Dahlén, Ashk (tháng 4 năm 2014) [1st edition October 2010]. Modern persisk grammatik (ấn bản 2). Ferdosi International Publication. ISBN 9789197988674. Bản gốc lưu trữ ngày 11 tháng 10 năm 2017. Truy cập ngày 10 tháng 3 năm 2016.
• Delshad, Farshid (tháng 9 năm 2007). Anthologia Persica. Logos Verlag. ISBN 978-3-8325-1620-8.
• Doctor, Sorabshaw Byramji (1880). The student's Persian and English dictionary, pronouncing, etymological, & explanatory. Irish Presbyterian Mission Press. tr. 558. Truy cập ngày 6 tháng 7 năm 2011.
• Doctor, Sorabshaw Byramji; Saʻdī (1880). Second book of Persian, to which are added the Pandnámah of Shaikh Saádi and the Gulistán, chapter 1, together with vocabulary and short notes (ấn bản 2). Irish Presbyterian Mission Press. tr. 120. Truy cập ngày 6 tháng 7 năm 2011.
• Doctor, Sorabshaw Byramji (1879). The Persian primer, being an elementary treatise on grammar, with exercises. Irish Presbyterian Mission Press. tr. 94. Truy cập ngày 6 tháng 7 năm 2011.
• Doctor, Sorabshaw Byramji (1875). A new grammar of the Persian tongue for the use of schools and colleges. Irish Presbyterian Mission Press. tr. 84. Truy cập ngày 6 tháng 7 năm 2011.
• Forbes, Duncan (1844). A grammar of the Persian language: To which is added, a selection of easy extracts for reading, together with a copious vocabulary (ấn bản 2). Printed for the author, sold by Allen & co. tr. 158. Truy cập ngày 6 tháng 7 năm 2011.
• Forbes, Duncan (1844). A grammar of the Persian language: To which is added, a selection of easy extracts for reading, together with a copious vocabulary (ấn bản 2). Printed for the author, sold by Allen & co. tr. 114. Truy cập ngày 6 tháng 7 năm 2011.
• Forbes, Duncan (1876). A grammar of the Persian language: to which is added, a selection of easy extracts for reading, together with a vocabulary, and translations. W.H. Allen. tr. 238. Truy cập ngày 6 tháng 7 năm 2011.
• Forbes, Duncan (1869). A grammar of the Persian language: to which is added, a selection of easy extracts for reading, together with a vocabulary, and translations (ấn bản 4). W.H. Allen & co. tr. 238. Truy cập ngày 6 tháng 7 năm 2011.
• Ibrâhîm, Muḥammad (1841). A grammar of the Persian language. Truy cập ngày 6 tháng 7 năm 2011.
• Jones, Sir William (1783). A grammar of the Persian language (ấn bản 3). Truy cập ngày 6 tháng 7 năm 2011.
• Jones, Sir William (1797). A grammar of the Persian language (ấn bản 4). Truy cập ngày 6 tháng 7 năm 2011.
• Jones, Sir William (1801). A grammar of the Persian language (ấn bản 5). Murray and Highley, J. Sewell. tr. 194. Truy cập ngày 6 tháng 7 năm 2011.
• Jones, Sir William (1823). Samuel Lee (biên tập). A grammar of the Persian language (ấn bản 8). Printed by W. Nicol, for Parbury, Allen, and co. tr. 230. Truy cập ngày 6 tháng 7 năm 2011.
• Jones, Sir William (1828). Samuel Lee (biên tập). A grammar of the Persian language (ấn bản 9). Printed by W. Nicol, for Parbury, Allen, and Co. tr. 283. Truy cập ngày 6 tháng 7 năm 2011.
• Lazard, Gilbert (tháng 1 năm 2006). Grammaire du persan contemporain. Institut Français de Recherche en Iran. ISBN 978-2909961378. Bản gốc lưu trữ ngày 3 tháng 5 năm 2012. Truy cập ngày 10 tháng 3 năm 2016.
• Lumsden, Matthew (1810). A grammar of the Persian language; comprising a portion of the elements of Arabic inflexion etc. Watley. Truy cập ngày 6 tháng 7 năm 2011.
• Mace, John (ngày 18 tháng 10 năm 2002). Persian Grammar: For Reference and Revision . RoutledgeCurzon. ISBN 0700716955.
• Moises, Edward (1792). The Persian interpreter: in three parts: A grammar of the Persian language. Persian extracts, in prose and verse. A vocabulary: Persian and English. Printed by L. Hodgson. tr. 143. Truy cập ngày 6 tháng 7 năm 2011.
• Palmer, Edward Henry (1883). Guy Le Strange (biên tập). A concise dictionary, English-Persian; together with a simplified grammar of the Persian language. Completed and ed. by G. Le Strange. Truy cập ngày 6 tháng 7 năm 2011.
• Palmer, Edward Henry (1883). Guy Le Strange (biên tập). A concise dictionary, English-Persian: together with a simplified grammar of the Persian language. Trübner. tr. 42. Truy cập ngày 6 tháng 7 năm 2011.
• Platts, John Thompson (1894). A grammar of the Persian language... Williams and Norgate. Truy cập ngày 6 tháng 7 năm 2011.
• Ranking, George Speirs Alexander (1907). A primer of Persian: containing selections for reading and composition with the elements of syntax. The Claredon Press. tr. 72. Truy cập ngày 6 tháng 7 năm 2011.
• Richardson, John (1810). Sir Charles Wilkins, David Hopkins (biên tập). A vocabulary, Persian, Arabic, and English: abridged from the quarto edition of Richardson's dictionary. Printed for F. and C. Rivingson. tr. 643. Truy cập ngày 6 tháng 7 năm 2011.
• Rosen, Friedrich; Nāṣir al-Dīn Shāh (Shah of Iran) (1898). Modern Persian colloquial grammar: containing a short grammar, dialogues and extracts from Nasir-Eddin shah's diaries, tales, etc., and a vocabulary. Luzac & C.̊. tr. 400. Truy cập ngày 6 tháng 7 năm 2011.
• Schmitt, Rüdiger (1989). Compendium linguarum Iranicarum. L. Reichert. ISBN 3882264136.
• Sen, Ramdhun (1841). Madhub Chunder Sen (biên tập). A dictionary in Persian and English, with pronunciation (ed. by M.C. Sen) (ấn bản 2). Truy cập ngày 6 tháng 7 năm 2011.
• Sen, Ramdhun (1829). A dictionary in Persian and English. Printed for the author at the Baptist Mission Press. tr. 226. Truy cập ngày 6 tháng 7 năm 2011.
• Sen, Ramdhun (1833). A dictionary in English and Persian. Printed at the Baptist Mission Press. tr. 276. Truy cập ngày 6 tháng 7 năm 2011.
• Sen, Ramdhun (1833). A dictionary in English and Persian. Truy cập ngày 6 tháng 7 năm 2011.
• Skjærvø, Prods Oktor (2006). “Iran, vi. Iranian languages and scripts”. Encyclopaedia Iranica. 13.
• Thackston, W. M. (ngày 1 tháng 5 năm 1993). An Introduction to Persian (ấn bản 3). Ibex Publishers. ISBN 0936347295.
• Tucker, William Thornhill (1801). A pocket dictionary of English and Persian. Truy cập ngày 6 tháng 7 năm 2011.
• Tucker, William Thornhill (1850). A pocket dictionary of English and Persian. J. Madden. tr. 145. Truy cập ngày 6 tháng 7 năm 2011.
• Tucker, William Thornhill (1850). A pocket dictionary of English and Persian. J. Madden. tr. 145. Truy cập ngày 6 tháng 7 năm 2011.
• Windfuhr, Gernot L. (ngày 15 tháng 1 năm 2009). “Persian”. Trong Bernard Comrie (biên tập). The World's Major Languages (ấn bản 2). Routledge. ISBN 0415353394.
• Wollaston, (Sir) Arthur Naylor (1882). An English-Persian dictionary. W.H. Allen. Truy cập ngày 6 tháng 7 năm 2011.

Liên kết bên ngoài