'Ngũ Luân Thư' - Từ chiến thuật quân sự đến một triết lý sống

Đã có rất nhiều tác phẩm viết về con người Nhật Bản và tinh thần Samurai. Tuy nhiên, khi nói đến kiếm pháp, trong lịch sử chưa có ai vượt qua được Musashi. Về mặt đạo đức và phẩm hạnh, hiếm có ai được cao quý như Musashi. Điều này làm cho tác phẩm tinh túy về cuộc đời của Musashi - Ngũ Luân Thư, trở nên vô cùng quan trọng.

Miyamoto Musashi là ai?

Musashi, tên đầy đủ là Miyamoto Musashi (1584 – 1645), là người sáng lập môn phái sử dụng song kiếm - Niten Ichi Ryu (Nhị Thiên Nhất Lưu). Vào khi còn chưa đầy 30 tuổi, Musashi đã được coi là Thánh Kiếm của Nhật Bản. Ông trở thành một kiếm khách từ khi còn rất trẻ, nhưng suốt cuộc đời, Musashi không một lần chịu thất bại, đặc biệt là trong những thời điểm đầy sóng gió, những cuộc chiến tranh như thời kỳ hỗn loạn và đầy khó khăn của triều đại Tokugawa. Chiến tích vĩ đại mà Musashi ghi danh trong lịch sử là điều hiếm có ai có thể sánh bằng.

Trong sử thi về sự nghiệp của Musashi không thể không nhắc đến trận Tử chiến Sekigahara (1600), một trong những trận đánh quyết định nhất trong lịch sử Nhật Bản giữa hai phe Đông và Tây. Trận chiến đã mở ra thời kỳ thịnh vượng của Mạc Phủ Tokugawa với phe Đông, nhưng cũng biến Sekigahara thành nơi hy sinh của hàng vạn linh hồn. Musashi, lúc đó chỉ là một kiếm khách trẻ 16 tuổi, tham gia trận đánh với bên phe Tây và cuối cùng phải chịu thua. Khác với số phận của những người đã khuất phục tại Sekigahara, Musashi không chỉ sống sót sau ba ngày giao tranh không ngớt mà còn tránh được sự truy sát của phe thắng.

Sau đó, Musashi lang thang khắp nơi để tu luyện kiếm với mục đích trả thù và tham gia các trận đấu quyết định tính mạng. Cuối cùng, ông tự rèn mình thành một kiếm sĩ nổi tiếng và thành công nhất Nhật Bản, chưa từng thất bại trước bất kỳ đối thủ nào. Nhưng từ khi tròn 30 tuổi, sau khoảng 60 trận thắng liên tiếp, Musashi bất ngờ rút lui. Trong phần còn lại của cuộc đời, ông chỉ tập trung vào việc tu luyện kiếm, dạy kiếm, phát triển kiến thức về binh pháp và viết sách, trong đó tác phẩm nổi tiếng nhất chính là Ngũ Luân Thư.

Khác biệt với các samurai bỏ kiếm trong thời kỳ hòa bình dưới thời Mạc Phủ Tokugawa, Musashi vẫn kiên trì theo đuổi lối sống của một kiếm khách hoàn hảo, tìm kiếm sự giác ngộ trên con đường khó khăn của Kiếm đạo. Musashi được coi là Thánh kiếm và Đại sư thiền của Nhật Bản, và ở phương Tây, ông cũng được biết đến là một triết gia. Trên mọi lĩnh vực, ông luôn tự rèn luyện, tìm kiếm, cải tiến và sáng tạo, thậm chí là loại bỏ những kiểu mòn, kể cả những kiểu mòn mà ông đã tạo ra. Ông đã viết: “Không có nghề nào quý hơn, chỉ có con người mới quý hơn. Không có kiếm pháp vô địch, chỉ có con người vô địch.”

Ngũ Luân Thư - Tinh túy của thần kiếm Nhật Bản

Ngũ Luân Thư được Musashi viết vào những năm cuối đời. Với tác phẩm này, Musashi không chỉ thảo luận về võ nghệ và kiếm pháp, mà còn nhấn mạnh về Đạo của người học kiếm và binh sĩ.

Trong lòng người Nhật, Ngũ Luân Thư của Musashi có giá trị không kém gì Binh Pháp Tôn Tử đối với tướng quân. Nó không chỉ dành cho những người nắm quyền mà còn cho mọi người trong xã hội. Ngày nay, tác phẩm này được tôn trọng và nghiên cứu rộng rãi, từ Harvard đến các doanh nhân và chiến lược gia. Tờ Time không nhận nhầm khi ví von Ngũ Luân Thư là “bí kíp quản lý Nhật Bản của Harvard” và “khi Musashi phát biểu, cả phố Wall cũng im lặng.” Tinh thần áp dụng rộng rãi của Ngũ Luân Thư hiện đại cũng chính là tinh thần khi Musashi viết tác phẩm này: “Khi bạn hiểu được đạo lý của binh pháp, không có gì là không thể hiểu được.” Điều đặc biệt ở Musashi là ông chỉ viết những điều cốt lõi và tinh túy, để bất kỳ ai, ở mọi thời đại và trình độ, đều có thể rút ra bài học cho bản thân và đọc đi đọc lại. 

Với tác phẩm này, người đọc không cảm thấy bị gò bó bởi ngôn từ hoặc cần phải hiểu sâu rộng để lĩnh hội ý của “thánh nhân”. Musashi không trích dẫn kinh Phật hoặc các lời dạy của Khổng Tử, bởi vì cuối cùng, ông gộp tất cả thành một chữ “Không”: Hiểu đạo nghĩa không hiểu đạo. Hiểu nguyên lý này đồng nghĩa với việc không hiểu bất kỳ nguyên lý nào.

Về cấu trúc, Ngũ Luân Thư bao gồm năm quyển, mỗi quyển đề cập đến một phần của tự nhiên: Đất - Nước - Lửa - Gió - Không.

ĐẤT CHI QUYỂN: 

Đây là phần chính giải thích về đạo lý binh pháp từ góc nhìn của Nhất Lưu. Theo Musashi, con người không thể thấu hiểu đạo lý chỉ qua kiếm thuật. Họ cần phải hiểu những điều nhỏ nhặt nhất cũng như những điều quan trọng nhất, điều phổ thông cũng như điều sâu sắc nhất. Như một con đường thẳng và rõ ràng được vạch ra giữa cõi trần, vì vậy phần này được gọi là Đất.

THỦY CHI QUYỂN: 

Như dòng nước trong vắt, Thủy Chi Quyển nói về tính linh hoạt và thích ứng của môn phái Nhất Lưu giống như nước. Nước có khả năng thay đổi hình dạng để phù hợp với nơi chứa nó, đôi khi êm đềm như dòng suối nhỏ, đôi khi lại hùng dũng như biển cả đầy sóng gió. Với yếu tố Thủy, Musashi giải thích nguyên lý “nhất dĩ quán chi” - hiểu một điều thì hiểu vạn điều. “Nếu bạn hiểu sâu về kiếm pháp, bạn có thể dễ dàng đánh bại bất kỳ ai. Tinh thần để đánh bại một người không khác gì để đánh bại hàng vạn người.”

HỎA CHI QUYỂN: 

Đây có lẽ là quyển mà người yêu binh pháp mong chờ nhất. Trong phần này, Musashi tập trung vào việc thảo luận về đấu kiếm, kỹ thuật và chiến thuật trong trận chiến. Với tính chất hung bạo của lửa, dù lớn hay nhỏ, nó rất phù hợp cho việc chiến đấu. Điểm đặc biệt của tác phẩm là bạn có thể áp dụng trong cuộc sống hàng ngày để đưa ra quyết định nhanh nhạy. Vì binh pháp cần phải biến việc rèn luyện chiến thuật thành một phần của cuộc sống và luyện tập liên tục.

PHONG CHI QUYỂN: 

Ở quyển này, Musashi không chỉ nói về Nhị Thiên Nhất Lưu mà còn đề cập đến các môn phái khác. “Phong” ở đây là cổ phong, là truyền thống và binh pháp của các gia tộc lớn. Musashi nói: “Khó hiểu chính mình khi không biết về các môn phái khác.” Vì vậy, trong quyển này, Musashi mở rộng việc diễn giảng các loại binh pháp, làm rõ sự khác biệt giữa môn phái của mình với các môn phái khác.

KHÔNG CHI QUYỂN: 

Đây là quyển đặc biệt và ngắn gọn nhất, chỉ có hai trang. “Không” ở đây là vô thủy vô chung, tức là không có bắt đầu cũng không có kết thúc. Ngộ đạo tức phi ngộ đạo. Đạt nguyên lý này có nghĩa là không đạt được nguyên lý nào. Musashi hướng đến con đường chính đạo, là hòa hợp với thiên nhiên. Đạo của binh pháp cũng là Đạo của thiên nhiên.

Ngũ Luân Thư là một cẩm nang quý giá đối với những người yêu võ thuật và binh pháp. Trong cuộc sống hàng ngày, nó giúp người đọc rèn luyện cả thể lực và trí lực, để trở nên thông thạo trong một thời đại gay go nhưng vẫn duy trì được sự bình an và hòa hợp với thiên nhiên. Tất cả những tinh hoa ấy, may mắn, được rút ra từ một con người cao quý cách đây gần 400 năm.

Thanh Trần