Ngũ uẩn

Buzz

Nội dung bài viết

Liên kết bên ngoài

Xem thêm

Đọc tóm tắt

- Phần lớn bài viết nói về lịch sử Phật giáo và các phái Phật giáo khác nhau trên thế giới.
- Năm uẩn là năm nhóm biểu thị năm yếu tố cấu thành con người, bao gồm sắc, thọ, tưởng, hành và thức.
- Năm uẩn là nguyên tắc cơ bản trong Phật giáo, với tính chất vô thường, vô ngã và khổ.
- Hiểu biết về tính vô ngã của năm uẩn có thể dẫn đến giải thoát.
- Không có cái 'ta' thực sự đứng sau năm uẩn, niềm tin vào một cái ta độc lập chỉ là ảo tưởng.

Phật giáo
Một phần của loại bài về

Lịch sử[hiện] Niên đại phát triển Thích-ca Mâu-ni Thập đại đệ tử Phật giáo Nguyên thủy Đại hội kết tập Bộ phái Phật giáo Phật giáo Hy Lạp hóa Phật giáo qua Con đường tơ lụa Phật giáo suy tàn ở Ấn Độ Phong trào Phật giáo hiện đại
Khái niệm[hiện] Pháp Pháp luân Trung đạo Tứ diệu đế Bát chính đạo Ngũ uẩn Vô thường Khổ Vô ngã Duyên khởi Giới Tính Không Nghiệp Tái sinh Luân hồi Vũ trụ học Phật giáo Sáu cõi luân hồi Giác ngộ
Kinh điển[hiện] Kinh văn sơ kỳ Kinh văn Đại thừa Tam tạng Kinh điển Pāli Kinh văn Tạng ngữ Kinh văn Hán ngữ
Tam học[hiện] Tam bảo Quy y Giải thoát Ngũ giới Ba-la-mật-đa Thiền Tư tưởng Pháp cúng Công đức Niệm Chánh niệm Bát-nhã Tứ vô lượng Tam thập thất bồ-đề phần Tu học Cư sĩ Tụng kinh Hành hương Trai thực
Niết-bàn[hiện] Tứ thánh quả A-la-hán Duyên giác Bồ tát Phật Như Lai Phật Mẫu
Tông phái[hiện] Thượng tọa bộ Đại thừa Kim cương thừa Thiền tông Tịnh độ tông Tiểu thừa
Ở các nước[hiện] Ấn Độ Sri Lanka Campuchia Thái Lan Myanmar Lào Trung Quốc Việt Nam Đài Loan Nhật Bản Hàn Quốc Triều Tiên Malaysia Tây Tạng Bhutan Mông Cổ Khác (Trung Á, Châu Âu, Châu Phi, Châu Mỹ, Châu Đại dương, Hoa Kỳ, Nga, Nepal, Tân Cương, Indonesia, Brunei ...)
Cổng thông tin Phật giáo

Năm uẩn (zh. wǔyùn 五蘊, sa. pañca-skandha, pi. pañca-khandha, bo. phung po lnga ཕུང་པོ་ལྔ་) hay còn gọi là Năm ấm (五陰), là năm (pañca) nhóm (skandha) biểu thị năm yếu tố cấu thành con người, bao gồm cả thân và tâm. Không có gì ngoài năm uẩn này để gọi là 'ta'.

Các uẩn bao gồm:

Sắc uẩn (zh. 色; sa., pi. rūpa), đại diện cho sự nhận thức về cơ thể và sáu giác quan (mắt, tai, mũi, lưỡi, thân và ý), được hình thành từ bốn nguyên tố (sa., pi. mahābhūta), đó là đất, nước, gió, lửa. Sắc tạo ra các giác quan và đối tượng của chúng. Cái biết của sắc uẩn gọi là sắc thức, bao gồm sáu loại ý thức liên quan đến sáu giác quan: Ý thức của mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý. Sắc thức phụ thuộc vào sự tiếp xúc của sáu giác quan với sáu trần để hình thành sáu thức. (Các vị Bhikkhu, sắc là gì? Là cái bị thay đổi, các vị Bhikkhu, nên gọi là sắc. Bị thay đổi bởi cái gì? Bị thay đổi bởi lạnh, nóng, đói, khát, sự tiếp xúc của ruồi, muỗi, gió, sức nóng và rắn. Bị thay đổi, các vị Bhikkhu, nên gọi là sắc.)
Thọ uẩn (zh. 受, sa., pi. vedanā), là toàn bộ cảm giác và sự cảm nhận về sự thay đổi xung quanh, không phân biệt là dễ chịu, khó chịu hay trung tính. (Các vị Bhikkhu, thọ là gì? Là cảm nhận được, các vị Bhikkhu, nên gọi là thọ. Cảm nhận gì? Cảm nhận vui, cảm nhận khổ, cảm nhận không vui không khổ. Cảm nhận được, các vị Bhikkhu, nên gọi là thọ.)
Tưởng uẩn (zh. 想, sa. saṃjñā, pi. saññā) là khả năng nhận biết sự khác biệt, như phân biệt màu sắc, mùi vị... (Các vị Bhikkhu, tưởng là gì? Là nhận thức rõ, các vị Bhikkhu, nên gọi là tưởng. Nhận thức rõ điều gì? Nhận thức rõ màu xanh, màu vàng, màu đỏ, màu trắng. Nhận thức rõ, các vị Bhikkhu, nên gọi là tưởng.)
Hành uẩn (zh. 行, sa. saṃskāra, pi. saṅkhāra), là sự ý định, suy tính, cân nhắc trước khi quyết định. Hành bao gồm tất cả các động cơ trước khi một hành động được thực hiện. Hành là đối tượng hình thành nghiệp thiện và ác. (Gồm Thân hành, Khẩu hành, Ý hành) (Các vị Bhikkhu, hành là gì? Làm cho hiện hành (pháp) hữu vi nên gọi là hành. Làm cho hiện hành cái gì? Làm cho hiện hành sắc với sắc tính, thọ với thọ tính, tưởng với tưởng tính, hành với hành tính, thức với thức tính. Làm cho hiện hành (pháp) hữu vi, các vị Bhikkhu, nên gọi là các hành.)
Thức uẩn (zh. 識, sa. vijñāna, pi. viññāṇa) là sự nhận thức qua sự mặc định, như mặc định cái này chua, cái kia đắng, cái nọ đỏ, cái kia nóng, cái này lợi, cái kia không lợi... Đây cũng là sự chuyển tiếp của tưởng uẩn và hành uẩn, từ cảm nhận sự khác biệt rồi suy nghĩ về mức độ khác biệt, đến việc đặt tên cho các sự vật, hiện tượng... (Các vị Bhikkhu, thức là gì? Là rõ biết, các vị Bhikkhu, nên gọi là thức. Rõ biết điều gì? Rõ biết chua, đắng, cay, ngọt, kiềm... rõ biết không phải kiềm, mặn, không mặn. Rõ biết, các vị Bhikkhu, nên gọi là thức.)

Ngũ uẩn còn được gọi là năm ràng buộc vì chỉ có Đức Phật hoặc Arahant mới không bị trói buộc bởi chúng. Đặc tính chung của chúng là Vô thường, Vô ngã và Khổ. Bát-nhã-ba-la-mật-đa tâm kinh nhấn mạnh tính Không của năm uẩn.

Tính chất khổ và sự vô thường của năm uẩn là một trong những nguyên lý cơ bản trong Phật giáo. Khổ sinh ra từ lòng tham, sự thiếu hiểu biết về tính vô thường của năm uẩn và sự không ổn định của chúng; con người, được cấu thành từ năm uẩn, chỉ là một kết hợp giả tạm, không có một cái 'ta' thực sự đứng sau (Vô ngã). Hiểu biết về tính vô ngã của năm uẩn là một tri thức quan trọng có thể dẫn đến sự giải thoát. Đại sư người Đức Nyānatiloka đã nhấn mạnh tầm quan trọng của điều này như sau:

'Cuộc sống của chúng ta thực chất chỉ là một chuỗi các hiện tượng tâm lý và thể xác, chuỗi hiện tượng này đã hoạt động qua nhiều kiếp trước khi chúng ta sinh ra và sẽ tiếp tục vô hạn sau khi chúng ta ra đi. Dù là từng uẩn riêng lẻ hay tổng hợp lại, năm uẩn không tạo ra một cái gì gọi là cái ta. Ngoài chúng ra, không có cái gì gọi là một bản ngã độc lập với chúng để chúng ta gọi là cái ta. Niềm tin vào một cái ta độc lập chỉ là một ảo tưởng.'

Vô ngã
Tính không
Vô thường

Pháp
Duyên khởi
Luân hồi

Fo Guang Ta-tz'u-tien 佛光大辭典. Fo Guang Ta-tz'u-tien pien-hsiu wei-yuan-hui 佛光大辭典編修委員會. Đài Bắc: Fo-kuang ch'u-pan-she, 1988. (Phật Quang Đại Từ điển. Phật Quang Đại Từ điển biên tu uỷ viên hội. Đài Bắc: Phật Quang xuất bản xã, 1988.)
Das Lexikon der Östlichen Weisheitslehren, Bern 1986.

Liên kết bên ngoài

Phật học cơ bản, Phần I - Bài 2: Năm Uẩn (2002)
Đại Tạng Kinh Việt Nam, T3 - Chương 1: Tương Ưng Uẩn (1993)

Theovi.wikipedia.org

Copy link

Nội dung được phát triển bởi đội ngũ Mytour với mục đích chăm sóc khách hàng và chỉ dành cho khích lệ tinh thần trải nghiệm du lịch, chúng tôi không chịu trách nhiệm và không đưa ra lời khuyên cho mục đích khác.

Nếu bạn thấy bài viết này không phù hợp hoặc sai sót xin vui lòng liên hệ với chúng tôi qua email [email protected]

Các câu hỏi thường gặp

Năm uẩn trong Phật giáo là gì và có vai trò như thế nào?

Năm uẩn trong Phật giáo bao gồm sắc uẩn, thọ uẩn, tưởng uẩn, hành uẩn và thức uẩn. Chúng đại diện cho năm yếu tố cấu thành con người và chỉ ra rằng không có một cái 'ta' thực sự, giúp người tu học hiểu rõ về tính vô ngã và đạt được giải thoát.

Tại sao năm uẩn được coi là ràng buộc trong Phật giáo?

Năm uẩn được coi là ràng buộc vì chúng tạo ra cảm giác về cái 'ta' và gây ra khổ đau. Đức Phật dạy rằng chỉ có Arahant mới không bị trói buộc bởi chúng, từ đó nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hiểu biết về vô thường và vô ngã.

Những đặc tính nào của năm uẩn được nhấn mạnh trong kinh điển?

Những đặc tính của năm uẩn bao gồm vô thường, vô ngã và khổ. Kinh Bát-nhã-ba-la-mật-đa tâm kinh nhấn mạnh rằng năm uẩn không có một bản ngã độc lập, và sự hiểu biết về những đặc tính này là cần thiết để đạt được giác ngộ.

Vai trò của thọ uẩn trong việc hình thành cảm xúc của con người là gì?

Thọ uẩn là khả năng cảm nhận và nhận biết những cảm xúc khác nhau như vui, buồn, hay trung tính. Nó đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành cảm xúc và phản ứng của con người trước các tác động từ môi trường xung quanh.

Làm thế nào để hiểu rõ hơn về tính vô ngã của năm uẩn?

Để hiểu rõ về tính vô ngã của năm uẩn, người học cần nghiên cứu sâu về các yếu tố cấu thành và nhận ra rằng sự kết hợp của chúng không tạo ra một bản ngã độc lập. Sự nhận thức này có thể dẫn đến sự giải thoát khỏi khổ đau.