Chia sẻ từ chuyên gia Thạc sĩ, Bác sĩ Vũ Thị Duyên - Bác sĩ Thận - Nội tiết, Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Mytour Hải Phòng.

Kiểm soát đường máu cho người bệnh đái tháo đường thông qua việc tiêm insulin là một phương pháp thông dụng. Tuy nhiên, tiêm insulin sai kỹ thuật có thể gây nguy hiểm. Do đó, khi thực hiện tiêm insulin, cần tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ về cách tiêm và địa điểm tiêm.

Để kiểm soát đường máu hiệu quả cho người đái tháo đường, cần kết hợp nhiều biện pháp như điều chỉnh chế độ ăn uống, thay đổi lối sống, sử dụng thuốc uống và tiêm insulin đúng cách. Insulin là một hormone quan trọng giúp kiểm soát đường máu khi tiêm vào cơ thể. Hiện có nhiều loại insulin và phác đồ tiêm tùy thuộc vào từng trường hợp cụ thể.

Insulin chủ yếu được sản xuất bởi tuyến tụy và có tác dụng thúc đẩy sự vận chuyển glucose vào tế bào. Có nhiều loại insulin khác nhau, và cách tiêm insulin phụ thuộc vào từng người bệnh. Tác dụng chính của insulin là hỗ trợ sự vận chuyển glucose qua màng tế bào. Được tiêm vào cơ thể, insulin không thể sử dụng dưới dạng viên hoặc uống, và nó phải được tiêm vào để duy trì hiệu quả cao.

Thứ nhất: Rất quan trọng để vệ sinh vị trí tiêm insulin vì đây là điều kiện để insulin hấp thụ tốt nhất. Da ở vị trí tiêm cần được giữ sạch, cơ bắp và lớp mỡ dưới da phải ở trạng thái bình thường. Insulin được tiêm vào lớp mỡ dưới da, được gọi là tổ chức dưới da. Đồng thời, cần phòng tránh nhiễm khuẩn tại vùng tiêm để tránh nhiễm khuẩn huyết (đặc biệt là khi miễn dịch yếu).

Thứ hai: Hiện có nhiều loại insulin khác nhau, do đó, thời gian tiêm cũng khác nhau tùy thuộc vào loại insulin và chỉ định của bác sĩ. Insulin tác dụng nhanh: tiêm 15-30 phút trước khi ăn. Insulin tác dụng trung bình: tiêm 15 phút - 2 giờ trước khi ăn. Kim tiêm thường nhỏ hoặc sử dụng thiết bị giống như chiếc bút, ví dụ như Novomix 30 plexpen được sử dụng phổ biến (300 đơn vị/ml).

Một số vị trí tiêm insulin hiệu quả nhất:

• Vùng bụng: Đây là vị trí được nhiều người chọn vì dễ tiêm nhất, nằm gần rốn. Tiêm vào bụng, hãy véo mô mỡ giữa eo và xương hông, cách rốn khoảng 5cm. Tiêm theo chiều kim đồng hồ và thay đổi vị trí để tránh tác dụng phụ.
• Cánh tay: Vị trí này thích hợp nếu bụng không phù hợp. Kim đặt ở mặt sau cánh tay, giữa vai và khuỷu tay. Tuy cánh tay khó tự tiêm, nhưng có thể được người khác giúp đỡ.
• Vùng đùi: Hấp thụ insulin chậm, nhưng thuận tiện để tự tiêm. Đâm kim vào phía trước đùi, giữa đầu gối và háng, hơi lệch về phía ngoài chân, tiêm vào nếp véo da ít nhất 2,5 – 5cm.
• Lưng hoặc hông: Hấp thụ chậm, phù hợp để tự tiêm. Khi tiêm ở lưng hoặc hông, đặt kim theo đường tưởng tượng qua đỉnh mông, dưới đường và giữa cột sống và đường nách giữa.

Đối với bệnh nhân đái tháo đường, việc tiêm insulin để kiểm soát đường máu có thể gây kích ứng da và mô mỡ dưới da, vì vậy cần luân phiên vị trí tiêm. Đặc biệt, khi sử dụng 2 mũi tiêm trở lên mỗi ngày, hãy tiêm ở các vị trí và vùng khác nhau. Tránh tiêm vào cùng một vị trí liên tục để tránh tình trạng cứng hoặc lắng đọng mỡ dưới da, ảnh hưởng đến hấp thụ insulin.

Khi luân phiên vị trí tiêm trong ngày, hãy tiêm ở cùng một vị trí mỗi lần, nhưng di chuyển quanh vị trí để đảm bảo không tiêm vào điểm cũ.

Ví dụ, khi tiêm insulin tác dụng kéo dài vào buổi tối, có thể luân phiên giữa đùi phải và đùi trái mỗi đêm.

Nếu tiêm insulin nhanh buổi sáng vào bụng, hãy luân phiên quanh các vùng khác nhau của bụng mỗi lần để tránh tiêm vào cùng một chỗ.

• Hạ đường huyết: Đây là biến chứng phổ biến khi người bệnh tiêm insulin quá liều. Trong trường hợp hạ đường huyết nhẹ, có thể uống nước đường, ăn kẹo ngọt. Trường hợp nặng cần đến cơ sở y tế để tiêm glucose hoặc glucagon và đưa vào cấp cứu.

Sau khi tiêm insulin, người bệnh cần theo dõi đường huyết cẩn thận và báo cáo cho bác sĩ nội tiết để điều chỉnh liều insulin. Việc ghi chép lượng đường huyết vào sổ giúp chia sẻ thông tin với bác sĩ. Mọi thông số bất thường cần được báo cáo ngay để điều chỉnh liều insulin nếu cần.

• Nhiễm trùng tại vị trí tiêm: Xuất phát từ việc không duy trì vệ sinh vị trí tiêm. Trong trường hợp này, bác sĩ có thể kê đơn thuốc kháng sinh.
• Phản ứng tại chỗ tiêm insulin: Lớp mỡ dưới da có thể teo lại do sử dụng insulin người (human insulin). Ngược lại, có thể xuất hiện tăng sản mỡ dưới da do insulin kích thích tế bào mỡ. Trong trường hợp tổn thương, cần thay đổi vị trí tiêm. Để tránh tình trạng này, cần tuân thủ nguyên tắc vệ sinh khi tiêm insulin, đồng thời không để lọ insulin trong tủ lạnh.