Người mẹ

Mẹ thường chỉ người phụ nữ đã mang thai, sinh con và nuôi dưỡng đứa trẻ. Tuy nhiên, do sự đa dạng và khác biệt trong các định nghĩa và vai trò của người mẹ về văn hóa, xã hội và tôn giáo, nên không có một định nghĩa chung về mẹ được chấp nhận rộng rãi. Tương ứng với người mẹ ở nam giới là người cha.

Các tên gọi khác

Mẹ còn được gọi bằng nhiều tên khác nhau tùy theo vùng miền như: má, mế, u, bầm, bu, đẻ, ví, cái, mẫu, vú, mạ, me, v.v. Ví dụ như trong các câu ca dao sau:

Nàng về nuôi cái cùng con

Để anh đi trảy nước non Cao Bằng.

(Ca dao)

Các cách gọi mẹ

Hiện nay, với sự phát triển của công nghệ sinh sản, vai trò làm mẹ có thể được phân chia giữa mẹ di truyền (người cung cấp trứng) và mẹ mang thai (người thực hiện việc mang thai, thường gọi là mang thai hộ), cũng như mẹ xã hội (người nuôi dưỡng đứa trẻ). Một mối liên hệ tích cực giữa mẹ và con tạo nên nền tảng vững chắc, giúp đứa trẻ tự tin bước vào cuộc sống sau này.

Mẹ sinh đẻ

Trong trường hợp con người, trước khi có sự mang thai hộ, mẹ sinh đẻ thường đồng nhất với mẹ di truyền. Mẹ di truyền là người phụ nữ mang thai (hoặc mang bầu) quả trứng đã được thụ tinh của chính mình (qua giao hợp hoặc thụ tinh trong ống nghiệm). Bào thai phát triển từ trứng đã thụ tinh có thể tồn tại (được gọi là 'phôi thai'). Quá trình thai nghén xảy ra trong tử cung của người phụ nữ từ khi thụ thai cho đến khi bào thai (giả định rằng bào thai phát triển đầy đủ để sinh ra) hoàn thiện. Người phụ nữ sẽ trải qua cơn đau đẻ và sinh ra đứa trẻ. Thông thường, mỗi lần sinh chỉ có một đứa trẻ. Sau khi sinh, người mẹ sẽ cho con bú. Sữa mẹ cung cấp các dưỡng chất cần thiết để nuôi dưỡng đứa trẻ trong khoảng một năm (hoặc lâu hơn). Sữa non, tiết ra nhiều nhất trong 3 ngày đầu sau sinh, cũng cung cấp các kháng thể quan trọng cho hệ miễn dịch của trẻ sơ sinh.

Khái niệm mẹ mang thai hộ mới chỉ xuất hiện gần đây tại phương Tây. Mẹ mang thai hộ là người phụ nữ mang một phôi thai từ trứng đã được thụ tinh của người khác (thường là của các cặp vợ chồng không thể có con vì nhiều lý do) cho đến khi đứa trẻ được sinh ra. Do đó, mặc dù người mẹ mang thai hộ sinh ra đứa trẻ, nhưng về mặt sinh học, bà không phải là mẹ của đứa trẻ. Lưu ý rằng tình huống này không giống như việc người phụ nữ mang thai nhờ thụ tinh trong ống nghiệm (in vitro).

Mẹ nuôi

Thuật ngữ mẹ cũng có thể dùng để chỉ người phụ nữ không phải là mẹ sinh học (người cung cấp gen di truyền) hoặc người mẹ sinh ra trong trường hợp mang thai hộ, đặc biệt nếu người phụ nữ đó đảm nhận vai trò chính trong việc nuôi dạy đứa trẻ sau khi đứa trẻ được sinh ra. Thường thì đây là mẹ nuôi (người nuôi dưỡng đứa trẻ, mặc dù định nghĩa pháp lý về mẹ nuôi không nhất thiết phải là người chăm sóc chính) hoặc mẹ kế (người vợ của cha đứa trẻ nhưng không có liên quan về mặt sinh học).

Mẹ (Bà Xơ)

Trong Thiên Chúa giáo, các nữ tu sĩ thường được gọi là mẹ khi các tín đồ đến nhà thờ để tham dự lễ. Đây là cách thể hiện sự tôn trọng đối với các nữ tu.

Mẹ đỡ đầu: người giữ vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ về mặt tâm linh và tôn giáo đối với các tín đồ trong Thiên Chúa giáo.

Mẹ chồng và mẹ vợ

Khi một cô dâu về nhà chồng, người mẹ của chồng được gọi là mẹ chồng để phân biệt với mẹ đẻ của cô.

Khi một chàng rể về nhà vợ, người mẹ của vợ được gọi là mẹ vợ để phân biệt với mẹ đẻ của chàng rể.

Mẹ kế

Dù trong gia đình Hoàng gia hay bình thường, mẹ kế thường là vợ sau của cha và không có quan hệ huyết thống với đứa trẻ. Ví dụ như Catherine Parr, vợ thứ sáu của Vua Henry VIII, là mẹ kế của Vua Edward VI, Nữ vương Mary I và Nữ vương Elizabeth I. Trong truyện dân gian, mẹ kế thường được miêu tả là nhân vật phản diện, như mẹ kế trong câu chuyện cổ tích Tấm Cám.

Vai trò

Mẹ đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc nuôi dưỡng và giáo dục đứa con từ khi còn trong bụng mẹ cho đến khi trưởng thành. Đặc điểm này khiến vai trò của người mẹ trở nên đặc biệt và không thể thay thế trong cuộc đời mỗi người.

Tình yêu mẹ con

Là mối liên kết sâu sắc giữa mẹ và con cái, thể hiện qua sự chăm sóc, quan tâm và nuôi dưỡng từ người mẹ.

Văn hóa

Văn học

Nhiều tác phẩm thơ ca và bài hát ca ngợi tình mẫu tử đã được sáng tác.

Bà mẹ tuổi đã cao như chuối ba hương

Như xôi nếp mật, như đường mía lau

(Ca dao)

Công cha như núi Thái Sơn

Nghĩa mẹ như nước nguồn dạt dào

Vì chữ hiếu, lòng son vững bậc

Đạo làm con là thế

Nhớ mãi công ơn này...

(ca dao)

Con dù đã lớn vẫn là con của mẹ,

Đi suốt cuộc đời, lòng mẹ luôn dõi theo

(Chế Lan Viên)

Ta lãng du khắp chốn trên bước chân rong ruổi

Mắt mẹ già vẫn âm thầm dõi theo

(Đỗ Trung Quân)

Âm nhạc

• Bà mẹ Ô Lý (Trịnh Công Sơn)
• Bài hát ru của mẹ (Nguyễn Văn Chung)
• Bông hồng cài áo (Thích Nhất Hạnh, Phạm Thế Mỹ)
• Bông hồng trắng (Nhật Ngân)
• Bát cơm mặn (Orange)
• Bữa cơm mẹ nấu (Nguyễn Văn Chung)
• Ca dao mẹ (Trịnh Công Sơn)
• Cảm ơn thiên thần (Thiên thần của mẹ) (Nguyễn Văn Chung)
• Chỉ có một mà thôi (Trương Quang Lục)
• Chiều xuân xa nhà (Nhật Ngân)
• Cho mẹ cho em (Trịnh Lâm Ngân)
• Cô và mẹ (Phạm Tuyên)
• Gà mái và đàn con (Nguyễn Văn Chung)
• Gia tài của mẹ (Trịnh Công Sơn)
• Huyền thoại mẹ (Trịnh Công Sơn)
• Lời dặn dò của mẹ (Nhật Ngân)
• Lời mẹ ru (Trịnh Công Sơn)
• Khi vắng mẹ (Nguyễn Văn Chung)
• Khúc hát ru của người mẹ trẻ (Phạm Tuyên)
• Mấy giờ con về? (Nguyễn Văn Chung)
• Mẹ bỏ con đi (Đường xa vạn dặm) (Trịnh Công Sơn)
• Mẹ đi vắng (Trịnh Công Sơn)
• Mẹ là quê hương (Nguyễn Quốc Việt)
• Mẹ mang xuân về (Nguyễn Văn Chung)
• Mẹ nắm tay con (Nguyễn Văn Chung)
• Mẹ ơi có biết (Nguyễn Văn Chung)
• Mẹ tôi (Nhị Hà)
• Mẹ tôi (Trần Tiến)
• Mùa xuân của mẹ (Trịnh Lâm Ngân)
• Mùa xuân nhớ mẹ (Nhật Ngân & Bruce Đoàn)
• Mừng tuổi mẹ (Trần Long Ẩn)
• Ngày mai con khôn lớn (Nguyễn Văn Chung)
• Nghĩa mẹ (Lâm Hùng)
• Ngọt ngào quê mẹ (Nhật Ngân)
• Ngủ đi con (Nguyễn Văn Chung)
• Ngủ đi con (Trịnh Công Sơn)
• Nhật ký của mẹ (Nguyễn Văn Chung)
• Nhớ mẹ lý mồ côi (Trương Quang Tuấn)
• Rước xuân về nhà (Nhật Ngân)
• Thế giới bé của mẹ (Nguyễn Văn Chung)
• Thư của mẹ (Nguyễn Văn Chung)
• Tình mẹ (Nguyên Hải)
• Ước mơ của mẹ (Hứa Kim Tuyền)
• Xa vắng mẹ (Thơ: Thái Tú Hạp & Nhạc: Nhật Ngân)
• Xin lỗi mẹ (Nguyễn Văn Chung)
• Xuân nào con sẽ về (Nhật Ngân)
• Xuân này con không về (Trịnh Lâm Ngân)
• Xuân này con về, mẹ ở đâu? (Nhật Ngân)

Kịch

• Bông hồng cài áo (Kim Cương)

Cải lương

• Bông hồng cài áo (Hoàng Khâm)

Hình ảnh mẹ và con

Tình mẫu tử trong thế giới động vật

• Ngày của Mẹ
• Lễ Vu Lan