Người Quyết Định

Hai lần gặp tỷ phú hàng đầu thế giới, tôi chỉ nhớ một điều.

Ở tuổi 78 và di chuyển bằng xe lăn, tỷ phú sòng bạc Sheldon G. Adelson có ánh mắt như chim ưng. 'Tôi có một nguyên tắc cứng rắn khi ra quyết định, đó là không bao giờ lấy tiền từ những người nghèo', tỷ phú nói với các phóng viên tại sự kiện khai trương khu vui chơi Marina Bay Sands vào năm 2010.

Ông được nuôi dưỡng lớn từ bàn tay của người cha nghèo, ông đã cam kết không bao giờ tìm cách kiếm tiền từ những người khó khăn.

Khi cuộc họp báo kết thúc, đứng bên cạnh ông để chụp ảnh, tôi hỏi thêm: 'Triết lý của ông khi ra quyết định lớn trong kinh doanh không phải là chỉ để hưởng lợi từ người nghèo chứ?'. 'Ông già' tinh anh nhẹ nhàng cười: 'Ban đầu tôi không cần nghiên cứu thị trường. Tôi đến, cảm nhận và đánh giá dựa trên bản năng kinh doanh và từ đó ra quyết định'.

Các quyết định của người đứng đầu định hình số phận của tổ chức, doanh nghiệp và cả nền kinh tế. Có người dành cả ngày để suy nghĩ về bữa tối, nơi đi chơi vào ngày nghỉ, trong khi có người sinh ra để phục vụ, xây dựng nền móng mới và đổi mới những cách làm cũ.

'Tai nạn' của các quan chức, doanh nhân gần đây đã khiến tôi nhớ lại niềm tin rằng ở bên dưới mỗi hành động, mỗi triết lý sâu xa của mỗi cá nhân là chìa khóa quan trọng tạo nên thành công hay thất bại. Chị Đàm Thủy, khi còn là CEO của ANZ Việt Nam, gọi nó là 'Ngôi sao phương Bắc'. Bắc Đẩu nằm ở điểm cực Bắc của Trái đất, luôn chỉ dẫn lối cho những kẻ đi trên con đường của họ.

Nhà tâm lý học Roy F. Baumeister đã chỉ ra rằng một trong những mối đe dọa lớn nhất với sức khỏe là cảm giác mệt mỏi do phải ra quyết định. Doanh nhân và chính trị gia chịu nhiều áp lực khi thường xuyên phải đưa ra những quyết định quan trọng trong khoảng thời gian ngắn. Ở Mỹ, các CEO đưa ra từ 5 đến 50 quyết định mỗi ngày. Việc tốn thời gian và năng lượng để lựa chọn dẫn đến tình trạng căng thẳng và trạng thái suy giảm về tinh thần do sự chống đối bên trong. Tôi đã tò mò hỏi về cách ra quyết định của hàng trăm nhà quản lý và nhận ra một công thức tương đối phổ biến. Họ thành công nhờ ba nguyên tắc: không tham lam, quản lý tâm trạng và quan tâm đến lợi ích chung của cả quốc gia.

Không tham lam có nghĩa là lựa chọn sự đủ đắn, nếu có thừa thì chia sẻ cho người khác. Sự đủ đắn của mỗi người là khác nhau, nhưng việc tự nhận biết được giá trị đủ sẽ giúp ta kiểm soát lòng tham. Sự thèm khát quá mức có thể gây ra nhiều vấn đề, từ làm cho tâm trí mơ màng, tạo ra sự lo sợ và làm mất đi tính minh bạch và trí tuệ.

Lòng tham luôn xuất hiện một cách bất ngờ và làm cho con người trở nên mù quáng. Tôi đã ngay lập tức chuyển tiền cho người lạ chỉ vì họ nói sẽ giúp đỡ con tôi, nhưng sau đó người tốt bụng đó biến mất. Khi tôi trở lại tĩnh tâm, tôi mới nhận ra rằng nếu không có lòng tham bên trong mình, mọi thứ đã thay đổi.

Quản lý cảm xúc là khả năng nhìn nhận mình mỗi khi đưa ra quyết định. Nếu bị chi phối bởi cảm xúc cá nhân và lo lắng, một lãnh đạo sẽ khiến bộ máy hoạt động không ổn định. Nhưng nếu có sự bình tĩnh, họ có thể tạo ra một môi trường làm việc sáng suốt hơn.

Mọi cảm xúc đều tạm thời, chỉ hành động mới tạo nên kết quả lâu dài. Nếu để sự tham lam và nỗi sợ hãi chi phối, con người thường dễ bị cuốn vào hành vi và lời nói không đáng tiếc. Trong khi chờ đợi tâm trạng bình thường trở lại, vấn đề sẽ trở nên rõ ràng hơn. Vì thế, trước khi quyết định, hãy để bản thân trở nên yên bình. Ở trạng thái tĩnh lặng, trí tuệ tự nhiên sẽ phát triển. Một doanh nhân cho biết, mỗi khi đối diện với những quyết định khó khăn, ông thường dành thời gian cho việc đi dạo hoặc tận hưởng thiên nhiên để thư giãn. Câu trả lời cho những vấn đề khó khăn thường tự hiện ra.

Nhìn xa hơn, mọi thành công đều phụ thuộc vào nhiều yếu tố như thiên nhiên, lao động của người khác, quê hương, tài nguyên quốc gia, lòng biết ơn cha mẹ và bạn bè... Người biết suy nghĩ về lợi ích chung thay vì lợi ích cá nhân, họ hiểu rằng cần phải trả lại những điều đã nhận được một cách công bằng. Do đó, quyết định của họ không chỉ dựa trên việc nhận mà còn xem xét khả năng cho đi, có gây hại cho môi trường, cho thế hệ tương lai hoặc cho những sinh vật khác không.

Vào năm 2012, Sheldon Adelson cùng các đồng nghiệp đến Việt Nam để thăm dò cơ hội đầu tư. Mặc dù 'không quen với việc triển khai dự án ở nơi mà tỷ lệ lạm phát gần đạt 20%' vào thời điểm đó, ông vẫn sử dụng sự nhạy bén của mình và rút ra kết luận rằng 'Việt Nam thực sự là một điểm đầu tư đáng chú ý'.

Khi gặp lại một tỷ phú tại Macao, tôi hỏi về triết lý của ông về tiêu tiền. 'Tôi đã có đủ tiền rồi. Nhưng tôi vẫn tiếp tục làm việc vì nếu thành công, sẽ có nhiều người khác cũng hưởng lợi. Có nhiều người không thể tự giúp đỡ bản thân. Triết lý của tôi với tiền bạc là giúp đỡ họ. Chúng tôi làm từ thiện với số tiền ít nhất mỗi năm là một tỷ USD', ông nói, 'Làm người giàu không chỉ là trách nhiệm mà còn là nghĩa vụ'.

Mặc dù đã gây nhiều tranh cãi trong cuộc đời, tôi vẫn ngưỡng mộ Aldeson vì động cơ sâu sắc 'lấy tiền từ túi nhà giàu để giúp những người nghèo'. Marina Bay Sands vẫn đang tạo ra hơn 20.000 cơ hội việc làm cho người lao động từ 70 quốc gia khác nhau. Ý tưởng kinh doanh sáng tạo từ phù thủy kinh doanh người Do Thái đã góp phần tăng cường lợi ích chung không chỉ cho quốc gia Singapore mà còn cho cả thế giới. Ông đã giúp tôi nhận ra rằng, để làm giàu cần có trí tuệ, nhưng để 'thoát khỏi sự giàu có' thì cần phải vượt lên trí tuệ nhiều hơn nữa.

Trong một thế giới đang trải qua những biến động nhanh chóng và sự liên kết toàn cầu ngày càng sâu rộng, nhiều quy tắc kinh doanh đang trở nên lạc hậu. Để tồn tại, chúng ta cần có những nhà lãnh đạo tài năng có khả năng tận dụng công nghệ và tâm hồn. Thay vì những khẩu hiệu rỗng tuếch, các quốc gia có thể xây dựng chỉ số 'Tổng lợi ích quốc dân' như một phép đo để hướng dẫn chính sách và khích lệ tinh thần phục vụ cộng đồng, từ đó giúp xã hội hòa hợp và phát triển.