Người thuận tay trái

Người thuận tay trái là những cá nhân sử dụng tay trái cho các công việc chính như ném, hái lượm, viết, cầm nắm, và cắt xén. Khi leo trèo hoặc đấm đá, họ cũng thường dùng tay trái hoặc chân trái trước. Một số người, dù thuận tay trái, có thể được dạy dùng tay phải từ nhỏ vì lý do xã hội hoặc văn hóa, do đó tay cầm viết không phải lúc nào cũng là tay thuận của họ.

Thống kê

Khoảng 8 – 15% người trưởng thành thuận tay trái. Tỉ lệ nam giới thuận tay trái cao hơn nữ giới. Những cặp sinh đôi giống nhau có tỷ lệ thuận tay trái cao hơn so với những cặp sinh đôi khác. Những người mắc các bệnh như động kinh, hội chứng Down, tự kỷ, chậm phát triển tâm thần, hoặc chứng khó đọc thường có tỷ lệ thuận tay trái cao hơn.

Nguyên nhân

Một số nguyên nhân khiến người ta thuận tay trái bao gồm:

• Tay thuận có thể được hình thành từ khi còn trong bào thai, dễ nhận thấy khi siêu âm thai, thường là tay được liếm hoặc để gần miệng.
• Gen LRRTM1 có thể làm tăng khả năng thuận tay trái.
• Mức độ testosterone cao trong máu của người mẹ có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi, dẫn đến việc thuận tay trái. Theo bác sĩ thần kinh Norman Geschwind, testosterone làm giảm sự phát triển của bán cầu não trái, khiến nhiều neuron chuyển sang bán cầu não phải, tăng khả năng thuận tay trái và có thể làm tăng nguy cơ mắc các chứng như khó học, khó đọc, và nói lắp. Tuy nhiên, khả năng nhận thức về không gian có thể được cải thiện hơn so với người thuận tay phải.
• Ảnh hưởng từ việc là sinh đôi đối chiếu.

Ấn tượng và sự bất công trong xã hội

Ngôn ngữ

Nhiều người thuận tay trái cảm thấy bất công xã hội khi bên phải thường được coi trọng hơn bên trái. Trong tiếng Việt, từ 'phải' mang ý nghĩa tích cực như 'đúng', 'trúng', 'thuận', và 'đồng ý', trong khi 'trái' lại có nghĩa tiêu cực như 'sai', 'ngược', hoặc 'trật'. Tương tự, trong các ngôn ngữ khác: tiếng Anh với từ 'right', tiếng Đức và Hà Lan với 'recht' đều có nghĩa là 'đúng'; tiếng Pháp với 'droit' có nghĩa là 'phải' hoặc 'quyền lợi'; tiếng Tây Ban Nha với 'diestro' mang ý nghĩa 'phải', 'thành thạo', và 'khéo tay'. Trong khi đó, từ 'sinister' trong tiếng Anh, có nguồn gốc từ tiếng Latinh, có nghĩa là 'ác', 'nham hiểm', hoặc 'xui xẻo' và xuất phát từ 'tay trái'.

Trong tiếng Hoa, từ 'tả' (左) ám chỉ 'không đúng đắn' hoặc 'gian tà', ví dụ như trong cụm từ 'tả đạo' (左道). Đến hiện tại, một số gia đình vẫn ép buộc con cái phải chuyển từ tay trái sang tay phải.

Tại Thụy Điển, cụm từ 'venstrehåndsarbeid' nghĩa đen là 'công việc làm bằng tay trái', nhưng nghĩa bóng lại chỉ những công việc làm cẩu thả, không đạt yêu cầu.

Từ tiếng Anh 'ambidexterity' nghĩa là 'thuận cả hai tay', được vay mượn từ tiếng Latinh với nghĩa gốc là 'hai bên đều là tay phải' ('dexter' có nghĩa là 'phải').

Trong tiếng Việt, những cụm từ như 'nghề tay trái' chỉ những công việc phụ, không thuộc lĩnh vực chuyên môn; 'ngang trái', 'trái khoáy', hay 'lề trái' đều biểu thị tính chất trái ngược với quy tắc thông thường.

Dụng cụ

Người thuận tay trái thường gặp nhiều khó khăn với một số dụng cụ – ví dụ như:

• Kéo: Người thuận tay trái thường gặp khó khăn trong việc nhìn đường cắt và lỗ tay cầm có thể gây cảm giác đau.
• Dao: Một số loại dao bếp, đặc biệt là dao Nhật dùng để cắt cá sushi, được thiết kế chủ yếu cho tay phải.
• Viết: Hầu hết các hệ văn tự viết từ trái sang phải, khiến người thuận tay trái dễ làm lem mực và phải áp dụng các phương pháp viết khác biệt. Nhiều học sinh thuận tay trái bị yêu cầu phải viết bằng tay phải.
• Trong thể thao: Các dụng cụ như gậy golf hay gậy hockey cần phải được đặt làm riêng cho người thuận tay trái và thường có giá cao hơn so với loại dành cho người thuận tay phải.

Những 'đặc điểm' của người thuận tay trái

Trí tuệ

Một giả thuyết phổ biến cho rằng người thuận tay trái có trí thông minh và sự sáng tạo cao hơn người thuận tay phải. Mặc dù cộng đồng khoa học vẫn đang tranh luận về cách đo lường trí thông minh và sáng tạo, một số nghiên cứu đã chỉ ra mối liên hệ nhẹ giữa thuận tay trái và các chỉ số này.

Trong cuốn Right-Hand, Left-Hand, Chris McManus từ University College London cho rằng tỷ lệ người thuận tay trái đang gia tăng và nhóm này có tỉ lệ thành công cao. Ông giải thích rằng cấu trúc não của người thuận tay trái khác biệt, giúp mở rộng khả năng và các gen quyết định thuận tay trái cũng ảnh hưởng đến sự phát triển của các trung tâm ngôn ngữ trong não.

Tại Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland, khoảng 11% thanh thiếu niên từ 15 đến 24 tuổi là người thuận tay trái, trong khi tỷ lệ này chỉ còn 3% ở nhóm tuổi 55 đến 64. McManus đã chỉ ra một số yếu tố có thể giải thích sự gia tăng này:

• Người thuận tay trái đã phải đối mặt với sự phân biệt mạnh mẽ trong thế kỷ 18 và 19, thường bị coi là kém hơn.
• Người thuận tay trái thường bị xã hội xa lánh, dẫn đến việc họ ít kết hôn và sinh con hơn.
• Với sự giảm bớt kỳ thị trong thế kỷ 20, số người giữ bản năng thuận tay trái một cách tự nhiên đã tăng lên.
• Ở nhóm tuổi làm mẹ, nghiên cứu cho thấy những người mẹ lớn tuổi có xu hướng sinh ra nhiều trẻ em thuận tay trái hơn.

McManus cho rằng sự gia tăng này có thể dẫn đến sự phát triển nổi bật trong các lĩnh vực trí tuệ, toán học, thể thao hoặc nghệ thuật.

Đáng tiếc thay, người thuận tay trái có xu hướng xuất hiện ở hai cực trí tuệ: một số được coi là 'thiên tài', trong khi một số khác có thể gặp khó khăn về trí tuệ do khuyết tật. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra mối liên hệ giữa thuận tay trái và các rối loạn như chứng khó đọc, nói lắp, tự kỷ và một số khuyết tật khác.

Vào năm 2006, nghiên cứu tại Cao đẳng Lafayette và Đại học Johns Hopkins phát hiện rằng nam giới thuận tay trái có thu nhập cao hơn 15% so với nam giới thuận tay phải trong số các sinh viên đại học, và chênh lệch này tăng lên 26% đối với những người đã tốt nghiệp. Tuy nhiên, sự khác biệt này chưa được lý giải rõ ràng và có vẻ không áp dụng cho nữ giới.

Ngoài những lợi thế về trí thông minh, việc thuận tay trái cũng mang lại một số lợi ích khác, bao gồm:

• Phân chia chức năng não bộ: lý thuyết cho rằng việc phân chia chức năng giữa hai bán cầu não có thể làm tăng hiệu quả, vì một bán cầu có thể tập trung vào các kỹ năng hoạt động và giao tiếp.
• Lợi thế trong thi đấu: người thuận tay trái thường có lợi thế bất ngờ trong các cuộc thi đấu vì phần lớn đối thủ là người thuận tay phải.

Tuổi thọ thấp hơn?

Dữ liệu cho thấy người cao tuổi dường như ít thuận tay trái hơn so với người trẻ tuổi. Tỷ lệ người lớn tuổi thuận tay trái giảm mạnh so với tỷ lệ người trẻ. Tại Mỹ, tỷ lệ người thuận tay trái là 12% ở lứa tuổi 20, nhưng giảm xuống còn 5% ở lứa tuổi 50 và chỉ còn 1% ở lứa tuổi 80.

Các nghiên cứu hiện tại cho rằng sự khác biệt này giữa các nhóm tuổi có thể do người cao tuổi thường phải trải qua áp lực để chuyển sang tay thuận khác, điều này ảnh hưởng đến các thế hệ sau. Điều này cũng phù hợp với việc nhiều phụ nữ chuyển tay thuận nhiều hơn nam giới, và phụ nữ có tuổi thọ cao hơn nam giới. Tuy nhiên, giải thích này không thể lý giải hết mọi yếu tố, và hiện tượng 'sự biến mất của người thuận tay trái' vẫn còn là một bí ẩn.

Một giả thuyết khác cho rằng một số người thuận tay trái có thể thay đổi tay thuận trong suốt cuộc đời do áp lực về sự thuận tiện trong việc sử dụng hoặc do các yếu tố sinh học. Thuyết này cũng gợi ý rằng tỷ lệ trẻ em thuận tay trái có thể đã tăng theo thời gian.

Giao tiếp

Người thuận tay trái thường phải ngồi ở vị trí ít bị vướng víu hơn trong bữa ăn, thường là ở đầu bàn đối diện với nồi cơm để tránh bị cản trở bởi người thuận tay phải. Họ cũng cần phải làm quen với việc bắt tay bằng tay phải.

Một số người thuận tay trái có khả năng giao tiếp và thuyết trình xuất sắc như Julius Caesar, Napoleon Bonaparte, hoặc các tổng thống Mỹ như Bill Clinton, Barack Obama, và Chủ tịch Cuba Fidel Castro. Điều này có thể do bán cầu phải của não hoạt động mạnh mẽ hơn ở những người thuận tay trái. Khoảng 40% trong số họ có trung tâm ngôn ngữ nằm ở bán cầu phải, trong khi 60% còn lại có trung tâm ngôn ngữ ở bán cầu trái hoặc cả hai bên. Các bán cầu não có sự kết nối chặt chẽ, do đó, một số người thuận tay trái có thể tận dụng khả năng tư duy và ngôn ngữ vượt trội hơn.

Bên trái

Giao thông

Có một cuộc tranh luận về ảnh hưởng của người thuận tay trái đối với giao thông. Napoléon Bonaparte đã quy định giao thông phải chạy bên phải trong thời kỳ sau Cách mạng Pháp. Quyết định này có thể bắt nguồn từ việc Napoléon, vốn thuận tay trái, đã đảo ngược đội ngũ quân đội để chiến đấu theo cách phù hợp với tay thuận của mình. Điều này dẫn đến việc quân đội Pháp tiếp cận kẻ thù từ phía bên phải của họ.

Con người

Các nghiên cứu cho thấy việc thuận tay trái không luôn đồng nghĩa với việc thuận bên trái (như dùng chân trái để đá). Tương tự, kết quả này cũng áp dụng cho sự thuận mắt.

Các hiệu ứng có thể ảnh hưởng đến tư duy con người

Có nhiều lý thuyết giải thích cách mà việc thuận tay trái có thể ảnh hưởng đến cách suy nghĩ của một cá nhân. Một trong số đó phân loại người thuận tay trái và tay phải thành hai nhóm dựa trên cách xử lý thông tin: đồng thời và tuần tự.

Theo lý thuyết này, người thuận tay phải thường xử lý thông tin theo cách 'tuần tự', tức là hoàn tất một nhiệm vụ trước khi chuyển sang nhiệm vụ tiếp theo.

Ngược lại, người thuận tay trái xử lý thông tin theo cách 'đồng thời', cho phép họ thực hiện nhiều nhiệm vụ cùng một lúc. Ví dụ, nếu có hàng ngàn viên đá màu trắng và chỉ một viên hồng, người thuận tay phải sẽ kiểm tra từng viên một để tìm viên hồng, trong khi người thuận tay trái có thể nhìn tổng thể để tìm viên hồng. Những người thuận tay trái thường có khả năng chuyển đổi giữa các nhiệm vụ một cách linh hoạt hơn.

Lý thuyết này cũng cho rằng người thuận tay phải có xu hướng giải quyết vấn đề theo phương pháp 'phân tích', tức là chia nhỏ vấn đề và phân tích từng phần, trong khi người thuận tay trái thiên về phương pháp 'tổng hợp', tức là nhìn nhận vấn đề một cách tổng thể. Cả hai phương pháp có thể được kết hợp ở mỗi người theo tỷ lệ khác nhau.

Động vật

Hầu hết các loài linh trưởng cũng có xu hướng sử dụng một tay nhiều hơn tay kia, mặc dù phần lớn không ưu tiên tay phải.

Có một truyền thuyết cho rằng đa số gấu bắc cực là thuận tay trái.

Chú thích

• Schwartz, Alyssa (2005). 'Người thuận tay trái có nguy cơ mắc ung thư vú cao hơn,' C-Health News, 30 tháng 9.
• 'Các nhà khoa học Canada phát hiện nhiều người đồng tính thuận tay trái,', ScienceDaily, 2005. Truy cập tháng 6 năm 2006.
• Chụp cộng hưởng từ có thể 'gây thay đổi não bộ', BBC News.

Liên kết ngoài

• Người thuận tay trái có lợi thế trong các tình huống đối kháng, ScienceDaily, ngày 14 tháng 4 năm 2006.
• Tổng quan của Science Creative Quarterly về một số cơ sở di truyền của việc thuận tay trái
• Quirks & Quarks ngày 10 tháng 6 năm 2006 (Phim tài liệu trên đài CBC về người thuận tay trái, bao gồm các cuộc phỏng vấn với bốn nhà khoa học có quan điểm khác nhau về các yếu tố quyết định tay thuận)
• Một cụ già thuận tay trái nhớ lại nỗi đau tinh thần mà ông phải chịu đựng tại một trường công lập ở New York vào những năm 1920. (Trình chiếu âm thanh)