Người Trẻ Và Nỗi Ám Ảnh Về “Sự Hoàn Hảo”

Hầu hết chúng ta biết cuộc sống không luôn như chúng ta mong đợi. Chúng ta không thể biến ước mơ thành hiện thực và không thể kiểm soát mọi điều trong cuộc sống. Tuy nhiên, trong xã hội ngày nay, nhiều người vẫn theo đuổi sự hoàn hảo.

Theo Katie Rasmussen, nghiên cứu sự phát triển trẻ em tại Đại học West Virginia, mỗi hai trên năm trẻ em và thanh thiếu niên mắc hội chứng hoàn hảo. Việc này đáng quan ngại và khiến ta tự hỏi liệu việc theo đuổi sự hoàn hảo có thực sự làm chúng ta hoàn thiện hơn không?

“Sự hoàn hảo” có nghĩa là gì?

Theo Wikipedia, sự hoàn hảo có thể hiểu là trạng thái hoàn hảo, không lỗi lầm, xuất sắc đỉnh cao. Khi chúng ta theo đuổi sự hoàn hảo, chúng ta sống theo chủ nghĩa hoàn hảo.

Theo thuật ngữ cơ bản, chủ nghĩa tuyệt vời là mong muốn trở thành một người tuyệt vời hoặc hoàn mỹ trong các khía cạnh khác nhau của cuộc sống. Chủ nghĩa tuyệt vời cũng được các chuyên gia định nghĩa là sự kết hợp giữa các tiêu chuẩn cá nhân quá cao và sự tự đánh giá bản thân quá khắt khe. Điều này cũng là một phần của tính cách của một người và liên quan đến các tiêu chuẩn cao mà họ đặt ra để đạt được.

Nhìn chung, người theo chủ nghĩa tuyệt vời hoặc người cầu toàn là người muốn mọi thứ đều giống như mong muốn của họ nên đôi khi kỳ vọng của họ vượt xa khả năng và thực tế của hoàn cảnh. Đa số những người sống theo chủ nghĩa tuyệt vời sẽ có thói quen tự phê bình và cảm thấy khó chịu khi hiệu suất của người khác không tuân theo các tiêu chuẩn riêng của họ. Họ cũng quan tâm quá mức đến việc mọi người nhìn nhận và đánh giá mình như thế nào.

2. Nguyên nhân tại sao lại có nhiều người trẻ sống theo sự tuyệt vời?

Thứ nhất, có thể bản thân chúng ta cũng đang theo đuổi sự tuyệt vời.

Những người có tính cách cầu toàn thường hay đưa ra các yêu cầu, tiêu chuẩn, đòi hỏi vô cùng khắt khe cho chính họ và mọi người xung quanh ngay cả trong những việc nhỏ nhất. Họ thích đi tìm sự tuyệt vời và luôn tự tạo áp lực để bản thân hoàn thành mọi thứ xuất sắc, đây vừa là ưu điểm nhưng cũng vừa là khuyết điểm lớn nhất của người cầu toàn. Bởi vì khi con người liên tục ở trong trạng thái căng thẳng, chúng ta sẽ dễ dàng mắc các căn bệnh tâm lý như trầm cảm, rối loạn lo âu,...

Tuy nhiên, đối với một số người khác thì sự tuyệt vời không chỉ dừng lại ở tính cách cầu toàn mà nó còn bắt nguồn từ tình trạng rối loạn ám ảnh tuyệt vời. Chúng ta cần phân biệt sự khác nhau giữa tính cầu toàn và rối loạn ám ảnh tuyệt vời, mặc dù cả hai đều có các biểu hiện tương tự nhau nhưng tính cầu toàn không gây ám ảnh và đau khổ như rối loạn ám ảnh tuyệt vời. Vẫn chưa có những kết luận chính xác về nguyên nhân dẫn đến tình trạng rối loạn ám ảnh tuyệt vời. Một số ý kiến cho rằng rối loạn ám ảnh tuyệt vời được xem là một dạng của rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) vì có nhiều nét tương đồng. Bên cạnh đó, tình trạng này cũng có thể chịu tác động của nhiều yếu tố khác nhau.

Thứ hai, 

sự kỳ vọng quá mức của những bậc phụ huynh khiến các bạn trẻ cố gắng để trở thành người tuyệt vời.

Nhiều bậc cha mẹ đặt áp lực lên con cái dựa trên nguyện vọng của mình, thậm chí giáo dục con phấn đấu trở thành một người tuyệt vời hay một người giỏi toàn diện. Mặc dù biết rằng cha mẹ chỉ muốn con sau này có cuộc sống tốt đẹp nhưng nếu những bạn trẻ bao giờ cũng bị áp đặt bởi mong muốn của cha mẹ thì họ sẽ sống cho ước mơ của cha mẹ mà đánh mất đam mê của bản thân, đó là khi cha mẹ thương con sai cách. Những đứa trẻ lớn lên trong gia đình quá nghiêm khắc, sống theo các quy chuẩn nhất định là đối tượng dễ rơi vào hội chứng ám ảnh tuyệt vời hơn những người bình thường vì bị bó buộc trong khuôn khổ tuyệt vời từ quá sớm nên suy nghĩ và hành vi cũng bị ảnh hưởng theo.

Thứ ba, người trẻ ngày càng hướng đến sự tuyệt vời do tác động của xã hội.

Sự cạnh tranh gay gắt giữa người với người trong học tập, công việc cùng với nỗi lo sợ bị tụt lại phía sau, bị đào thải đã khiến những bạn trẻ không muốn phạm các sai lầm không đáng có, không muốn thất bại, đồng thời dẫn đến việc chúng ta đòi hỏi mọi thứ phải thật đúng chuẩn. Các yếu tố như danh tiếng, địa vị xã hội hoặc cơ hội nghề nghiệp cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra xu hướng theo đuổi sự tuyệt vời.

Đã bao giờ bạn âm thầm ngưỡng mộ những thành tích xuất sắc trên trang cá nhân của một người bạn, hoặc xuýt xoa ghen tị trước cuộc sống đủ đầy của người nổi tiếng nào đó chưa? Trong thời đại ngày nay, mạng xã hội dường như trở thành nơi xuất hiện nhiều hình mẫu của những người nổi tiếng và KOLs để công chúng soi chiếu. Chúng ta đều muốn hướng tới cuộc sống tuyệt vời mà họ hoặc bạn bè trên mạng tạo ra nhưng đôi khi sự tuyệt vời lại là gánh nặng vô hình đè nặng lên cuộc sống của nhiều người. Họ dằn vặt bản thân vì không bằng bạn, bằng bè và khi không thể theo kịp “ánh hào quang” của những người tuyệt vời, họ sẽ cảm thấy tự ti với chính cuộc sống của mình. 

3. Theo đuổi sự tuyệt vời là tốt hay xấu?

Chúng ta không thể phủ nhận rằng việc sống theo sự tuyệt vời có thể mang lại một số lợi ích nhất định đối với các bạn trẻ. Chủ nghĩa tuyệt vời là yếu tố thúc đẩy bạn đạt được mục tiêu, cố gắng hoàn thiện bản thân, hoàn thành nhiệm vụ một cách tốt nhất và nỗ lực hơn nữa trong tương lai. Những người thực hiện chủ nghĩa tuyệt vời theo hướng tích cực thường đạt được nhiều khát vọng, hoài bão của bản thân vì họ tập trung và định hướng thành tích.

Tuy nhiên, lại có những người bị ám ảnh bởi sự tuyệt vời và nỗi ám ảnh về sự tuyệt vời này có thể gây ra nhiều tác hại đối với người trẻ.

Đầu tiên, càng cố trở nên tuyệt vời thì chúng ta càng dễ gặp vấn đề về tâm lý.

Sự căng thẳng là điều mà người cần tuyệt vời thường xuyên phải đối diện bởi vì thói quen tự áp lực bản thân hoặc nhận thấy áp lực từ những người xung quanh. Họ cũng có thể dễ mắc hội chứng “mạo danh” hơn. “Impostor Syndrome” hay “hội chứng kẻ mạo danh” đề cập đến việc con người so sánh mình với người khác và cảm thấy mình thua kém, nghi ngờ về những thành công mình đã đạt được, cùng nỗi sợ người khác phát hiện ra mình không giỏi như vậy. Các so sánh không lành mạnh này khiến bạn dễ bị tổn thương và không cố gắng hết sức ở cơ quan hoặc trường học. Chủ nghĩa tuyệt vời còn gây ra lo lắng và trầm cảm vì nếu không thực hiện được các tiêu chuẩn cao mà bạn đặt ra cho mình, sự căng thẳng sẽ được tích tụ dẫn đến bệnh trầm cảm. Theo Gordon L. Flett, một trong những nhà nghiên cứu hàng đầu thế giới về chủ nghĩa hoàn hảo tại Đại học York (Canada) cho biết những người theo chủ nghĩa hoàn hảo thường đối thoại nội tâm tiêu cực: 'Họ sẽ tự nhủ rằng bản thân phải làm tốt hơn, họ là kẻ thất bại và lo sợ ai đó sẽ đánh bại họ”.

Thứ hai, chủ nghĩa tuyệt vời có tác động tiêu cực đến năng suất.

Những người theo chủ nghĩa tuyệt vời mong muốn mọi thứ phải có tổ chức và đúng như kỳ vọng của mình nên họ không xác định được công việc nào quan trọng hoặc không quan trọng, từ đó tạo ra sự trì hoãn gây ảnh hưởng đến năng suất. Họ tin rằng mình cần hoàn thành xuất sắc tất cả các nhiệm vụ được giao và đưa ra tiêu chuẩn của riêng họ, những tiêu chuẩn này cao hơn so với những yêu cầu thông thường áp dụng cho mọi người. Ví dụ, bạn và những đồng nghiệp của mình có một công việc cần được làm xong trong vòng 5 ngày, thì mong muốn của riêng bạn là chỉ hoàn thành trong 2 hoặc 3 ngày thôi.

Khi bạn không ngừng áp đặt tư tưởng này lên chính mình thì bạn sẽ dần cảm thấy bất an, mệt mỏi và kiệt sức. Bên cạnh đó, những người theo chủ nghĩa tuyệt vời thích có được sự công nhận từ người khác nên trong công việc, họ sẽ xung phong thực hiện các nhiệm vụ quan trọng và đảm nhận nhiều trách nhiệm hơn người khác khiến bản thân rơi vào tình trạng ôm đồm công việc.

Thứ ba, ước mơ về sự tuyệt vời 

có thể 

tạo ra 

ảnh hưởng 

đến những mối quan hệ

 trong cuộc sống

. 

Khi chúng ta đặt các tiêu chuẩn cao lên bạn bè và những người thân yêu của mình, mối quan hệ giữa chúng ta với họ sẽ trở nên căng thẳng và cả hai bên đều không được thoải mái. Việc mong muốn có những người bạn chất lượng trong cuộc sống là không sai, nhưng nếu bạn đưa ra quá nhiều kỳ vọng xa rời thực tế thì gần như không có ai đáp ứng đủ yêu cầu của bạn và thậm chí nếu có thì họ cũng không muốn làm bạn với một người áp đặt tiêu chuẩn của mình lên người khác. Trong mối quan hệ gia đình, những người thân của bạn không cảm thấy được là chính mình khi ở bên cạnh bạn, giữa bạn và họ cũng xuất hiện một khoảng cách vô hình khiến các thành viên gia đình ngày càng xa cách. Những ảnh hưởng đến từ nỗi ám ảnh về sự hoàn hảo làm chúng ta nghĩ không có ai hiểu mình và cảm thấy đơn độc, lẻ loi, bị tách biệt khỏi xã hội.

4.

Vậy làm cách nào để thoát khỏi nỗi ám ảnh về sự hoàn hảo?

Hãy tập trung vào việc khám phá bản sắc độc đáo của bản thân bạn.

Trong cuốn sách “Yêu những điều không hoàn hảo” của Đại đức Hae Min, có một câu nói rất ý nghĩa: “Khi bạn biết trân trọng bản thân, thế giới sẽ tự bắt đầu trân trọng bạn”. Điều này đúng với việc nếu bạn biết đánh giá cao giá trị của bản thân, bạn sẽ không bao giờ mất đi con người thật của mình. Việc hiểu rõ bản thân giúp chúng ta khám phá “bản sắc cá nhân”. “Bản sắc cá nhân” là khi bạn hiểu rõ điểm mạnh, điểm yếu, tính cách, sở thích, nhu cầu và giá trị của mình. Trên thế giới này, không ai giống ai, tất cả chúng ta đều là độc nhất vô nhị. Chúng ta có nguồn gốc khác nhau, được nuôi dạy trong môi trường khác nhau, trải qua những trải nghiệm khác nhau và ước mơ về cuộc sống của mỗi người cũng không giống nhau. Có người muốn giàu có, có người theo đuổi danh vọng, có người cần sức khỏe, có người tìm kiếm hạnh phúc. Vì vậy, tại sao chúng ta lại cố gắng theo đuổi những mô hình hoàn hảo, và khi không thể đạt được, chúng ta lại cảm thấy không hài lòng với chính mình?

Hãy biến mô hình hoàn hảo thành động lực để cố gắng phấn đấu, chứ không phải để tạo áp lực. Nếu bạn không đỗ vào trường chuyên, hoặc có làn da mụn và một cơ thể hơi tròn hoặc hơi gầy, điều đó sẽ không có gì nghiêm trọng cả! Bởi vì không ai trên thế giới này là hoàn hảo đến mức 100%. Rapper Drake đã từng nói: “Tôi sinh ra để phạm sai lầm, không phải để giả vờ hoàn hảo”. Con người cần có những thất bại và trượt đổ để trưởng thành, để hoàn thiện bản thân hơn. Chỉ có bạn mới quyết định bạn là ai, vì vậy bạn không cần phải giả vờ hoàn hảo từ bất cứ nơi nào, hãy trở thành phiên bản tốt nhất của chính mình.

Thứ hai, hãy học cách chấp nhận sự không hoàn hảo.

Tác giả Leonard Koren của cuốn sách Wabi-Sabi đã từng nói: “Hãy quên đi những thứ hoàn mỹ mà bạn vẫn thường mơ tưởng, một chiếc bình đẹp nhất cũng có vết nứt và vết nứt có thể đưa ánh sáng lọt vào. Quan điểm của Wabi-Sabi không bắt bạn phải chấp nhận hoặc sống chung với những thứ không hoàn thiện, Wabi-Sabi nói về những thứ không hoàn thiện bởi vì đó là sự thật, nó vẫn tồn tại và bạn cần học cách quen dần với nó”. Nếu bạn không chấp nhận những khuyết điểm, thiếu sót của bản thân, bạn sẽ không thể đối mặt với con người thật của mình. Bạn không cần phải thay đổi quá nhiều, không cần phải cố gắng đạt được sự hoàn hảo, chỉ cần chấp nhận thôi. Điều này không có nghĩa là bạn trở nên lười biếng và sống một cuộc sống vô nghĩa, bởi khi chấp nhận những gì mình có, chúng ta mới có thể xây dựng lên từ nền móng đó. Biết chấp nhận sự không hoàn hảo, bạn sẽ suy nghĩ tích cực hơn và biết ơn với tất cả những gì mình đang có ở hiện tại. Hơn nữa, sống chậm lại cũng giúp bạn nhìn nhận rõ hơn về bản thân và dừng việc so sánh mình với người khác.

Tôi đã luôn cố gắng trở thành một người hoàn hảo vì những kỳ vọng của những người xung quanh. Ví dụ, tôi luôn cố gắng đạt điểm số cao nhất trong học tập, hoàn thành mọi nhiệm vụ một cách xuất sắc và luôn mang lại năng lượng tích cực cho mọi người. Nhưng khi tôi càng cố gắng trở thành người hoàn hảo, tôi nhận ra đó không phải là chính mình, mà chỉ đang sống theo kỳ vọng của người khác. Tôi bắt đầu thực hiện các cuộc trò chuyện nội tâm với bản thân, nhận ra rằng các khuyết điểm của mình không quá lớn như tôi từng nghĩ và học cách yêu thương những điều không hoàn hảo ấy.

Thứ ba, đặt ra những kỳ vọng thực tế.

Những người theo đuổi sự hoàn hảo thường đặt ra quá nhiều mục tiêu không thực tế, đòi hỏi hoàn hảo và không cho phép sai lầm. Thay vào đó, bạn có thể thay đổi cách tiếp cận bằng cách đề ra những tiêu chuẩn phù hợp với khả năng của mình. Đặt ra những tiêu chuẩn này sao cho chúng nằm trong khả năng kiểm soát của bạn, viết chúng ra giấy và đảm bảo rằng chúng là khả thi. Hãy tự hỏi liệu bạn có cảm thấy áp lực khi cố gắng đạt được những mục tiêu này không. Xác định mục tiêu thông minh giúp bạn tập trung vào quá trình hơn là kết quả.

5. 

Kết luận

Mỗi người trong chúng ta, ai cũng ao ước phát triển hơn mỗi ngày, đặc biệt là những bạn trẻ. Tuy nhiên, sự hoàn hảo không phải lúc nào cũng là mục tiêu đáng theo đuổi. Nếu trong tương lai gần, hầu hết các bạn trẻ đều hướng đến sự hoàn hảo, điều này có thể là dấu hiệu của sự suy giảm tinh thần và tiềm năng. Khi chúng ta tìm kiếm sự hoàn hảo một cách tích cực, chúng ta cần biết cân nhắc để cải thiện chất lượng cuộc sống của mình. Tuy nhiên, nếu chúng ta quá chú trọng vào sự hoàn hảo, chúng ta có thể đánh mất bản thân thật của mình.

Nếu bạn không yêu thương bản thân với những điểm không hoàn hảo, thì ai sẽ yêu thương bạn? Chúng ta cần chấp nhận bản thân mình, không nên theo đuổi sự hoàn hảo để rồi lạc mất bản nguyên của mình. Sự hoàn hảo tuyệt đối có thể khiến con người cảm thấy mình là số 1, tốt nhất và không muốn tiến lên phía trước. Đừng tìm kiếm sự hoàn hảo từ người khác, hãy chấp nhận và trân trọng những gì bạn có để trở thành phiên bản hoàn hảo của chính mình. Hãy bắt đầu cải thiện từ những điều nhỏ nhặt và không hoàn hảo nhất, trở thành người hoàn hảo trong mắt chính bản thân bạn.

Tác giả: Phạm Từ Thiên Ân