Người trợ lý gia đình

Người giúp việc là những người được các gia đình hoặc cá nhân thuê để thực hiện các công việc nhà như nấu ăn, dọn dẹp, làm vườn, chăm sóc trẻ em và người già, tùy thuộc vào yêu cầu của người thuê.

Một số người trợ lý gia đình sống chung trong gia đình của người thuê lao động. Trong một số trường hợp, những người này có thể đảm nhận các nhiệm vụ quản lý phức tạp trong các hộ gia đình lớn và được đánh giá cao về đóng góp và kỹ năng. Tuy nhiên, công việc trợ lý gia đình thường bị coi thấp mặc dù vai trò của họ rất quan trọng và thường đòi hỏi nhiều khắt khe. Mặc dù có hệ thống luật để bảo vệ người giúp việc gia đình ở nhiều quốc gia, nhưng quyền lợi này thường chưa được thực thi rộng rãi. Tại nhiều khu vực, công việc trợ lý gia đình có những điều lệ nghiêm ngặt và nhiều trường hợp bị lạm dụng nghiêm trọng, đôi khi gần như như nô lệ.

Trong tiếng Việt, thuật ngữ này thường được sử dụng để chỉ những người làm công việc nhà, mặc dù có những người làm các công việc ngoài trời như cắt tỉa cây cỏ. Dịch vụ trợ lý gia đình hay thuê người làm công ăn lương tại nhà của người thuê cũng thường được gọi đơn giản là 'dịch vụ' và thường là một phần của hệ thống xã hội phân tầng ở nhiều khu vực và quốc gia.

Ở Anh, hệ thống giúp việc trong gia đình đã phát triển mạnh mẽ và đạt đến đỉnh điểm vào cuối thời kỳ Victoria, trở nên phức tạp và có cấu trúc chặt chẽ nhất trong thời kỳ Edwardian (ở Hoa Kỳ được gọi là Thời đại mạ vàng và ở Pháp là thời kỳ Belle Époque), phản ánh sự giới hạn về di chuyển xã hội trước Chiến tranh thế giới thứ nhất.

Cụm từ

Trong tiếng Việt, một số thuật ngữ khác để chỉ công việc tương đương như 'người hầu', 'đầy tớ', 'gia nhân'... nhưng do bản chất công việc và môi trường đã thay đổi nên hiện nay ít được sử dụng. Từ 'ô-sin' được mượn từ một bộ phim truyền hình của Nhật Bản sản xuất vào những năm 1980 và được chiếu ở Việt Nam năm 1994. Có lẽ vào thời điểm đó, tiếng Việt đang cần tìm một từ tế nhị hơn để chỉ nghề nghiệp đang dần phổ biến trong xã hội nên từ 'ô-sin' đã trở nên phổ biến để chỉ những người làm công việc giúp việc.

Người giúp việc không có nghĩa là nô lệ.

Lịch sử

Việc giúp việc nhà đã tồn tại từ lâu đời. Trước đây, chủ yếu là nữ giúp việc, còn được biết đến là người hầu hoặc nô tì, nhưng hiện nay ngày càng có nhiều nam giới tham gia vào ngành này. Việc giúp việc từng được xem là tầng lớp thấp nhất của xã hội, phải làm việc vất vả để đổi lấy chỗ ở, thức ăn và một mức lương thấp. Các gia chủ thường tìm kiếm người giúp việc theo cách truyền thống, chủ yếu là qua giới thiệu từ người quen hoặc từ người giúp việc cũ khi họ nghỉ việc.

Tuy nhiên, với sự phát triển của xã hội, đặc biệt là vai trò ngày càng bận rộn của phụ nữ trong các hoạt động xã hội, nhu cầu về người giúp việc ngày càng tăng cao, không chỉ đối với các gia đình giàu có mà còn cả các gia đình thuộc tầng lớp trung lưu. Người giúp việc có thể làm việc toàn thời gian (sống cùng gia đình) hoặc làm bán thời gian (làm việc theo giờ), và các nhiệm vụ của họ ngày càng đa dạng và phong phú hơn, phản ánh sự phát triển của xã hội. Ví dụ, ngày nay họ có thể phục vụ đồ ăn, đồ uống hoặc pha chế đồ uống trong các bữa tiệc tại nhà. Để nâng cao chuyên môn và đảm bảo quyền lợi cho cả gia chủ và người lao động, ngày càng nhiều công ty cung cấp dịch vụ giúp việc đã ra đời. Các công ty này cung cấp nhiều gói dịch vụ cho các công ty và cơ quan.

Pháp luật về lao động giúp việc

Năm 1823, đạo luật đầu tiên về người giúp việc được ban hành tại Anh, có tên là Đạo luật về Chủ nhà và Người giúp việc (United Kingdom's Master and Servant Act). Tuy nhiên, đạo luật này có nhiều lợi ích hơn cho chủ lao động. Ngày nay, các phong trào đòi quyền cho lao động giúp việc ngày càng phát triển mạnh mẽ trên toàn cầu.

Các chiến dịch này đã mang lại nhiều thành tựu đáng kể. Hiện nay, người giúp việc đã có tổ chức riêng của họ, mang tên Mạng lưới Lao động Giúp việc Quốc tế (The International Domestic Workers Network - IDWN). Đây là sự kết hợp của các tổ chức người giúp việc và các công đoàn trên toàn thế giới. Ngày 16 tháng 6 năm 2011, Hội nghị Lao động Quốc tế lần thứ 100 tại Geneva, Thụy Sĩ đã thông qua Hiệp ước về Lao động giúp việc có tên là C189 nhằm bảo vệ quyền lợi cho người lao động trong lĩnh vực này. Ngày 16 tháng 6 đã được chọn làm Ngày Quốc tế Lao động của Người giúp việc. Uruguay là quốc gia đầu tiên công nhận C189, tiếp đến là Philippines là quốc gia thứ hai phê chuẩn Hiệp ước C189. Hiện nay, đã có 31 quốc gia phê chuẩn Hiệp ước này.

Theo thống kê vào năm 2021, Philippines là nước duy nhất ở khu vực Đông Nam Á đã chấp nhận Hiệp ước C189 về lao động giúp việc. Một số quốc gia khác cũng đã có những bước tiến trong việc bảo vệ quyền lợi của người làm giúp việc, ví dụ như Singapore vừa thông qua luật buộc các chủ lao động phải cho phép người giúp việc nước ngoài nghỉ ít nhất một ngày mỗi tuần.

Tại Việt Nam, vào năm 2020, Chính phủ đã ban hành Nghị định 145/2020 NĐ-CP nhằm bảo vệ quyền lợi và lợi ích của người làm công việc giúp việc nhà thông qua các điều khoản chi tiết như ký hợp đồng với chủ thuê, quy định thời gian nghỉ phép ít nhất một tháng, cũng như các quyền lợi khi gặp sự cố trong quá trình làm việc. Nghị định 145/2020 có hiệu lực từ tháng 2/2021, mở ra nhiều cơ hội pháp lý mới để bảo vệ người làm công việc giúp việc nhà trong tương lai.

Phân loại công việc giúp việc nhà

Về mặt thời gian làm việc, công việc giúp việc nhà có thể được chia thành ba loại: toàn thời gian, bán thời gian và làm theo giờ. Công việc giúp việc toàn thời gian thường bao gồm cả ăn, ở và lương hàng tháng. Tuy nhiên, ngày nay, có nhiều gia đình yêu thích các dịch vụ giúp việc bán thời gian hoặc làm theo giờ hơn vì tính linh hoạt và tiết kiệm chi phí mà các loại hình này mang lại. Công việc giúp việc bán thời gian hoặc làm theo giờ thường được cung cấp bởi các công ty dịch vụ giúp việc.

Một cách phân loại khác của công việc giúp việc là dựa trên loại hình công việc mà người giúp việc đảm nhận. Dưới đây là một số loại công việc giúp việc phổ biến:

Dưới đây là một số công việc giúp việc phổ biến: lau dọn, nấu ăn, trông trẻ, chăm sóc người già, chăm sóc người khuyết tật, làm vườn, quản gia, bảo vệ (giữ an ninh cho gia đình), dắt chó đi dạo, vv...