Nguồn gốc của các thành phần hữu cơ trong đất là gì?

1. Các thành phần hữu cơ trong đất được hình thành từ đâu?

Nguồn gốc hình thành các thành phần hữu cơ trong đất bao gồm:

A. Đá mẹ

B. Đặc điểm địa hình

C. Khí hậu

D. Sinh vật

Vậy, các sinh vật sống là nguồn gốc hình thành các thành phần hữu cơ trong đất. Sinh vật ở đây bao gồm vi khuẩn, tảo, và các sinh vật khác, có vai trò phân huỷ các chất hữu cơ còn lại và tạo ra phần lớn các thành phần hữu cơ trong đất. Mức độ hoạt động của các sinh vật này khác nhau giữa các loài. Một số sinh vật có cấu trúc sống phức tạp, trong khi những loài khác có cấu trúc đơn giản hơn. Sự phát triển của chúng phụ thuộc vào thức ăn, nước và không khí, và quá trình sinh trưởng sẽ diễn ra dựa trên sự thích nghi với môi trường và khả năng sinh sản. Các sinh vật này cũng duy trì môi trường bên trong cơ thể ổn định bất kể thay đổi của môi trường bên ngoài.

2. Thành phần hữu cơ trong đất bao gồm những gì?

Chất hữu cơ trong đất chiếm khoảng 5% tổng thành phần của đất. Nó bao gồm các hợp chất hữu cơ như vi sinh vật (sinh khối đất), chất hữu cơ từ sự phân hủy xác thực vật và các quá trình chuyển hóa trong đất.

Carbohydrates: 

Hàm lượng carbohydrates trong chất hữu cơ của đất biến động từ 5 - 20%. Thành phần này bao gồm các polysaccharides và đường đơn như glucose, galactose, arabinose,…

Các hợp chất chứa đạm (N): 

Hàm lượng đạm trong chất hữu cơ của đất tự nhiên dao động từ 3 - 6%. Quá trình thủy phân acid giải phóng amino acids, amino đường và amonia. Đã xác định khoảng 20 loại amino acids và 2 amino đường là glucosamine và galactosamine có tỉ lệ cao trong thành phần đạm. Nghiên cứu trên các loại đất khác nhau cho thấy hơn một nửa lượng đạm tồn tại dưới dạng liên kết của amino acids và amino đường. Các tính chất của các thành phần khác vẫn chưa được xác định rõ ràng.

Các hợp chất chứa lân (P):

Chất hữu cơ trong đất chứa nhiều dạng lân hữu cơ, chiếm từ 15 - 80% tổng lượng lân có trong đất. Các hợp chất lân hữu cơ bao gồm inositol hexaphosphate (hợp chất chính), phospholipids và một số nucleotides.

Các thành phần khác:

Phần còn lại của chất hữu cơ trong đất chủ yếu được cấu thành từ các vòng polyphenol, có thể chứa quinones và nhiều hợp chất đạm liên kết. Những chất này chủ yếu có nguồn gốc từ sản phẩm trao đổi chất của vi sinh vật (Kononova, 1996), nhưng cũng có thể đến từ sự phân hủy lignin trong thực vật.

3. Vai trò của thành phần hữu cơ trong đất

Hàm lượng chất hữu cơ trong đất đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì độ phì nhiêu của đất. Chất hữu cơ thực hiện nhiều chức năng quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến sự thành công của công việc canh tác. Hiểu rõ các chức năng của chất hữu cơ sẽ giúp nông dân đưa ra quyết định hợp lý trong quản lý đất đai.

Chất hữu cơ cải thiện cấu trúc đất

Chất hữu cơ, kết hợp với vi sinh vật và rễ cây, tiết ra các chất kết dính, giúp liên kết các hạt khoáng trong đất lại với nhau, tạo thành một cấu trúc đất vững chắc. Điều này tạo ra đất xốp, mềm với nhiều khoảng trống, giúp tăng khả năng thông khí, thấm nước mưa và thoát nước, đồng thời cho phép rễ cây phát triển dễ dàng hơn.

Các phần chất hữu cơ có thể nhìn thấy hoạt động như những miếng bọt biển nhỏ, có khả năng giữ nước gấp 5 lần trọng lượng của chúng. Điều này đảm bảo cung cấp nước cho cây trồng trong thời gian khô hạn.

Để cải thiện cấu trúc đất, bạn có thể sử dụng phân bón hữu cơ, phân chuồng hoặc phân trùn quế. Những loại phân bón này có hàm lượng chất hữu cơ cao, giúp ổn định cấu trúc đất và tạo điều kiện phát triển tốt cho cây trồng.

Tăng khả năng giữ nước và dinh dưỡng trong đất

Chất hữu cơ trong đất đóng vai trò then chốt trong việc cải thiện khả năng giữ nước và dinh dưỡng cho cây trồng. Chất mùn giúp đất hấp thụ và giữ lại các chất dinh dưỡng, đồng thời tăng cường khả năng đệm của đất, làm giảm sự mất mát phân bón hóa học. Chất hữu cơ cung cấp các nguyên tố dinh dưỡng như N, P, K, S, Ca, Mg và các nguyên tố vi lượng. Khi phân hủy, chúng chuyển hóa thành các chất dinh dưỡng cây trồng có thể hấp thụ. Ngoài ra, chất hữu cơ còn cung cấp carbon và năng lượng cho vi sinh vật đất, giữ vai trò quan trọng trong hoạt động hóa sinh của đất, nếu thiếu sẽ làm ngưng trệ hệ sinh thái đất.

Hàm lượng chất hữu cơ trong đất giúp duy trì và ổn định độ pH

Mùn, sản phẩm cuối cùng của chất hữu cơ, có vai trò quan trọng trong việc duy trì và ổn định độ pH của đất. Mùn giúp giảm thiểu tác động xấu của sự thay đổi pH đột ngột trong quá trình bón phân hoặc điều chỉnh chất dinh dưỡng. Để tăng cường chức năng này, có thể áp dụng phương pháp phun phân bón lá chứa lân hoặc sử dụng super lân kết hợp với các phương pháp khác để cải thiện cung cấp chất dinh dưỡng cho cây trồng.

Thành phần chất hữu cơ trong đất giúp kích thích sự sinh trưởng của các sinh vật có ích

Chất hữu cơ là nguồn cung cấp chính thức cho vi sinh vật đất và cây trồng, cung cấp carbon và năng lượng cần thiết cho hoạt động hóa sinh trong đất. Khi chất hữu cơ phân hủy, nó giải phóng các chất dinh dưỡng như N, P, S,… trở thành dạng ion hòa tan dễ dàng cho cây trồng hấp thu.

Ức chế một số bệnh về rễ thường gặp ở cây trồng

Một số loại chất hữu cơ có khả năng tạo phức với vi khuẩn gây bệnh, giảm thiểu khả năng chúng tấn công rễ cây. Các chất này phân hủy trong đất để tạo ra các hợp chất kháng khuẩn và kháng nấm, bảo vệ cây trồng khỏi các bệnh về rễ. Chất hữu cơ không chỉ tăng cường khả năng kháng bệnh của cây mà còn giúp giảm sự cần thiết sử dụng thuốc trừ sâu và thuốc bảo vệ thực vật.

Tóm lại, chất hữu cơ trong đất đóng vai trò thiết yếu trong việc duy trì sự phát triển của cây trồng, cải thiện tính chất đất, duy trì sự cân bằng nước, hỗ trợ hoạt động của vi sinh vật, và bảo tồn sự đa dạng sinh học trong đất.

4. Biện pháp tăng cường vật chất hữu cơ cho đất một cách hiệu quả

Các phương pháp để tăng cường chất hữu cơ trong đất bao gồm những cách sau đây:

Giữ lại tàn dư cây trồng: Thay vì đốt hoặc loại bỏ tàn dư cây trồng, hãy để lại chúng trên ruộng vì chúng là nguồn sinh khối quan trọng giúp tăng cường chất hữu cơ.

Thêm phân hữu cơ: Sử dụng phân hữu cơ như phân bón hữu cơ, phân lân, phân bón lá và phân bò để cung cấp ngay chất hữu cơ cho đất. Đây là phương pháp nhanh chóng để cải thiện hàm lượng hữu cơ trong đất.

Phân loại rác thải hữu cơ: Tách rác thải hữu cơ từ hộ gia đình hoặc nhà hàng và dùng chúng để tạo compost. Điều này không chỉ giảm lượng rác thải mà còn bổ sung thêm chất hữu cơ cho đất.

Tái sử dụng phế liệu thực vật cứng: Các phế liệu thực vật có nhiều sợi thớ hoặc gỗ sẽ làm tăng hàm lượng chất hữu cơ trong đất nhờ khả năng tồn tại lâu dài và giúp giảm xói mòn.

Sử dụng cây phân xanh hoặc cây che phủ: Trồng cây phân xanh trên ruộng cung cấp một nguồn sinh khối phong phú từ cả lá và rễ. Nếu không trồng trực tiếp trên đồng, chỉ có thể sử dụng phần lá. Cây phân xanh non phân hủy nhanh chóng, giải phóng dinh dưỡng nhanh hơn nhưng bổ sung ít chất hữu cơ vào đất.

Áp dụng phương pháp canh tác then chốt: Thực hiện luân canh với các loại cây có khả năng tạo ra chất hữu cơ trong đất. Đặc biệt, cây lâu năm và cây có hệ thống rễ phát triển mạnh như cỏ chăn nuôi sẽ rất hữu ích.

Cần chú ý ngăn chặn xói mòn đất bằng cách trồng cây bóng mát, giảm diện tích bãi cỏ dễ bị xói mòn, và các biện pháp khác để bảo vệ đất.