Buzz
Với hơn 100 năm lịch sử, giải Nobel đã trở thành biểu tượng của sự tôn vinh và công nhận cho những cống hiến lớn lao của con người.
Hàng năm vào tháng 10, Hội đồng Nobel ở Thụy Điển và Na Uy sẽ công bố người đoạt giải trong nhiều lĩnh vực khác nhau như khoa học, văn học, kinh tế và hòa bình.
Tổng cộng có 6 giải Nobel trao cho 6 lĩnh vực khác nhau để tôn vinh những đóng góp xuất sắc.
Các lĩnh vực này bao gồm y-sinh, vật lý, hóa học, kinh tế, văn học và hòa bình. Trong đó, giải Nobel hòa bình được xét ở Na Uy.
Trong 2 năm qua, giải Nobel đã phải thích nghi với tình hình đại dịch bằng cách tổ chức các sự kiện trực tuyến. Lễ trao giải ở Oslo (Na Uy) cũng phải giảm thiểu số lượng khán giả tham dự.
Năm nay, người chiến thắng sẽ tiếp tục được mời đến Stockholm và Oslo để nhận giải vào tháng 12, như đã truyền thống từ trước. Hiện đã có người đoạt giải trong 5 hạng mục khác nhau: y-sinh, vật lý, hóa học, văn học và hòa bình.
Bên cạnh giấy chứng nhận và huy chương vàng với hình người sáng lập Alfred Nobel, người chiến thắng còn được nhận một khoản tiền thưởng khác nhau mỗi năm. Trong năm nay, mỗi người chiến thắng sẽ nhận được 10 triệu kronor Thụy Điển (tương đương khoảng 900.000 USD) trong mỗi hạng mục (nếu có nhiều hơn 1 người thắng thì giải thưởng sẽ được chia đều).
Nguồn gốc của tiền thưởng hàng năm này đến từ đâu và ai là người chi trả?
Giải Nobel được đặt tên theo người sáng lập nó - nhà khoa học và triệu phú Thụy Điển Alfred Nobel. Ông được biết đến với việc phát minh ra thuốc nổ và đã quyên góp gần như toàn bộ tài sản của mình cho Quỹ Nobel.
Trước khi qua đời vào năm 1896, ông đã để lại di chúc ghi rõ rằng 94% tài sản của mình, tương đương với 31 triệu SEK (tức 4.223.500 USD vào thời điểm đó), sẽ được quyên góp cho quỹ. Số tiền này hiện tương đương với gần 1,8 tỷ SEK (160 triệu USD).
Trong di chúc của mình, Alfred Nobel đã xác định rằng tài sản của ông sẽ được đầu tư vào một quỹ chứa các loại chứng khoán an toàn.
Hầu hết tài sản của Nobel liên quan đến việc sở hữu công ty dầu khí Baku Petroleum ở Nga và nhiều nhà máy sản xuất đạn dược và thuốc nổ ở nhiều quốc gia trên thế giới. Ông cũng có cổ phần đáng kể trong các công ty khai thác khác, cũng như thu nhập từ các bằng sáng chế quốc tế.
Nobel cũng sở hữu một du thuyền, một trang trại ngựa giống và 3 tài sản có giá trị. Phần lợi nhuận hàng năm từ các khoản đầu tư của ông được sử dụng cho việc trao giải, cũng như hoạt động của Quỹ Nobel, một tổ chức tư nhân đã hoạt động từ năm 1900.
Mặc dù yêu cầu ban đầu của Nobel có thể phù hợp với thời đại và nơi ông sống, nhưng sau nhiều thập kỷ, Quỹ Nobel đã thay đổi cách tiếp cận để phản ánh các phong cách đầu tư hiện đại.
Mục tiêu là duy trì sự ổn định trong việc trao giải thưởng tiền mặt với số tiền tương đương hoặc lớn hơn. Tuy nhiên, lịch sử của Quỹ Nobel chỉ ra rằng giá trị của giải thưởng đã thay đổi theo thời gian.
Vào năm đầu tiên trao giải năm 1901, mỗi hạng mục nhận được 150.000 SEK, tương đương với gần 9 triệu SEK vào năm 2020 (khoảng 1 triệu USD). Các năm gần đây, số tiền thưởng tương tự đã được điều chỉnh cho lạm phát.
Tuy nhiên, giải thưởng đã có những năm không nhận được nhiều như vậy, một phần là do cách quản lý Quỹ Nobel đầu tư.
Ví dụ, giải Nobel năm 1919 chỉ là 133.127 SEK hoặc 2,4 triệu SEK (hơn 200.000 USD ngày nay). Có lúc giải thưởng tăng lên trong những năm khủng hoảng, nhưng sau đó lại giảm xuống.
Lý do là do biến động của thời cuộc và hiệu suất đầu tư. Đến năm 1953, Quỹ Nobel nhận được một số đặc quyền, bao gồm miễn thuế và tự do đầu tư vào thị trường tài chính.
Những năm gần đây, Quỹ Nobel đã cắt giảm 20% giải thưởng tiền mặt để duy trì mức vốn phù hợp. Họ cũng đang xem xét việc vận động quyên góp để khôi phục lại giá trị của giải thưởng.
Vào năm 2020, giải thưởng được tăng nhẹ lên 10 triệu SEK, chủ yếu do vốn đầu tư của quỹ tăng lên.
Trong những năm gần đây, số tiền giải Nobel đã tăng lên từ 3,6 tỷ SEK năm 2012 lên 4,6 tỷ SEK vào năm 2020.
Theo báo cáo thường niên của Quỹ Nobel, mục tiêu của quỹ là đạt được lợi nhuận hàng năm cao hơn mức lạm phát ít nhất 3,5%. Danh mục đầu tư của quỹ bao gồm cổ phiếu, thu nhập cố định, tài sản và các tài sản thay thế (quỹ phòng hộ).
Bà Ulrika Bergman là giám đốc đầu tư (CIO), gia nhập tổ chức vào năm 2017. Kể từ khi tiền nhiệm của bà gia nhập quỹ vào năm 2012, quỹ đã chuyển dần các khoản đầu tư sang việc nắm giữ các tài sản chủ động, cố gắng giảm phí và duy trì hiệu quả.
Tiền thưởng của giải Nobel hiện đang ổn định ở khoảng 1 triệu USD. Với việc đầu tư khéo léo nhằm đảm bảo mức lợi nhuận cao hơn lạm phát 3,5% mỗi năm, quỹ sẽ duy trì được mức trao giải này lâu dài.
Tại sao không có giải Nobel toán học? Một câu hỏi mà nhiều người sẽ thắc mắc.
Một nửa các hạng mục của giải Nobel là khoa học, mà toán học không có mặt. Lý do thực ra khá đơn giản.
Sinh thời, Nobel nổi tiếng là người ưa thực nghiệm hơn lý thuyết. Là một nhà phát minh và nhà công nghiệp, ông không quan tâm đến toán học hoặc khoa học lý thuyết, do đó không tạo ra giải thưởng toán học.
Di chúc của Alfred Nobel đề cập đến việc tôn vinh những phát minh có ích nhất cho nhân loại. Triết lý này cũng phản ánh trong hạng mục vật lý, ưu tiên các tiến bộ thực nghiệm hơn vật lý lý thuyết.
Giải Nobel vật lý năm nay trao cho 3 nhà khoa học nghiên cứu về công nghệ lượng tử. Công trình nghiên cứu của Alain Aspect, John F. Clauser và Anton Zeilinger đã thay đổi cách chúng ta hiểu về sự đo đạc - Hội đồng Nobel Vật lý tuyên bố.
