Nguyễn Đình Tây

Nguyễn Đình Tây tên thật là Bùi Văn Tây (1826 – 1914), là đệ tử xuất sắc của Phật Thầy Tây An, là người tiên phong khai phá vùng đất hoang vu, thành lập hai làng Hưng Thới và Xuân Sơn (nay là phường Thới Sơn, thị xã Tịnh Biên, tỉnh An Giang), và gắn liền với truyền thuyết về con cá sấu năm chân tên Ông Năm Chèo.

Lý lịch

Không rõ cha mẹ của Đình Tây là ai và quê quán cụ thể ở đâu, nhưng theo nghiên cứu của Nguyễn Văn Hầu, ông có một người chú ruột sống ở Năng Gù. Do đó, giả thuyết ông quê ở Năng Gù có phần chính xác hơn so với thuyết ở Nhân Hòa (cả hai nơi đều thuộc tỉnh Châu Đốc, nay là tỉnh An Giang).

Do làm con nuôi của ông Tăng Chủ (tức Bùi Thiền Sư) và được giao coi sóc đình Xuân Sơn (nay là đình Thới Sơn), nên người ta thường gọi ông là ông Đình chứ không phải chữ lót là Đình, hay ông giữ chức Hương đình thời bấy giờ.

Ông có hai người vợ. Vợ đầu (không rõ tên) sinh được một con trai tên là Bùi Văn Vẹt (sống ở Năng Gù và đã mất). Sau khi vợ đầu qua đời, ông cưới vợ thứ hai tên Trần Thị Của (1841 - 1907) ở làng Thới Sơn. Vợ sau sinh được một con trai và ba con gái: Bùi Văn Sửu, Bùi Thị Lý, Bùi Thị Cơ, và Bùi Thị Nhẫn.

Ông có dáng người khỏe mạnh, không cao lắm, thân hình vạm vỡ, gương mặt tròn trắng, lúc già râu rậm, mặt trổ đồi mồi và lưng hơi còng.

Thuở nhỏ ông học chữ Nho, lớn lên làm nghề ruộng rẫy. Ông thích ăn trầu, tính tình ôn hòa nhưng quả cảm, không ưa những điều gian tà.

Ông chưa được xác định lúc nào tham gia vào giáo phái của Phật Thầy, nhưng có thông tin cho rằng ông cùng với Tăng Chủ và Phạm Văn Lăng đã ở lại trại ruộng Thái Sơn, do Phật Thầy sáng lập từ những ngày đầu.

Trước năm 1975, GS. Trịnh Vân Thanh viết:

Ông Đình Tây có hình dáng cao ráo, khi già thì gù lưng và dáng đi tròng trành.

Đặc biệt, phương pháp chữa bệnh của ông rất độc đáo, bất cứ ai bị đau bệnh gì, ông chỉ cần dùng miệng sành cắt là đã hết bệnh, cho nên trước nhà ông ngày xưa có một đống miệng sành dày đặc hơn bốn năm chục lúa...

Và Từ điển nhân vật lịch sử Việt Nam cũng ghi lại:

Ông được biết đến với tài võ thuật cao, sức mạnh không ai ngang bằng, lại có tấm lòng yêu nước, có nhiều đóng góp trong việc kêu gọi người dân đối kháng với quân Pháp. Khi ông qua đời, cả cộng đồng và nhân dân đều tiếc thương.

Hiện nay khi ai đến thăm đình Thái Sơn, nơi ông từng hành đạo (nay thuộc xã Thái Sơn, huyện Tịnh Biên, An Giang), sẽ thấy phía trước đình có một cái ao rộng chứa nước sinh hoạt cho cả khu vực. Đây chính là nơi ông Đình Tây đã từng lén thả nuôi con sấu hung dữ.

Cách đình khoảng vài trăm mét là nơi an táng của ông bà Đình Tây (mộ không đặt bia) và nơi thờ 'các báu vật' sẽ được kể ngay sau đây.

Truyền thuyết về Ông Năm Chèo

Theo truyền thống, một ngày nọ, Đức Phật Thầy Tây An (Đoàn Minh Huyên) sai ông Đình Tây xuống vùng Láng Linh (nay thuộc huyện Châu Thành và huyện Châu Phú, An Giang), giúp đỡ một bà mẹ trong lúc người chồng tên là Xinh đang đi bắt rùa và rắn mà chưa về. Khi người chồng quay về, biết ông Đình đã giúp đỡ gia đình như thế, bèn tặng ông một con sấu nhỏ vô cùng kỳ lạ. Con sấu này có năm chân, mũi đỏ, da láng mịn chứ không sần sùi như sấu bình thường.

Khi ông Đình Tây đưa con sấu về, Phật Thầy nhận ra đó là con 'nghiệt súc' nên đã cấm bỏ, nhưng vì thương con sấu, ông đã giấu Phật Thầy và đem về trại ruộng Xuân Sơn để buộc chân nó lại và nuôi dưỡng. Sau ba năm, con sấu lớn lên và trong một trận mưa to gió lớn, con sấu đã trốn đi. Khi Đình Tây trở về trại ruộng, ông mới biết rằng nó đã cắn đứt xích chân để trốn.

Buồn phiền vì không biết hậu quả ra sao, ông Đình Tây kể chuyện cho Phật Thầy nghe. Phật Thầy đã cho ông rèn một lưỡi câu, một lưỡi thương và hai cây lao có lưỡi sắc bằng sắt dài khoảng năm tấc... và trao cho ông bốn vật này và một sợi dây tơ để giữ, để phòng tránh sự xuất hiện của con 'nghiệt súc' gây tai họa cho người dân.

Sau khi Phật Thầy viên tịch, GS. Trịnh Vân Thanh kể: Lần đó, vào mùa nước lên, 'Ông Năm Chèo' (tức con sấu năm chân) lên vùng Láng Linh phá xóm làng. Khi gặp 'Ông Năm Chèo', người dân thường hét to: 'Bớ Ông Năm Chèo, ông Đình (tức Đình Tây) đến' thì con sấu ngay lập tức bỏ chạy. Sau này, sấu lại liên tiếp lên bờ giết hại người dân, người ta phải mời ông Đình Tây đến, thì sấu năm chân lại biến mất nhanh chóng. Khi ông ra về, không bao lâu sau nó lại xuất hiện. Ba lần 'cút bắt' như vậy, ông đã nguyện vọng: Nếu số mệnh phải lọt vào tay ta hôm nay thì ta cũng nên theo số phận đã được sắp đặt, để hoàn thành nhiệm vụ mà Đức Phật Thầy đã giao cho ta; nếu số mệnh chưa đến, thì tôi cũng không nên trở lại làm phiền dân chúng nữa.

Từ đó về sau, 'Ông Năm Chèo' không còn xuất hiện nữa. Tuy nhiên, ở vùng sông nước Vàm Nao, Láng Linh... những người dân thợ câu lưới thời xưa vẫn sợ rằng một ngày nào đó 'ông' sẽ trở lại, chìm xuồng và hại người...

Theo truyền thuyết, khi quân Pháp đuổi bắn quân nghĩa binh Gia Nghị của Đức Cố Quản (Trần Văn Thành) tại vùng Bảy Thưa, vì quân nghĩa bị yếu thế nên phải rút lui. Vào lúc đó, mùa nước lên, quân Pháp bắn phá từ phía sau, ghe xuồng không thể đi được. Lúc đó, 'Ông Năm Chèo' bất ngờ xuất hiện, mở đường giúp xuồng ghe thoát khỏi nguy hiểm...

Bộ dụng cụ của ông Đình Tây hiện đang được lưu giữ. Theo truyền thuyết, chỉ những người có đức hạnh và đạo đức cao mới có thể sử dụng chúng để bắt 'Ông Năm Chèo'.