Nguyên nhân bệnh cảm cúm ở trẻ em và cách phòng ngừa

Bệnh cảm cúm là một vấn đề phổ biến hàng năm, đặc biệt ảnh hưởng mạnh mẽ đến trẻ em hơn người lớn. Hãy cùng khám phá về căn bệnh này, nguyên nhân và cách điều trị hiệu quả trong bài viết dưới đây.

Bệnh cảm cúm là gì?

Bệnh cảm cúm là một loại bệnh nhiễm trùng đường hô hấp do virus cúm (Influenza virus) gây ra.

Cúm thường xuất hiện từ tháng 11 đến tháng 4 hàng năm. Do virus cúm thay đổi liên tục nên miễn dịch với bệnh cảm cúm không kéo dài. Đây là lý do tại sao mọi người có thể mắc cúm nhiều lần.

Bệnh cảm cúm tác động nhanh hơn vào hệ miễn dịch so với cảm lạnh và làm cho người bị cảm thấy mệt mỏi hơn. Trong khi trẻ em mắc cảm lạnh thường vẫn có đủ năng lượng để chơi và duy trì hoạt động hàng ngày, thì cảm cúm thường khiến chúng phải nằm liệt trên giường.

Bệnh cảm cúm có thể tự khỏi nhưng cũng có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng như viêm tai, viêm phế quản, viêm phổi, viêm não, và thậm chí có thể gây tử vong.

Nguyên nhân gây ra bệnh cảm cúm

Virus cúm (Influenza virus) là nguyên nhân gây ra bệnh cảm cúm ở con người. Virus cúm tấn công vào hệ hô hấp của trẻ, bao gồm mũi, cổ họng và phổi. Theo các nghiên cứu, các chủng virus cúm thường biến đổi liên tục hàng năm, do đó tỷ lệ lây nhiễm với các chủng mới có thể lên tới 90%.

Vi rút cúm lây nhiễm rất nhanh từ người này sang người khác, đặc biệt là ở những nơi có đông người. Người bệnh có thể lây truyền virus trực tiếp hoặc qua các bề mặt nhiễm virus rồi chạm tay vào mắt, mũi, hoặc miệng. Trẻ em là đối tượng dễ bị nhiễm bệnh nhất và cũng là người lan truyền chủ yếu của bệnh cảm cúm.

Các loại virus gây cúm

Có tổng cộng 4 loại virus cúm được đánh dấu là A, B, C, D, trong đó hai loại cúm A và B thường gặp ở con người, còn cúm C thường gây ra bệnh nhẹ hoặc không có triệu chứng, trong khi cúm D ảnh hưởng đến động vật nhưng không gây bệnh ở con người.

Cúm A

Cúm A là dạng cúm mùa phổ biến nhất ở con người. Virus cúm A có khả năng gây ra các đợt dịch cúm lớn nhỏ khác nhau nếu có điều kiện thuận lợi. Các đại dịch cúm toàn cầu đã được ghi nhận trong lịch sử chủ yếu là do các loại virus cúm A như dịch cúm A (H5N1), dịch cúm A (H3N2), và dịch cúm A (H1N1) gây ra.

Cúm B

Chủng cúm B có thể phân thành 2 dòng là dòng B/Yamagata và dòng B/Victoria. Loại cúm B chiếm khoảng 25% tổng số ca nhiễm cúm mùa hàng năm. Cúm B chỉ lây từ người này sang người khác, có khả năng lây lan mạnh mẽ, dù có thể gây ra dịch nhưng ít có nguy cơ trở thành đại dịch. Tuy nhiên, bệnh vẫn có thể ảnh hưởng đến sức khỏe mạnh.

Cúm C

So với hai chủng cúm A và B, chủng cúm C hiếm gặp hơn, ít nguy hiểm hơn và không có các triệu chứng lâm sàng điển hình. Bệnh do virus cúm C không có khả năng bùng phát thành dịch ở người.

Cúm D

Chủng cúm D chủ yếu gây ra bệnh ở gia súc, chưa được xác định có khả năng gây bệnh ở người. Virus cúm D có cấu trúc và nguyên tắc hoạt động tương tự như chủng cúm C.

Mẹ đưa bé đi tiêm vắc xin phòng cúm mỗi năm

Tại sao trẻ em dễ mắc cúm?

Cúm thường phát triển mạnh mẽ hơn ở trẻ nhỏ. Nguyên nhân khiến trẻ em dễ bị tấn công bởi virus cúm là do hệ miễn dịch của trẻ còn non nớt.

Khả năng miễn dịch chống lại virus ở trẻ em thường rất yếu nếu không được tiêm phòng. Một số chủng virus cúm chỉ gây bệnh ở trẻ em. Các bé thuộc các nhóm nguy cơ cao như: Bệnh về hệ hô hấp, tim mạch, thần kinh, thận. đều có nguy cơ mắc cúm rất cao.

Cúm có lây không? Nguy hiểm ra sao?

Cúm có khả năng lây nhiễm virus rất cao và có thể dẫn đến đại dịch. Do đó, các chuyên gia khuyên bé và người lớn nên chủ động phòng tránh và ngăn chặn sự lan truyền của virus cúm. Thông thường, virus cúm lan truyền nhanh chóng từ người này sang người khác chủ yếu qua 2 cách:

Lây qua dịch tiết đường hô hấp

Triệu chứng phổ biến của người nhiễm cúm là ho và hắt xì. Khi hắt xì và ho, người nhiễm cúm sẽ phát tán virus ra ngoài qua tuyến nước bọt. Với khả năng thích nghi cao, virus cúm có thể lan truyền rộng rãi trong không khí trong phạm vi 2 mét.

Lây qua bề mặt tiếp xúc

Việc dùng chung vật dụng như khăn, quần áo, bàn chải, ly uống nước có thể gây lây nhiễm virus cúm. Khi bé hoặc hắt xì, các dịch tiết sẽ bắn ra ngoài và bám vào các vật dụng. Nếu bé chạm vào những vật đó và đưa tay lên mũi, miệng, virus có thể xâm nhập vào cơ thể.

Các triệu chứng như sổ mũi, đau nhức cơ thể có thể trở nặng hơn vào mùa lạnh do không khí chứa nhiều vi khuẩn. Vì vậy, khi thời tiết trở lạnh, bé và người lớn nên chủ động tiêm ngừa, giữ ấm cơ thể và ngăn chặn lây nhiễm để hạn chế bệnh tật.

Tiêm vắc xin cúm là cần thiết

Triệu chứng của trẻ bị cúm

Các dấu hiệu chung của bệnh cúm

Cúm thường bắt đầu với sốt đột ngột, cảm giác lạnh lẽo, run rẩy, đau đầu, đau cơ, mệt mỏi cực kỳ, ho khô và đau họng. Sự mất cảm giác ngon miệng thường xuyên xảy ra khi mắc cúm. Trẻ em mắc cúm thường cảm thấy rất yếu và muốn nằm xuống.

Dấu hiệu cúm ở trẻ em để phân biệt với người lớn

Mặc dù các triệu chứng của cúm ở trẻ em có thể giống với người lớn, nhưng có những điểm khác biệt:

• Trẻ sơ sinh và em bé có thể có sốt cao không lý giải được và không có triệu chứng nào khác.
• Trẻ nhỏ thường có sốt trên 39,5 độ C và có thể gặp các cơn co giật.

Biến chứng đáng lo ngại

Cúm thường gây ra các vấn đề về nhiễm trùng họng, viêm phổi và viêm tiểu phế quản ở trẻ nhỏ.

Rối loạn dạ dày, nôn mửa, tiêu chảy và đau bụng thường gặp ở trẻ nhỏ. Trong một số trường hợp, sưng phù có thể dẫn đến đau ở chân hoặc lưng nghiêm trọng.

Hầu hết những người khỏe mạnh đều hồi phục sau khi mắc cúm mà không gặp vấn đề nào nghiêm trọng. Sốt và đau cơ thường chỉ kéo dài từ 2 đến 4 ngày, nhưng ho và mệt mỏi có thể kéo dài từ 1 đến 2 tuần hoặc hơn.

Trong trường hợp hiếm hoi, cúm có thể ảnh hưởng đến não, gây ra co giật kéo dài, tình trạng lú lẫn hoặc không phản ứng, và có thể ảnh hưởng đến tim. Cúm có thể làm suy yếu hệ thống miễn dịch và gây nhiễm trùng tai, phổi hoặc xoang.

Mẹ cần quan sát bệnh cúm ở bé

Phân biệt giữa bệnh cúm và cảm lạnh

Trong hầu hết các trường hợp, cảm lạnh và cúm đều có triệu chứng nhẹ và có thể tự điều trị tại nhà.

Cảm lạnh thông thường và cúm đều là bệnh hô hấp mùa và được gây ra bởi các virus khác nhau. Sự khác biệt chính là cúm có thể gây ra các triệu chứng nghiêm trọng hơn và có nguy cơ cao hơn gây ra biến chứng nghiêm trọng, cần nhập viện điều trị.

Sự khác biệt về nguyên nhân của bệnh

Cảm lạnh thông thường có thể do hơn 200 loại virus khác nhau gây ra, bao gồm rhinovirus và các loại coronavirus (không liên quan đến coronavirus 2019 hoặc COVID-19).

Virus cúm (Influenza virus) là nguyên nhân gây ra cảm cúm với ba loại chính ảnh hưởng đến con người: cúm A, B và C. Trong số đó, cúm A và B là phổ biến nhất trong mùa cúm.

Sự khác biệt về triệu chứng

Do cảm lạnh và cúm có triệu chứng giống nhau, nên rất khó hoặc thậm chí không thể phân biệt được bệnh nào một người mắc phải.

Cúm nặng hơn cảm lạnh. Triệu chứng cảm lạnh xuất hiện từ từ trong khi triệu chứng cúm thường bắt đầu đột ngột và nặng hơn.

Chảy nước mũi hoặc nghẹt mũi thường xảy ra hơn khi mắc cảm lạnh. Ngoài ra, các triệu chứng sau thường gặp khi mắc cúm nhưng không phổ biến khi mắc cảm lạnh:

• Sốt ở nhiệt độ từ 37,8 độ C trở lên kéo dài từ 3 đến 4 ngày
• Đau cơ, đặc biệt là ở vùng lưng dưới
• Cơ thể cảm giác ớn lạnh
• Cảm thấy mệt mỏi hoặc suy nhược cơ thể
• Có thể xuất hiện đau đầu
• Không phải nôn mửa và tiêu chảy thường xuất hiện khi mắc cảm lạnh thông thường nhưng cả hai đều có thể xuất hiện trong cúm

Bé có thể mắc cúm mà không có các triệu chứng chính như sốt. Để chắc chắn bé mắc cảm lạnh hay cúm, cần làm xét nghiệm chẩn đoán đặc biệt trong vài ngày sau khi các triệu chứng bắt đầu.

Sự khác biệt về các biến chứng

Cảm lạnh thường không gây ra vấn đề gì nghiêm trọng, tuy nhiên nó có thể làm tăng nguy cơ hen suyễn ở những người mắc hen suyễn. Bệnh cúm có thể dẫn đến các biến chứng như viêm phổi hoặc nhiễm trùng vi khuẩn. Mỗi năm, các biến chứng liên quan đến cúm gây ra hàng nghìn ca nhập viện và tử vong.

Hầu hết mọi người hồi phục sau khi mắc cúm trong vài ngày đến 2 tuần. Triệu chứng của cảm lạnh thường nhẹ và kéo dài khoảng 2 đến 3 ngày, sau đó dần dần tốt lên trong một hoặc hai tuần.

Phương pháp điều trị và chăm sóc trẻ bị cúm

Mục tiêu chính của việc điều trị cúm là giảm nhẹ và loại bỏ triệu chứng. Hiện nay có nhiều phương pháp điều trị cúm, đối với các trường hợp nhẹ, bé có thể tự điều trị tại nhà dưới sự hướng dẫn của bác sĩ. Đối với những trường hợp nặng, bé cần nhập viện để được điều trị và chăm sóc chống nhiễm khuẩn phát sinh.

Điều trị tại nhà

Khi bé mắc cúm, cần nghỉ ngơi cho đến khi sốt giảm và nên cho bé ăn thức ăn mềm dễ tiêu, đồng thời đảm bảo uống đủ nước. Sử dụng nước muối loãng để vệ sinh họng có tác dụng sát khuẩn tốt, giúp giảm các triệu chứng đau họng, rát cổ và viêm nhiễm cổ họng một cách nhanh chóng.

Việc vệ sinh mũi sạch sẽ giúp kiểm soát tình trạng viêm nhiễm, giúp bé thoải mái hơn. Đặc biệt cần lưu ý vệ sinh tay sau khi vệ sinh mũi để tránh lây lan bệnh.

Sử dụng thuốc

Để giảm các triệu chứng như sốt, đau đầu và đau mỏi cơ thể do bệnh gây ra, bé có thể sử dụng các loại thuốc không kê đơn như Acetaminophen hoặc Ibuprofen, tuy nhiên cần cân nhắc đối với các đối tượng như trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai và người có tiền sử dị ứng với thuốc.

Lưu ý: Không nên sử dụng thuốc nhóm salicylate như aspirin để hạ sốt khi mắc cúm vì có nguy cơ gây ra hội chứng Reye nguy hiểm ở bé.

Tùy theo tình trạng sức khỏe của mỗi người, bác sĩ chuyên khoa có thể kê đơn thuốc như Oseltamivir (Tamiflu) hoặc Zanamivir (Relenza) để giảm các triệu chứng của cúm và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng.

Chế độ dinh dưỡng

Người bệnh cần có chế độ dinh dưỡng lành mạnh và phù hợp với từng tình trạng cụ thể. Khi bị cúm, mẹ cần lưu ý những điều sau khi chăm sóc bé:

• Uống đủ nước: Bổ sung ít nhất 2 lít nước mỗi ngày và tiêu thụ nhiều trái cây, rau xanh, cũng như các loại nước có chứa chất điện giải để cung cấp natri và kali.
• Chọn thực phẩm dễ tiêu: Khi bị cúm, bé thường không có cảm giác thèm ăn, do đó, các thực phẩm dễ tiêu như cháo, súp sẽ giúp bé dễ ăn và vẫn đảm bảo cung cấp dinh dưỡng cần thiết.
• Thực phẩm giàu kẽm: Các loại thực phẩm như tôm, hàu, thịt bò, sò, ngũ cốc, yến mạch có chứa nhiều kẽm, giúp bé nhanh chóng hồi phục và cải thiện hệ miễn dịch.
• Rau củ quả: Bệnh nhân cúm cần bổ sung nhiều loại rau củ trong chế độ ăn hàng ngày, đặc biệt là các loại rau có màu sắc đậm như cải bó xôi, cải xoăn, súp lơ.

Ngoài những thực phẩm có lợi, người bệnh cũng cần tránh những thực phẩm sau:

• Thực phẩm đã chế biến: Thức ăn đóng hộp, đồ ăn chế biến sẵn hoặc thực phẩm chiên xào có thể gây khó tiêu và làm cho bé buồn nôn. Đồng thời, chúng không cung cấp đủ chất dinh dưỡng cho cơ thể.
• Đồ uống chứa cồn, chất kích thích như nước ngọt, rượu, cà phê có thể làm mất nước và làm suy giảm hệ miễn dịch ở người mắc cúm.
• Thực phẩm cứng có thể gây khó tiêu và làm tăng đau họng, ho, nên bé cúm cũng cần tránh xa.

Khi nào cần đưa trẻ bị cúm đi bệnh viện?

Cần đưa bé đi khám ngay nếu bé có các dấu hiệu: Từ chối ăn hoặc khó thở kéo dài, thở mệt mỏi, thở nhanh, sốt cao trên 38,5 độ C kéo dài hơn 3 ngày. Tình trạng nghẹt mũi không giảm hoặc trở nặng hơn kéo dài hơn 14 ngày, đỏ mắt, mắt có dịch vàng, xuất hiện các triệu chứng tai như đau tai, có mủ từ tai.

Bệnh cúm thường bị nhầm lẫn với cảm thông thường do có các triệu chứng tương tự như sốt, ho, đau họng, mắt đỏ, đau đầu, cảm giác ớn lạnh, sốt cao và mệt mỏi. Khi có các triệu chứng nghi ngờ, mẹ cần đưa bé đến cơ sở y tế để được chẩn đoán chính xác và điều trị phù hợp.

Biện pháp phòng tránh bệnh cúm ở trẻ

Để phòng tránh cúm, mẹ nên thực hiện các biện pháp sau:

• Bảo vệ vệ sinh cá nhân của bé bằng cách giữ sạch sẽ, che miệng khi hắt hơi, rửa tay kỹ lưỡng bằng xà phòng và thường xuyên vệ sinh mũi, họng bằng nước muối.
• Đảm bảo cơ thể ấm áp, cung cấp chế độ ăn uống lành mạnh, giàu dinh dưỡng và thực hiện thể dục đều đặn để tăng cường sức đề kháng.
• Hạn chế tiếp xúc trực tiếp với trẻ bị cúm hoặc các trường hợp nghi ngờ, trừ khi thực sự cần thiết.
• Không tự ý mua và sử dụng thuốc kháng virus (như Tamiflu) mà cần theo hướng dẫn và chỉ định của bác sĩ.
• Khi xuất hiện các triệu chứng như ho, sốt, sổ mũi, đau đầu, mệt mỏi, cần đến cơ sở y tế để được khám và điều trị kịp thời.
• Tiêm phòng các loại vắc xin cúm mùa để tăng cường hệ miễn dịch phòng ngừa cúm.

Những lời từ Mytour

Dựa trên thông tin trên, Mytour hi vọng đã cung cấp đủ kiến thức cần thiết cho các mẹ về bệnh cúm ở trẻ, các chủng cúm phổ biến, nguyên nhân gây ra cúm, các dấu hiệu và triệu chứng, cách phân biệt cúm và cảm lạnh, cũng như cách điều trị bệnh cúm.

Linh Linh tổng hợp