Nguyên nhân gây ra bệnh tiểu đường

Quá trình chuyển hóa glucose trong cơ thể khi mắc bệnh tiểu đường

1.1. Khái niệm về tiểu đường

Tiểu đường là một loại rối loạn chuyển hóa mạn tính xảy ra khi cơ thể giảm khả năng sản xuất hormone insulin hoặc tạo ra kháng thể chống lại insulin, gây tăng đường huyết.

Chỉ số đường huyết ở người tiền tiểu đường

Tiểu đường được phân thành ba loại:

- Tiểu đường loại 1

Đây là loại bệnh xảy ra khi cơ thể không sản xuất insulin do tự miễn phản ứng. Do đó, phương pháp điều trị duy nhất cho những người mắc bệnh này là tiêm insulin từ bên ngoài suốt đời.

- Tiểu đường loại 2

Ở loại bệnh này, cơ thể sản sinh ra kháng thể chống lại insulin, làm giảm lượng insulin trong máu. Dẫn đến tình trạng thiếu insulin mặc dù cơ thể vẫn sản xuất insulin.

- Tiểu đường thai kỳ

Bệnh tiểu đường thai kỳ chỉ xảy ra khi phụ nữ mang thai, nhưng không phải mọi người mang thai đều mắc bệnh này. Đặc điểm của bệnh là cơ thể không phản ứng đúng với insulin và có thể khỏi bệnh sau khi sinh con.

- Tiền tiểu đường

Bình thường, đường huyết trong cơ thể thường dưới 99 mg/dL (<5.6 mmol/l), nếu cao hơn 126 mg/dL (7 mmol/l) là mắc bệnh tiểu đường. Khi đường huyết ở khoảng 100 - 125 mg/dL (5.6 - 6.9 mmol/l) thì gọi là tiền tiểu đường.

Bệnh tiền tiểu đường có thể phát triển thành tiểu đường loại 2 mặc dù không gây ra biểu hiện rõ ràng.

1.2. Quá trình chuyển hóa glucose trong cơ thể

Để hiểu nguyên nhân của bệnh tiểu đường, ta cần biết về quá trình chuyển hóa glucose trong cơ thể. Glucose là nguồn năng lượng cho các tế bào, đặc biệt là neuron thần kinh. Cơ thể hấp thụ glucose từ thực phẩm và dự trữ nó trong gan dưới dạng glycogen.

Mô phỏng quá trình sản xuất glucose trong cơ thể

Nếu lượng glucose trong máu giảm thấp do lý do nào đó, gan sẽ giải phóng glycogen thành glucose để cân bằng đường huyết. Glucose được máu hấp thụ và cung cấp cho các tế bào cơ thể.

Các tế bào này cần insulin (do tuyến tụy sản xuất) để hấp thu glucose. Insulin giảm nồng độ glucose trong máu và kích thích sự hấp thu glucose vào tế bào. Khi đường huyết giảm, sản xuất insulin cũng giảm.

Nếu quá trình này có vấn đề, glucose không thể vào tế bào để cung cấp năng lượng. Điều này dẫn đến tăng đường huyết do glucose tích tụ trong máu. Tình trạng này gọi là tăng đường huyết.

2. Nguyên nhân gây ra bệnh tiểu đường là gì?

2.1. Lý do dẫn đến tiểu đường type 1

Hiện vẫn chưa rõ ràng nguyên nhân gây ra tiểu đường type 1. Chuyên gia tin rằng bệnh có thể do hệ miễn dịch tấn công và phá hủy tế bào sản xuất insulin trong tuyến tụy. Điều này dẫn đến thiếu hụt insulin trong cơ thể, khiến glucose tích tụ trong máu và gây ra tiểu đường type 1.

Dù chưa biết chính xác nguyên nhân gây bệnh, nhưng có thể coi nguyên nhân của tiểu đường type 1 là do yếu tố môi trường và di truyền.

2.2. Lý do dẫn đến tiểu đường type 2 và tiền tiểu đường

Đối với người mắc tiền tiểu đường và tiểu đường type 2, tế bào trở nên kháng với insulin và tuyến tụy không tạo ra đủ insulin để vượt qua sự kháng cự đó. Kết quả là glucose không thể đi vào tế bào mà tích tụ trong máu.

Lý do gây ra tiểu đường type 2

Mặc dù vẫn chưa rõ ràng nguyên nhân dẫn đến bệnh tiểu đường type 2 và tiền tiểu đường là gì, nhưng nhiều chuyên gia tin rằng yếu tố di truyền và môi trường đóng vai trò quan trọng trong sự xuất hiện của bệnh. Thừa cân cũng có mối quan hệ mật thiết với bệnh này, tuy nhiên không phải tất cả các trường hợp tiểu đường type 2 và tiền tiểu đường đều thừa cân.

2.3. Lý do dẫn đến tiểu đường thai kỳ

Sự duy trì thai kỳ phụ thuộc vào kích thích tố do nhau thai tạo ra. Kích thích tố này làm tế bào trở nên kháng insulin. Thông thường, tuyến tụy sẽ sản xuất đủ insulin để vượt qua sự kháng của tế bào, nhưng đôi khi không đủ. Điều này dẫn đến giảm lượng đường vào gan và tăng lượng đường trong máu, gây ra tiểu đường thai kỳ.

3. Lời khuyên

Nếu không được chữa trị kịp thời, bệnh tiểu đường có thể gây tổn thương cho nhiều cơ quan trong cơ thể. Nguy cơ phát triển biến chứng nguy hiểm tăng theo thời gian mắc bệnh. Các biến chứng nguy hiểm cần lưu ý bao gồm:

- Hệ tuần hoàn: đột quỵ, tổn thương mạch máu, đau thắt ngực do suy tim, động kinh, suy thận,...

- Hệ hô hấp: viêm phổi, viêm phế quản do nhiễm trùng vi khuẩn.

- Hệ tiêu hóa: viêm nướu, tiêu chảy, loét dạ dày, rối loạn chức năng gan,...

- Da: ngứa, phát ban nổi ngoài da; có u màu vàng gây ngứa ở bàn tay, bàn chân; viêm mủ da;...

- Bệnh Alzheimer: nguy cơ cao ở người mắc tiểu đường type 2.

- Sản phụ: tiền sản giật, tái phát tiểu đường trong thai kỳ tiếp theo, tiến triển thành tiểu đường type khi về già.

- Thai nhi: phát triển quá nhanh so với tuổi, sau khi sinh ra có thể mắc tiểu đường type 2, thai lưu,...

Để ngăn ngừa hậu quả nguy hiểm của bệnh tiểu đường, những người có nguy cơ cao đối với nguyên nhân gây ra tiểu đường nên thường xuyên kiểm tra tiểu đường từ 1 đến 3 năm hoặc khi có dấu hiệu bất thường. Những người đã được chẩn đoán tiền tiểu đường nên kiểm tra ít nhất 1 lần mỗi năm. Người mang thai cần kiểm tra xét nghiệm tiểu đường vào tuần thai thứ 24 - 28.

Bệnh tiểu đường có thể được xác định thông qua một trong các kiểu xét nghiệm sau đây:

- Xét nghiệm FPG (xét nghiệm đường huyết khi đói): người được kiểm tra phải đói từ 21 giờ trước, uống nước lọc cho đến khi kết thúc xét nghiệm vào ngày hôm sau.

- Xét nghiệm OGTT (dung nạp glucose qua đường uống): đo đường huyết ở 2 điểm sau 2 giờ sau khi uống 75g glucose.

- HbA1c: đo lượng glucose kết hợp với hemoglobin trong các tế bào hồng cầu.

- Xét nghiệm đường huyết vào bất kỳ thời điểm nào với những người có các triệu chứng đặc trưng của tăng đường huyết.

Dựa vào kết quả xét nghiệm, bác sĩ sẽ thiết lập mục tiêu điều trị phù hợp với tình trạng cụ thể của từng bệnh nhân.