Nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng tránh sốc phản vệ

1. Tóm tắt thông tin về sốc phản vệ

Sốc là hiện tượng suy tuần hoàn gây ra sự thiếu hụt oxy trong các mô cơ quan, dẫn đến suy đa tạng ở bệnh nhân.

Sốc phản vệ trước đây được xem như là một hiện tượng thí nghiệm hiếm gặp trong thực tế. Tuy nhiên, công trình nghiên cứu của Richet và Portier, hai nhà khoa học người Pháp, đã giải thích cơ chế và đặt tên cho hiện tượng mới này. Sốc phản vệ còn được hiểu là tình trạng “không miễn dịch”, “không có bảo vệ” trước một số nguyên nhân khác nhau tác động vào cơ thể.

Tiến triển của sốc phản vệ qua các giai đoạn sau đây:

• Giai đoạn 1: bắt đầu từ khi dị nguyên xâm nhập vào hoặc hình thành trong cơ thể.

• Giai đoạn 2: các hoạt chất như histamin, serotonin, bradykinin,… được giải phóng do sự kết hợp của dị nguyên và globulin miễn dịch IgE.

• Giai đoạn 3: dưới tác động của các hoạt chất, những triệu chứng nguy hiểm như giãn động mạch, co thắt phế quản,… đe dọa tính mạng bệnh nhân xuất hiện.

Triệu chứng và diễn biến sẽ phụ thuộc vào lượng dị nguyên và cơ địa của mỗi người

2. Nguyên nhân nào dẫn đến tình trạng này?

Xác định nguyên nhân là vô cùng quan trọng đối với bệnh nhân mắc sốc phản vệ, đóng vai trò quan trọng trong việc chẩn đoán và điều trị. Dưới đây là một số nguyên nhân có thể khiến cơ thể rơi vào tình trạng nguy hiểm:

Thuốc

Nhiều loại thuốc có thể gây sốc cho bệnh nhân do phản ứng quá mẫn hoặc lượng thuốc hấp thụ quá nhanh, quá nhiều trong thời gian ngắn,… Cần lưu ý như sau:

• Các loại thuốc có phân tử lớn: huyết thanh miễn dịch (bạch hầu, ho gà,…), vacxin (uốn ván, sởi,...), dextran,…

• Enzym: Trypsin, Penixilinaza, Chymotrypsin, Asparaginase,…

• Một số loại hoocmon: Insulin, Oestradiol, Vasopressin, hormon cận giáp,…

• Thuốc gây tê: Lidocaine, Novocaine, Procaine

• Một số loại thuốc khác: vitamin nhóm B, Heparin, Acetysal, Indomethacin, dẫn xuất của Aminopyrine,…

Động vật

Nọc độc của một số loài động vật có thể gây ra các triệu chứng dị ứng hoặc thậm chí gây sốc cho con người, như ong (ong bắp cày,…), kiến lửa,…

Cơ chế sốc do côn trùng cắn khá giống với nguyên nhân do thuốc. Nếu bị tác động bởi một lượng độc lớn hoặc cơ thể quá mẫn cảm với độc tố, tình trạng bệnh nhân có thể chuyển biến rất nguy kịch.

Thức ăn

Mỗi ngày, bạn cần cung cấp cho cơ thể những bữa ăn dinh dưỡng để có được nguồn năng lượng cần thiết. Tuy nhiên, bạn nên chú ý với những món ăn chưa từng thử trước đó hoặc các thực phẩm bạn đã từng bị dị ứng (với triệu chứng như nổi mề đay, chóng mặt, buồn nôn, khó thở,…) khi sử dụng. Những thức ăn gây dị ứng thường gặp như:

• Sữa bò: do thành phần beta lactoglobulin có tính kháng nguyên mạnh nên có thể gây ra tình trạng sốc hay rối loạn tiêu hóa, phù Quincke,…

• Trứng gà: lòng trắng hay lòng đỏ của trứng gà đều là những protein có tính kháng nguyên mạnh. 

• Thịt gà: người bị dị ứng với trứng gà cũng không nên dùng thịt gà. Tuy nhiên, tùy theo cơ địa mỗi người sẽ có trường hợp dị ứng với một trong hai loại hoặc cả hai. Đồng thời, bạn cần cẩn trọng với các loại vacxin có sử dụng phôi gà trong sản xuất.

Hãy lưu ý tránh xa những yếu tố gây kích ứng trong cuộc sống hàng ngày

Thời tiết

Thời tiết với nhiệt độ thấp, thay đổi đột ngột, hoặc ngâm mình lâu trong nước lạnh (biển, sông, hồ,…) đều có thể gây kích ứng cho cơ thể và dẫn đến tình trạng sốc.

3. Triệu chứng phổ biến thường gặp là gì?

Vì yếu tố cơ thể khác nhau, triệu chứng của mỗi người có thể khác nhau, thời gian tiến triển từ vài phút đến khoảng 30 phút. Bạn cần chú ý đến những dấu hiệu như hoảng loạn, lo lắng, nhịp tim nhanh, khó thở,...

Tình trạng phân loại thành các cấp độ sau:

• Cấp độ nhẹ: bệnh nhân thường cảm thấy đau đầu, chóng mặt cùng với tâm trạng lo lắng, hoang mang. Một số trường hợp có thể xuất hiện mẩn ngứa, sưng phù ở một số khu vực (mí mắt, tai, tay, chân,...); đau bụng, buồn nôn hoặc nôn,...

• Cấp độ trung bình: triệu chứng trở nên nặng hơn với nổi mề đay khắp cơ thể, da nhợt nhạt, môi thâm, khó thở, co giật hoặc thậm chí hôn mê, xuất huyết ở tiêu hóa,...

• Cấp độ nặng: biến chứng trở nên nặng nhanh chóng, xảy ra chỉ trong vài giây đầu tiên. Bệnh nhân mất ý thức, hôn mê sâu, co giật, khó thở, da xanh,... và có thể tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.

Đảm bảo hô hấp là bước quan trọng nhất trong việc cấp cứu cho bệnh nhân sốc

4. Cách phòng tránh nguy cơ gây sốc

Để tránh rơi vào tình trạng nguy hiểm đến tính mạng như sốc phản vệ, bạn cần hiểu và áp dụng những biện pháp phòng ngừa sau:

• Với thực phẩm: hạn chế sử dụng thực phẩm gây dị ứng. Nếu chỉ có biểu hiện nhẹ, hãy để cơ thể tự đào thải. Đối với trường hợp nặng, cần phải đến cơ sở y tế gần nhất.

• Về thuốc và vaccine: trao đổi thông tin chính xác với nhân viên y tế để chọn lựa đúng loại vaccine và phác đồ điều trị, tránh tình trạng dị ứng hoặc sốc thuốc.

• Tránh tiếp xúc với côn trùng có nọc độc. Nếu cần thiết, sử dụng đầy đủ trang bị bảo hộ và chất liệu đồ bảo hộ cần kín đáo.

Điều trị bệnh nhân tại cơ sở y tế uy tín và nhanh nhất có thể

Khi đối mặt với người bị nạn có triệu chứng sốc phản vệ từ cấp độ trung bình trở lên, hãy giữ tinh thần bình tĩnh, động viên và ủng hộ họ nếu họ vẫn còn tỉnh táo, và gọi ngay đến cơ sở y tế gần nhất. Mytour, với đội ngũ y bác sĩ giàu kinh nghiệm, sẵn sàng hỗ trợ bạn trong việc xử lý và đưa ra phương án điều trị chính xác, kịp thời, giúp cải thiện tình trạng bệnh nhân.