Nguyên nhân và biện pháp phòng chống sốt xuất huyết.

1. Định nghĩa sốt xuất huyết

Muỗi vằn là vật chủ trung gian lây truyền virus Dengue - nguyên nhân gây ra bệnh sốt xuất huyết. Chúng phát triển mạnh mẽ nhất vào mùa mưa, thường xuất hiện nhiều ở những nơi ẩm ướt, tù đọng và rậm rạp cây cối. Bệnh này có khả năng lây từ người bệnh sang người lành qua cắn của muỗi, do đó WHO luôn cảnh báo về cần thiết phòng chống sốt xuất huyết.

Hình ảnh virus Dengue dưới kính hiển vi

2. Ý nghĩa của việc phòng chống sốt xuất huyết

• Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm có thể lây từ người sang người qua muỗi cắn. Mặc dù đã xuất hiện từ thế kỷ XIII nhưng vẫn chưa có vắc xin phòng bệnh. 

• Bất kỳ ai cũng có thể mắc và tử vong do sốt xuất huyết.

• Trẻ em từ 4 - 7 tuổi là nhóm tuổi dễ mắc bệnh này nhiều nhất.

• Do là bệnh lây nhiễm nên sốt xuất huyết có thể lan rộng thành đại dịch.

3. Các cách lây nhiễm sốt xuất huyết

3.1. Lây qua cắn của muỗi

Muỗi vằn hoặc còn được biết đến là muỗi Aedes đóng vai trò như một bác sĩ hàng không vận chuyển virus Dengue từ người bệnh sang người không mang virus. Sau khi đốt người bệnh, muỗi sẽ đốt người khỏe mạnh và virus sẽ đi vào cơ thể con người qua vòi muỗi.

Muỗi Aedes là 'shipper' chuyển phát virus Dengue gây bệnh cho con người

Đặc điểm nhận dạng muỗi Aedes:

• Muỗi Aedes bao gồm hai loại chính là Aedes aegypti và Aedes albopictus, trong đó Aedes aegypti là loại chủ yếu gây ra bệnh sốt xuất huyết

  và thường chỉ có con cái mới hút máu người. Chúng thích hoạt động vào ban ngày và ở những nơi có ánh sáng.

• Muỗi này có thân màu đen với kẻ trắng xen kẽ, và chân có những đốm trắng, nên được gọi là muỗi vằn.

• Chúng thích sống ở những nơi ẩm thấp, tối tăm như chum nước, lốp xe cũ đọng nước, và khu rừng rậm.

• Loài muỗi này thường đẻ trứng tại những nơi có nước đọng, như chum nước, và trứng sẽ nở khi nước dâng lên. Sau 2 - 3 ngày, muỗi con sẽ nở ra và đi hút máu.

• Điều kiện thuận lợi cho sinh sản của muỗi vằn là nhiệt độ và độ ẩm cao, đặc biệt là trong mùa mưa, nhiệt độ trung bình hơn 20 độ C.

• Virus Dengue hoạt động trong cơ thể muỗi như thế nào: Khi muỗi đốt người bị nhiễm virus Dengue, virus sẽ đi vào cơ thể muỗi thông qua vòi hút máu và ở lại trong thời gian từ 8 - 11 ngày. Sau đó, virus sẽ tập trung ở tuyến nước bọt của muỗi cho đến khi muỗi chết. Muỗi Aedes rất nhạy cảm với môi trường xung quanh, chỉ cần một sự chuyển động nhẹ hoặc phản ứng của con người là muỗi sẽ bay đi ngay lập tức. Sau đó, nó sẽ trở lại để hút máu. Thói quen này giúp muỗi vằn lây nhiễm bệnh cho nhiều người một cách hiệu quả. Ngay cả khi chỉ mới đặt vòi vào da, virus cũng có thể xâm nhập vào cơ thể con người mà không cần đợi muỗi hút máu.

• Lây nhiễm sốt xuất huyết qua việc muỗi đốt là phương tiện chính, do đó, diệt trừ muỗi là biện pháp hiệu quả nhất trong việc phòng chống sốt xuất huyết.

3.2 Sốt xuất huyết cũng có thể lây qua máu, việc sử dụng chung bơm tiêm chưa được khử trùng cũng là nguyên nhân gây bệnh.

• Chuyển máu từ người nhiễm virus Dengue sang người khỏe mạnh.

• Truyền từ mẹ sang thai nhi: Khi người mẹ mang virus Dengue, thai nhi có nguy cơ nhiễm virus, đặc biệt là trong 10 ngày trước khi sinh. Trẻ sơ sinh có thể mắc sốt xuất huyết ngay sau khi sinh.

Sử dụng chung bơm tiêm với người mang virus cũng là một nguyên nhân gây lây nhiễm sốt xuất huyết

• Khi sử dụng chung bơm tiêm mà không tiến hành khử trùng, đặc biệt là đối với những người sử dụng bơm tiêm chích ma túy tập thể.

• Lây truyền tại các cơ sở y tế: Virus Dengue có thể tồn tại trong rác thải y tế, sản phẩm máu, bơm tiêm,...

4. Các biện pháp phòng chống sốt xuất huyết

4.1. Làm thế nào để tránh bị nhiễm sốt xuất huyết?

Theo số liệu trong báo cáo của Cục Y tế Dự phòng năm 2019: Trên toàn quốc đã ghi nhận tổng cộng 87.806 trường hợp mắc sốt xuất huyết, trong đó có 06 ca tử vong, xảy ra ở các tỉnh Bình Thuận, Bình Phước, Nha Trang - Khánh Hoà và TP. Hồ Chí Minh. Trong cùng giai đoạn năm 2018, có 28.039 trường hợp mắc sốt xuất huyết, với 08 ca tử vong. Do đó, số bệnh nhân sốt xuất huyết năm 2019 đã tăng gấp 3,1 lần so với năm 2018.

Với tình hình sốt xuất huyết đang diễn biến phức tạp, Bộ Y tế đã yêu cầu triển khai các biện pháp ngăn chặn dịch bệnh này: Đề nghị các địa phương triển khai các biện pháp phòng chống sốt xuất huyết một cách hiệu quả:

• Thường xuyên lau chùi, vệ sinh và che kín những đồ vật là nơi ưa thích của muỗi như: bể nước, chum, vại, xô, chậu, dụng cụ nông nghiệp,... 

Vệ sinh và bao phủ kín những nơi chứa nước đọng để giảm thiểu môi trường sống của muỗi vằn

• Chăn nuôi cá trong các hồ nước để diệt trừ ấu trùng muỗi (lá vàng, con nhộng), bọ gậy (là dạng trưởng thành của muỗi sau khi nở trứng). Làm sáng bụi cây rậm rạp, dọn dẹp các vũng nước, ao hồ đọng nước, nơi chứa rác để giảm thiểu khu vực sống của muỗi. Hợp tác với cơ quan y tế để phun thuốc diệt muỗi định kỳ nhằm giảm thiểu khu vực sống của muỗi.

• Ngoài ra, phải tự bảo vệ cơ thể trước sự tấn công của muỗi vằn bằng cách treo màn khi ngủ, mặc đồ dài để tránh bị muỗi cắn, sử dụng kem chống muỗi dạng xịt/ôi lên da để đuổi muỗi,...

• Khi có biểu hiện sốt cần đến cơ sở y tế để được kiểm tra và chẩn đoán bệnh. Tuyệt đối không nên tự ý tự điều trị tại nhà khi không có sự hướng dẫn của bác sĩ chuyên môn.

4.2 Các xét nghiệm cần thực hiện khi nghi ngờ nhiễm sốt xuất huyết:

• Xét nghiệm NS1: Bệnh nhân cần tiến hành xét nghiệm này từ 1 - 3 ngày sau khi phát hiện bệnh để xác định kháng nguyên của virus.

• Xét nghiệm kháng thể IgM: Có thể thực hiện từ ngày thứ 6 sau khi biểu hiện bệnh, điều này giúp xác định kháng thể chống lại virus có tồn tại trong cơ thể của người bệnh.

• Xét nghiệm kháng thể IgG: giúp phát hiện kháng thể của cơ thể người bệnh để bảo vệ lâu dài.

Dưới đây là thông tin về các cách lây truyền sốt xuất huyết và các biện pháp phòng chống hiệu quả, giúp mọi người nắm bắt và bảo vệ bản thân cũng như gia đình khỏi nguy cơ của dịch bệnh. Đồng thời, để tăng cường khả năng đối phó với dịch bệnh, mọi người cũng cần lựa chọn các cơ sở y tế đáng tin cậy để tiến hành kiểm tra và khám bệnh khi có biểu hiện sốt hoặc các triệu chứng của sốt xuất huyết.