Nguyên nhân và biểu hiện điển hình của trẻ rối loạn cảm xúc và hành vi

1. Rối loạn cảm xúc và hành vi là gì?

Mặc dù thường được nhắc đến cùng nhau, nhưng rối loạn cảm xúc và hành vi thực chất là hai tình trạng khác biệt.

Trong cuộc sống hiện đại, rối loạn cảm xúc và hành vi ngày càng trở nên phổ biến

Chi tiết như sau:

1.1. Rối loạn cảm xúc

Đây là tình trạng mà cảm xúc của người bệnh trở nên trầm trọng quá mức và khó kiểm soát, ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần, hiệu quả học tập và làm việc. Rối loạn cảm xúc khá phổ biến và có thể điều trị được nếu tìm ra nguyên nhân. Tuy nhiên, nếu không được điều trị kịp thời, nhiều người mắc rối loạn cảm xúc có thể dẫn đến trầm cảm.

1.2. Rối loạn hành vi

Bệnh lý này xuất hiện từ nhỏ hoặc tuổi vị thành niên, gây ra các vấn đề về cảm xúc và hành vi. Trẻ gặp khó khăn trong việc tuân theo các nguyên tắc xã hội thông thường, dẫn đến dễ sa ngã vào tệ nạn xã hội.

Hiện chưa có thống kê cụ thể về số trẻ mắc rối loạn cảm xúc và hành vi ở nước ta, nhưng bệnh này đang trở nên phổ biến. Khoảng 20% trẻ mắc bệnh nặng cần can thiệp y tế, gây tốn kém và ảnh hưởng lâu dài đến sự phát triển của trẻ.

Trẻ mắc rối loạn cảm xúc và hành vi nặng sẽ cần điều trị

Dựa trên độ tuổi, bệnh chia làm hai nhóm: khởi phát trước 10 tuổi và khởi phát ở tuổi thanh thiếu niên. Nhiều phụ huynh nhầm lẫn với đặc điểm tâm lý tuổi mới lớn, nhưng thực tế, bệnh nghiêm trọng hơn và cần điều trị.

Để điều trị rối loạn cảm xúc và hành vi ở trẻ một cách hiệu quả, cần sự hợp tác giữa gia đình, nhà trường và xã hội.

2. Biểu hiện của trẻ bị rối loạn cảm xúc và hành vi

Đặc điểm chung của trẻ rối loạn cảm xúc và hành vi là khó kiểm soát cảm xúc và hành vi của bản thân, dẫn đến các hành động tiêu cực, bất thường, phản lại quy tắc xã hội. Trẻ thường thể hiện các triệu chứng, hành vi theo bản năng, không đánh giá được hậu quả và không quan tâm đến cảm xúc của người khác.

Cụ thể, một số biểu hiện cảm xúc và hành vi của trẻ khi mắc căn bệnh này bao gồm:

• Thường có hành vi hung hăng với bạn bè, trẻ nhỏ hơn hoặc thậm chí là với phụ huynh, ông bà, và những người thân xung quanh mà không nhận ra hành vi này là không tốt. Nhiều trẻ bị rối loạn cảm xúc và hành vi còn thể hiện hành vi hung hăng với đồ vật hoặc thú cưng.

Rối loạn cảm xúc và hành vi làm cho trẻ thể hiện sự thô bạo với bạn bè và người thân

• Thường nói dối.

• Thường làm phá phách, trốn học, cãi lời của cha mẹ, thầy cô, phản lại các nguyên tắc giáo dục trong gia đình hoặc trường học.

• Có xu hướng tự cô lập, tránh xa xã hội.

• Gây hại cho tinh thần và thể chất của những người xung quanh mà không nhận ra hậu quả.

• Thường hăng hái, không tập trung.

• Có thói quen ăn uống không bình thường, có thể chán ăn, từ chối ăn, ăn rất ít hoặc rất nhiều mỗi ngày mà không kiểm soát được.

• Thực hiện các hành vi tự gây hại cho bản thân, sử dụng thuốc lá, rượu bia và các chất kích thích khác.

• Ít trò chuyện, không chia sẻ, không giao tiếp với mọi người.

• Gặp khó khăn trong giao tiếp hàng ngày, tiếp thu thông tin, tính toán hoặc thể hiện cảm xúc, suy nghĩ của bản thân.

Dưới đây là những dấu hiệu của trẻ mắc rối loạn cảm xúc và hành vi mà có thể nhận biết, các cảm xúc tiêu cực thường khó nhận ra hơn. Trẻ có thể mắc các rối loạn cảm xúc như: tự ti về bản thân, thấy mình không có giá trị, cảm giác tiêu cực, tuyệt vọng, dễ cáu giận, lo lắng, khó tập trung,...

Chứng rối loạn cảm xúc và hành vi ở trẻ là một vấn đề rất phức tạp. Nếu không phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể tiến triển thành các căn bệnh tâm thần nghiêm trọng. Không ít trẻ bị rối loạn cảm xúc và hành vi không được phát hiện, dẫn đến các hành vi tự tử hoặc gây ra các vụ án đau lòng.

Nếu không điều trị hiệu quả, rối loạn cảm xúc và hành vi có thể dẫn đến các vấn đề tâm thần nghiêm trọng

Cha mẹ cần chú ý đến những dấu hiệu của bệnh này. Ban đầu, triệu chứng thường nhẹ nhàng như: trẻ hay cáu giận, di chuyển nhiều, không thể tập trung, hoặc nói rất ít,... Sau này, khi bệnh trở nặng hơn, trẻ có thể phát hiện ra các dấu hiệu mệt mỏi quá mức, tự ti, và trầm cảm.

3. Biện pháp phòng ngừa rối loạn cảm xúc và hành vi ở trẻ

Trước khi nghiên cứu các biện pháp phòng ngừa, cần hiểu rõ về các nguyên nhân dẫn đến rối loạn cảm xúc và hành vi ở trẻ em. Thực tế, việc xác định nguyên nhân chính xác rất khó, nhưng thường liên quan đến các yếu tố sau:

• Yếu tố sinh học: Liên quan đến chứng rối loạn chuyển hóa, nguyên nhân di truyền,...

• Chấn thương: tổn thương thần kinh trung ương, chấn thương não,...

• Áp lực từ môi trường: Trẻ bị bạo hành từ nhỏ, trải qua biến cố tâm lý, môi trường gia đình không hòa thuận,...

Những trẻ có yếu tố nguy cơ này cần được quan tâm, theo dõi và can thiệp kịp thời nếu phát hiện dấu hiệu của bệnh rối loạn cảm xúc và hành vi. Gia đình vẫn là yếu tố quan trọng nhất trong việc phòng tránh và điều trị, trẻ cần nhận được tình yêu thương, quan tâm và sự chia sẻ.

Ngoài ra, để điều trị hiệu quả rối loạn cảm xúc và hành vi, sự hợp tác giữa gia đình, nhà trường và xã hội là rất quan trọng. Trẻ cần được dạy dỗ đúng cách để phát triển tâm sinh lý bình thường và khỏe mạnh.

Sự quan tâm, chia sẻ và sự dạy dỗ đúng đắn từ phía cha mẹ có vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa rối loạn cảm xúc và hành vi