Nguyên tố cổ điển

Các nguyên tố cổ điển thường mô tả các khái niệm về Đất, Nước, Khí (Phong), Lửa và sau đó là aether; được dùng để lý giải bản chất và sự phức tạp của vật chất dưới dạng các thành phần cơ bản. Trong một số ngôn ngữ khác, không khí được gọi là gió và yếu tố thứ năm (aether) là 'void'. Các nền văn hóa cổ đại như Ba Tư, Hy Lạp, Babylonia, Nhật Bản, Tây Tạng và Ấn Độ đều có những danh sách nguyên tố tương tự.

Chẳng hạn, hệ thống Tứ Đại (四大; tiếng Phạn: cattāro mahābhūtāni) của Phật giáo bao gồm bốn yếu tố chính là Địa đại (地大, pruṭhavī-dhātu), Thủy đại (水大, āpa-dhātu), Hỏa đại (火大, eja-dhātu) và Phong đại (風大, vāyu-dhātu). Hệ thống Ngũ đại (五 (ご)大 (だい), Godai) của triết học Nhật Bản bao gồm năm yếu tố là Địa (地 (

ち), chi), Thủy (水 (すい), sui), Hỏa (火 (か), ka), Phong (風 (ふう), fū) và Không (空 (くう), kū). Trong khi đó, hệ thống Ngũ hành của Trung Quốc bao gồm Mộc (木 mù), Hỏa (火 huǒ), Thổ (土 tǔ), Kim (金 jīn) và Thủy (水 shuǐ), với Ngũ hành thường được mô tả như các dạng năng lượng hoặc giai đoạn chuyển tiếp thay vì các nguyên tố đơn lẻ.

Các nền văn hóa và triết gia khác nhau đã đưa ra những giải thích đa dạng về thuộc tính của các yếu tố và mối liên hệ của chúng với hiện tượng quan sát cũng như vũ trụ. Những lý thuyết này đôi khi kết hợp với thần thoại, trở thành các vị thần nhân cách hóa. Một số lý thuyết bao gồm thuyết nguyên tử (quan điểm về các phần tử cực nhỏ không thể chia cắt), trong khi những lý thuyết khác cho rằng các yếu tố có thể chia nhỏ vô hạn mà vẫn không thay đổi bản chất.

Trong khi phân loại vật chất ở Ấn Độ cổ đại, Ai Cập cổ đại và Hy Lạp cổ đại dựa trên Không khí, Trái đất, Lửa và Nước mang tính triết học, thì thời kỳ Trung cổ Hồi giáo đã áp dụng quan sát thực nghiệm để phân loại vật chất. Ở châu Âu, hệ thống của Aristotle từ Hy Lạp cổ đại đã phát triển thành hệ thống thời trung cổ và trở thành đối tượng xác minh thử nghiệm vào những năm 1600 trong cuộc Cách mạng Khoa học.

Khoa học hiện đại không công nhận các yếu tố cổ điển là cơ sở của vật chất. Thuyết nguyên tử phân loại các nguyên tử thành hơn một trăm nguyên tố hóa học như oxy, sắt và thủy ngân. Những nguyên tố này kết hợp thành các hợp chất và hỗn hợp hóa học, và dưới các điều kiện nhiệt độ và áp suất khác nhau, chúng có thể chuyển đổi giữa các trạng thái vật chất khác nhau. Các trạng thái phổ biến như rắn, lỏng, khí và plasma có nhiều thuộc tính tương đồng với các yếu tố cổ điển, nhưng chúng xuất phát từ hành vi tương tự của các loại nguyên tử ở các mức năng lượng tương đương, chứ không phải từ một nguyên tử hoặc chất cụ thể.

Tài liệu tham khảo

• Russell, Bertrand (1995) Lịch sử Triết học Tây phương, Routledge, ISBN 0-415-07854-7.
• Strathern, Paul (2000). Giấc mơ của Mendeleyev – Cuộc tìm kiếm các Nguyên tố. New York: Berkley Books.