Nhà bếp Hoàng Cầm

Nhà bếp Hoàng Cầm được phát triển trong chiến dịch Hòa Bình (1951 – 1952) và rất được ưa chuộng trong chiến dịch Điện Biên Phủ. Đây là một loại bếp chiến trường, thiết kế để làm giảm lượng khói phát ra khi nấu ăn nhằm tránh sự phát hiện từ máy bay hoặc ở gần. Bếp được đặt tên theo người sáng chế, anh hùng nuôi quân Hoàng Cầm (1916 – 1996), nguyên là tiểu đội trưởng nuôi quân thuộc Đội trưởng Đội điều trị 8, Sư đoàn 308 Quân đội Nhân dân Việt Nam.

Nhờ những ưu điểm vượt trội, bếp Hoàng Cầm đã trở nên phổ biến trong các đơn vị tham gia Chiến dịch Điện Biên Phủ và tiếp tục được sử dụng trong các năm sau đó của Chiến tranh Việt Nam. Công trình bếp Hoàng Cầm vẫn còn tồn tại trong địa đạo Củ Chi đến ngày nay.

Tiểu sử của anh hùng nuôi quân Hoàng Cầm

Hoàng Cầm sinh năm 1916 tại xã Trực Đại, huyện Trực Ninh, tỉnh Nam Định. Do hoàn cảnh khó khăn, ông phải rời quê lên thành phố để kiếm sống khi mới 20 tuổi. Sau năm 1936, ông học nghề nấu ăn và làm việc tại cửa hàng cơm Văn Phú trên phố Hàng Lọng (nay là đường Lê Duẩn).

Sau Cách mạng tháng Tám, ông gia nhập lực lượng tự vệ thành phố. Năm 1947, ông được giao nhiệm vụ quản lý cấp dưỡng tại An Dưỡng đường thuộc Quân y vụ khu Trung ương (Cục Quân y). Đến cuối năm 1948, ông được điều chuyển về phụ trách cấp dưỡng tại Quân y viện Mỹ Tranh.

Vào thu đông năm 1949, trong Chiến dịch Biên giới, ông phụ trách một nhóm cấp dưỡng tại trạm tiếp nhận thương binh ở Na Lang.

Trong Chiến dịch Hoàng Hoa Thám 1951, nhờ những nỗ lực cung cấp thực phẩm tươi ngon với giá cả hợp lý, giúp cải thiện đời sống của thương bệnh binh, ông đã được trao tặng Huân chương Chiến công hạng ba.

Vào đông xuân 1951 – 1952, trong Chiến dịch Hòa Bình, vì phải đồng hành cùng Sư đoàn 308, đội ngũ phục vụ của Hoàng Cầm phải chia thành hai nhóm, mỗi người phụ trách khoảng 60 người. Trong thời gian này, ông đã phát minh ra bếp Hoàng Cầm.

Bếp Hoàng Cầm do ông chế tạo nhanh chóng trở nên phổ biến và được ứng dụng rộng rãi trong Quân đội Nhân dân Việt Nam trong các cuộc chiến tranh Đông Dương và Việt Nam. Nhờ vào thành tựu này, người sáng chế bếp Hoàng Cầm đã được phong danh hiệu Chiến sĩ thi đua sư đoàn và nhận Huân chương Chiến công hạng Nhì.

Sau khi kết thúc Chiến tranh Đông Dương, ông được trao huy hiệu chiến sĩ Điện Biên và Huân chương Chiến thắng hạng Ba. Năm 1958, ông nghỉ hưu và tiếp tục công tác tại thị trấn Tam Đảo. Khi cuộc Chiến tranh Việt Nam kết thúc, ông được vinh danh với Huân chương Kháng chiến hạng Hai.

Cấu trúc của bếp

Bếp được thiết kế với nhiều rãnh để thoát khói, kết nối với lò bếp. Phía trên các rãnh là những cành cây và một lớp đất mỏng được tưới nước để duy trì độ ẩm. Khói từ lò bếp sẽ thoát qua các rãnh, chuyển thành hơi nước và nhanh chóng hòa tan khi tiếp xúc với không khí. Nhờ vậy, bếp Hoàng Cầm có thể sử dụng cả ngày lẫn đêm mà không lo bị phát hiện, tuân theo nguyên tắc “đi không dấu, nấu không khói…”.

Bếp Hoàng Cầm trong văn học và thơ ca

Hình ảnh bếp Hoàng Cầm đã được nhắc đến trong thơ ca kháng chiến, nổi bật nhất là trong tác phẩm của Phạm Tiến Duật. Trong Bài thơ về tiểu đội xe không kính, tác giả đã viết về các chiến sĩ trong thời kỳ chống Mỹ, cụ thể là:

'Bếp Hoàng Cầm ta dựng giữa bầu trời'

'Chung bát đũa nghĩa là gia đình đấy...' 'Bếp Hoàng Cầm ta sưởi ấm khắp mọi nơi...' (Nổi lửa lên em)