Buzz
Nhà Trần là triều đại quân chủ cai trị Đại Việt từ năm 1226 đến 1400, nổi bật với những chiến công lẫy lừng trong lịch sử Việt Nam.
1. Bối cảnh hình thành của Nhà Trần?
Cuối thế kỉ XII, nhà Lý bắt đầu suy yếu. Triều đình không quan tâm đến đời sống người dân, quan lại sa đọa, bỏ mặc nhân dân trong cảnh lũ lụt, hạn hán, đói kém triền miên. Nội bộ triều đình mâu thuẫn, cuộc sống của nhân dân rơi vào cảnh khốn khó.
Trên toàn quốc, nhiều cuộc nổi dậy của quần chúng đã nổ ra. Lúc này, tình hình trong nước bất ổn, với sự đe dọa từ ngoại xâm phương Bắc. Những kẻ xâm lược càng tỏ rõ ý đồ khi thấy nhà Lý đang suy yếu.
Trong nước, nhà Trần đang là thế lực mạnh nhất, đứng đầu là thái sư Trần Thủ Độ. Vua Lý Huệ Tông phải dựa vào nhà Trần để bảo vệ ngai vàng, dẫn đến quyền lực thực tế nằm trong tay nhà Trần, mọi quyết định trong triều đều do Trần Thủ Độ đưa ra.
Vua Lý Huệ Tông không có con trai, nên đã truyền ngôi cho công chúa Lý Chiêu Hoàng mới 7 tuổi. Trần Thủ Độ đã lợi dụng cơ hội này để ép Lý Chiêu Hoàng kết hôn với cháu trai mình, Trần Cảnh. Đến đầu năm 1226, Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho chồng, đánh dấu sự thành lập của nhà Trần.
2. Cơ cấu tổ chức bộ máy nhà nước thời Trần
- Nhà nước được tổ chức theo hình thức quân chủ tập quyền
+ Tất cả quyền lực đều tập trung vào tay vua.
+ Ở trung ương: Vua và Thái Thượng Hoàng đứng đầu, với các quan văn và quan võ hỗ trợ. Trong triều đại nhà Trần, các chức vụ quan trọng cũng đều được giao cho các vương hầu quý tộc nhà Trần, vì vậy nhà Trần nắm vững các công việc quan trọng trong triều, củng cố chế độ quân chủ tập quyền.
+ Ở địa phương: Sau hai lần cải cách, hệ thống chính quyền nhà Trần được chia thành 5 cấp: lộ - phủ - châu - huyện - xã.
• Đứng đầu cấp lộ là chánh, phó an phủ sứ.
• Cấp phủ dưới lộ, đứng đầu là tri phủ.
• Dưới cấp phủ là châu và huyện, với các chức danh tri châu và tri huyện đứng đầu.
• Ở cấp dưới châu và huyện là xã, do các quan xã phụ trách.
• Thành lập thêm một số cơ quan quản lý việc nước như Quốc sử viện, Thái y viện, và Tôn nhân phủ.
Dưới triều đại nhà Trần, các tôn thất được phong các tước như vương hoặc quận vương, trong khi các quan văn võ được trao các chức bậc như quốc công, thượng hầu. Các vua nhà Trần đặc biệt chú trọng đến việc tuyển chọn binh lính, tổ chức các cuộc tuyển chọn hàng năm cho nam giới trên 18 tuổi.
3. Những thành tựu nổi bật của triều đại nhà Trần
3.1. Về văn hóa, xã hội, và tôn giáo
- Về xã hội: Thời đại nhà Trần nổi bật với sự cởi mở, thân thiện và hòa nhập. Phật giáo tiếp tục phát triển mạnh mẽ, trong khi Nho giáo và Đạo giáo cũng phát triển và chung sống hòa bình. Thời kỳ này đặc trưng bởi sự hòa quyện của ba tôn giáo, không có sự xung đột hay phân biệt mà là sự hòa hợp và giao lưu.
- Về văn hóa: Trong thời Trần, văn hóa dân gian và văn hóa cung đình chưa phân hóa rõ rệt. Các hình thức nghệ thuật dân gian như múa rối nước, hát múa, và các trò chơi như đấu vật, đánh cầu, đua thuyền đều được biểu diễn cả trong sinh hoạt và lễ hội cung đình. Triều đại có các hình thức âm nhạc như “đại nhạc” cho đại lễ và “tiểu nhạc” cho các hoạt động văn hóa.
- Về giáo dục và thi cử: Phật giáo trong thời Trần được ưu tiên và thịnh hành, trong khi Nho giáo đóng vai trò phụ. Nho học dần thâm nhập vào xã hội thông qua hệ thống giáo dục. Các sách học chính gồm Ngũ Kinh, Tứ Thư, Bắc sử. Ban đầu, việc dạy chữ Nho và sách sử chỉ được thực hiện tại các chùa, sau này các nhà nho không làm quan mở lớp dạy học. Hệ thống trường lớp địa phương được xây dựng, và trong suốt 175 năm, nhà Trần tổ chức 14 kỳ thi (10 chính thức và 4 phụ), với 283 người đạt kết quả.
3.2. Về kinh tế
- Về nông nghiệp: Để bảo vệ đất đai khỏi thiên tai và ngập lụt, vua Trần đã chỉ đạo xây dựng đê bên sông và bổ nhiệm quan hà đê sứ để giám sát công việc này. Sau mỗi vụ mùa, triều đình còn cử quân lính đắp đê, đào kênh, rãnh nhằm hỗ trợ dân chúng. Các vương hầu cũng được phép tuyển người nghèo khó để khai hoang mở rộng diện tích canh tác.
- Về thuế: Có hai loại thuế chính là thuế thân và thuế điền.
+ Thuế thân được tính bằng tiền và dựa trên diện tích ruộng mà người dân sở hữu. Những ai có dưới một mẫu ruộng sẽ được miễn thuế.
+ Thuế điền được nộp bằng thóc.
+ Ngoài ra, còn có các loại thuế khác như thuế trầu cau, rau quả, tôm cá, và nhiều mặt hàng khác.
- Về tiền tệ, để thuận tiện cho giao dịch, vàng và bạc được đúc thành các đơn vị phân, lượng và có dấu ấn của vua.
3.3. Về quân đội
- Quân đội nhà Trần nổi bật trong lịch sử quân sự Việt Nam với những chiến công lẫy lừng, đặc biệt là ba lần đánh bại quân Nguyên - Mông. Các hoạt động quân sự diễn ra rộng khắp từ miền Nam đến miền Bắc và cả trong và ngoài biên giới. Quân đội Trần nổi tiếng với sự tinh nhuệ, kỷ luật và những chỉ huy tài ba như Tiết chế Quốc công Trần Hưng Đạo.
- Quân chủ lực bao gồm cấm quân và quân các lộ.
+ Quân các lộ ở đồng bằng gọi là chính binh, còn ở miền núi là phiên binh.
+ Cấm quân, hay còn gọi là quân túc vệ, là lực lượng chủ lực trong cuộc chiến chống ngoại xâm và có khả năng được điều động đến các lộ để tham chiến khi cần thiết.
- Để duy trì lực lượng quân đội đông đảo nhằm đối phó với nguy cơ xâm lược, nhà Trần đã kế thừa chính sách ngụ binh ư nông từ triều đại nhà Lý. Chính sách này vừa bảo đảm số quân cần thiết cho chiến tranh, vừa hỗ trợ nông dân. Vua Trần giữ một phần quân đội tại kinh thành để ứng phó với tình huống khẩn cấp và cho phần còn lại về quê làm nông. Để bổ sung nhanh chóng số lượng quân, việc đăng ký đinh tráng được mở rộng đến Thanh Hóa, Nghệ An và các khu vực ngoại vi đồng bằng Bắc Bộ. Đinh tráng được chia thành ba hạng: thượng (nhất), trung (nhì), hạ (ba), và phân bổ theo mức độ quan trọng của đơn vị quân và loại hình quân đội. Hạng nhất là người quê hương hoặc thân thuộc nhà Trần, bổ sung vào các đơn vị quân hiệu Thiên, Thánh, Thần; hạng nhì vào quân các lộ; hạng ba vào quân chèo thuyền, khiêng vác.
- Triều đình nhà Trần tập trung vào việc nâng cao chất lượng quân đội với số lượng ít nhưng tinh nhuệ. Năm 1253, giảng võ đường được thành lập để đào tạo tướng lĩnh, thực hành binh pháp, luyện tập võ nghệ và thường xuyên duyệt đội ngũ. Quân số đạt đỉnh cao nhất khoảng 300.000 người vào năm 1284, trang bị chủ yếu gồm cung, nỏ, gươm, giáo, lao, mộc.
Trên đây là toàn bộ bài viết về Nhà Trần ra đời trong hoàn cảnh nào? do Mytour sưu tầm và tổng hợp. Hy vọng thông tin hữu ích cho bạn đọc. Xin cảm ơn!
