Buzz
Thiên tử (chữ Hán: 天子), có nghĩa là 'Con của trời', là thuật ngữ dùng để chỉ các vị vua trong nền văn minh Hoa Hạ, với vai trò là người cai quản tối cao, thực hiện ý chỉ của Thượng đế để trị vì thiên hạ.
Những quốc gia chịu ảnh hưởng của văn hóa Trung Hoa như Việt Nam, Nhật Bản và Triều Tiên cũng đã sử dụng danh hiệu này. Danh hiệu này tương đương với Thiền vu, Khả hãn, Pharaon và Sultan trong các nền văn minh khác.
Lịch sử
Thuật ngữ 'Thiên tử' xuất hiện từ thời Hoàng Đế và được truyền cho Đế Nghiêu và Đế Thuấn. Trong sách Trung Dung, khái niệm Thiên tử được giải thích như sau:「'Đức là Thánh nhân, tôn trọng là Thiên tử'; 德為聖人，尊為天子」, nghĩa là Đế vương là con của trời, cần được tôn kính và phục tùng. Từ đó, cụm từ này được dùng để chỉ các Đế vương với quyền lực tối cao.
Khi triều đại Chu ở Trung Quốc lên nắm quyền, thuật ngữ này được sử dụng đặc biệt để chỉ các vị Chu vương, nhằm phân biệt với các chư hầu và công nhận tính chính danh của họ khi lật đổ nhà Thương. Họ cho rằng thiên mệnh đã chuyển từ nhà Thương sang nhà Chu. Khi Tần Thủy Hoàng lên ngôi, cụm từ này được dùng để chỉ Hoàng đế, danh hiệu mà ông đặt ra để thay thế danh hiệu Vương trước đó và nâng cao quyền lực. Từ đó, các quốc gia chịu ảnh hưởng của văn minh Hoa Hạ cũng bắt đầu sử dụng danh hiệu Thiên tử để biểu thị quyền lực tối cao.
Chiếu chỉ của Thiên tử được gọi là Thánh chỉ (聖旨), mang ý nghĩa 'Đức là Thánh nhân'. Trong thời nhà Minh và nhà Thanh, khi ban hành mệnh lệnh, Hoàng đế thường sử dụng cụm từ 「Phụng Thiên Thừa Vận Hoàng đế; 奉天承運皇帝」, thể hiện rằng Hoàng đế, mặc dù tôn quý, vẫn phải tuân theo mệnh trời trong việc ban phát chiếu chỉ. Cách làm này được các học giả phương Tây gọi là 「Quân quyền thần thụ; Divine right of kings」.
Ảnh hưởng
Với ảnh hưởng sâu rộng của văn minh Trung Hoa, cụm từ 'Thiên tử' đã vượt ra khỏi Trung Hoa và ảnh hưởng đến các quốc gia đồng văn ở Đông Á.
Tại Nhật Bản, từ 'Thiên tử' được sử dụng xuyên suốt thời kỳ Asuka, bắt nguồn từ việc tiếp thu văn minh Trung Hoa. Các vị Thiên hoàng được xem là có thiên mệnh, là hậu duệ của Thiên Chiếu Đại thần, và có quyền lực tuyệt đối trong việc cai trị Nhật Bản. Mặc dù hình thức có khác biệt, nhưng vẫn thể hiện ý nghĩa vân mệnh trời để trị vì quốc gia. Trong thời nhà Tùy, Nhật Bản từng cử sứ giả tự xưng là [Nhật xuất sở Thiên tử; 日出处天子], nghĩa là 'Thiên tử của xứ sở mặt trời mọc', điều này khiến Tùy Dạng Đế Dương Quảng tức giận và đổi cách gọi người Nhật Bản thành [
Ở Việt Nam, 'Thiên tử' mang ý nghĩa tương tự như ở Trung Hoa. Việt Nam đã mô phỏng theo chế độ Trung Hoa qua nhiều năm và coi sứ mệnh của Thiên tử phụ thuộc vào đức độ và sự phục tùng của dân chúng. Điều này dẫn đến việc Việt Nam luôn mong muốn các nước Đông Nam Á như Chiêm Thành, Cao Miên,... phải tôn trọng. Các triều đại từ nhà Lý, nhà Trần, nhà Hậu Lê đến Nhà Tây Sơn và nhà Nguyễn đều áp dụng 'hệ thống triều cống của Trung Hoa' để khẳng định sự tối cao của các vị vua Việt Nam tương tự như Thiên tử Trung Hoa.
- Pharaon
- Sultan
- Khalip
- Sử ký
- Trung Dung
- Thiên tử
- Beasley, William (1999). “The Making of a Monarchy”. The Japanese Experience: A Short History of Japan. University of California Press. ISBN 978-0-520-22560-2.
- Dull, Jack (1990). “The Evolution of Government in China”. Heritage of China: Contemporary Perspectives on Chinese Civilization. University of California Press. ISBN 978-0-520-06441-6.
- Ebrey, Patricia Buckley (2010) [1996]. The Cambridge Illustrated History of China (ấn bản 2). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-12433-1.
- Huffman, James (2010). Japan in World History. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-979884-1.
- Inoue, Mitsusada (1993). “The Century of Reform”. The Cambridge History of Japan. Cambridge University Press. tr. 163–220. ISBN 978-0-521-22352-2.
- Ooms, Herman (2009). Imperial Politics and Symbolics in Ancient Japan: The Tenmu Dynasty, 650–800. University of Hawaii Press. ISBN 978-0-8248-3235-3.
- Twitchett, Denis (2000). H. J. Van Derven (biên tập). Warfare in Chinese History. BRILL. ISBN 978-90-04-11774-7.
- Woodside, Alexander (1971). Vietnam and the Chinese Model: A Comparative Study of Vietnamese and Chinese Government in the First Half of the Nineteenth Century. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-93721-5.
