Nhạc sĩ Đức Trí

Trương Đức Trí (sinh ngày 4 tháng 10 năm 1973), thường được biết đến với tên gọi nghệ thuật Đức Trí, là một nhạc sĩ, nhà soạn nhạc, nhà sản xuất âm nhạc và nhạc trưởng nổi tiếng người Việt Nam. Trong sự nghiệp của mình, anh đã nhận ba đề cử và giành chiến thắng ở một hạng mục của giải Cống hiến. Ngoài ra, anh còn tham gia giảng dạy và làm cố vấn nghệ thuật cho nhiều ca sĩ.

Sinh ra tại Sài Gòn, Đức Trí đã tiếp xúc với các nhạc cụ dân tộc từ khi còn nhỏ. Anh theo học ngành Lý luận sáng tác tại Nhạc viện TP.HCM và bắt đầu nổi bật với vai trò nhạc công cho nhiều ban nhạc. Sau khi tốt nghiệp, Đức Trí được biết đến với những tác phẩm hòa âm phối khí và sáng tác trẻ. Anh là nhạc sĩ Việt Nam đầu tiên học chính quy về Biên soạn và Sản xuất Âm nhạc đương đại tại Berklee College of Music, Boston, Hoa Kỳ. Trở về nước, bên cạnh việc sáng tác, anh tham gia sản xuất âm nhạc chuyên nghiệp với công ty giải trí Music Faces.

Cuộc đời và sự nghiệp

1973–1999: Thời thơ ấu và những bước khởi đầu

Đức Trí lớn lên trong một gia đình có truyền thống nghệ thuật từ An Giang và Bạc Liêu. Khi mới 10 tuổi, anh đã bắt đầu làm quen với các nhạc cụ dân tộc như đàn bầu, đàn kìm, trống, mõ dưới sự hướng dẫn của thầy Phan Chí Thanh. Đến lớp 10, anh có được bộ trống đầu tiên, món quà mơ ước mà gia đình phải tiết kiệm lâu mới mua được. Theo mẹ kể lại, từ nhỏ, Trí đã có năng khiếu âm nhạc với khả năng hát đúng nốt và cảm thụ âm nhạc tốt. Mặc dù vậy, gia đình không dự định cho anh theo con đường âm nhạc vì lúc đó âm nhạc được coi là xa xỉ. Ở tuổi 16, Đức Trí bắt đầu khám phá âm nhạc tại phòng thu, học hỏi không ngừng từ việc tự học keyboard, nghe nhiều thể loại nhạc đến việc viết ca khúc. Anh nhận ra rằng dù đam mê âm nhạc, cuộc sống có thể không đủ để sống bằng âm nhạc, suýt nữa anh đã trở thành kỹ sư điện tử theo ý cha. Sự ra đi đột ngột của cha đã khiến anh gặp khó khăn, nhưng nhờ sự động viên của bạn bè và thầy cô, anh quyết định thi vào Nhạc viện TP.HCM. Tại đây, anh học khoa Lý luận sáng tác, làm quen với nhạc giao hưởng và gia nhập ban nhạc Đen Trắng với vai trò nhạc công Keyboard. Năm 1992, ban nhạc Đen Trắng giành giải nhất liên hoan pop-rock TP.HCM và năm 1993, Đức Trí đoạt giải nhì về keyboard tại Liên hoan Nhạc nhẹ toàn quốc. Khả năng hòa âm, phối khí của anh đã được phát hiện và mở ra một hướng đi mới trong sự nghiệp.

Năm 1995, Đức Trí tốt nghiệp Nhạc viện với luận văn 'Nghiên cứu về tính ngẫu hứng trong âm nhạc cải lương Nam Bộ'. Sau khi tốt nghiệp, anh bắt đầu công việc biên tập và hòa âm - phối khí cho các trung tâm băng nhạc, đặc biệt là Bến Thành Audio. Album đầu tiên anh thực hiện hòa âm là '10 tình khúc Lã Văn Cường – Trần Quang Lộc' với bài hát Chợt nghe em hát của Hồng Nhung, mở ra một giai đoạn mới cho nhạc nhẹ Việt Nam với yếu tố “hội nhập” vào xu thế nhạc nhẹ toàn cầu trong một album hiện đại và đậm chất Việt. Năm 1996, ca khúc Ta chẳng còn ai của anh qua giọng hát Phương Thanh trở thành một hit được yêu thích lâu dài và đánh dấu sự thành công trong sáng tác của anh. Đức Trí đã góp phần không nhỏ vào sự nghiệp của Phương Thanh và Hồ Ngọc Hà, đồng thời cũng dần được biết đến như một nhà sản xuất âm nhạc với nhiều dự án thành công như album đầu tay của Mỹ Linh và các live concert cho Lam Trường, Làn sóng xanh, Duyên dáng Việt Nam.

2000–nay: Du học tại Mỹ và công ty Music Faces

Vào năm 2000, khi sự nghiệp đang phát triển thuận lợi, Đức Trí quyết định rời Việt Nam để du học tại Mỹ trong 4 năm, học ngành Biên soạn và sản xuất âm nhạc đương đại. Mặc dù chương trình âm nhạc ở trong nước chưa chú trọng đến nhạc nhẹ, anh vẫn quyết tâm đầu tư để phát triển nghề nghiệp. Đức Trí chia sẻ rằng: Chỉ cần có cơ hội du học 1-2 năm, dù không còn tiền thì anh cũng sẵn sàng trở về. Điều quan trọng là được tiếp xúc và trải nghiệm nền âm nhạc toàn cầu. Thực tế, việc học tại Boston không dễ dàng khi tiền tiết kiệm chỉ đủ cho một năm học, ba năm còn lại anh phải làm gia sư dạy nhạc, chơi keyboards ở nhà hàng, hòa âm theo đặt hàng và viết nhạc cho ca sĩ hải ngoại. Đức Trí là nhạc sĩ trẻ Việt Nam đầu tiên tốt nghiệp chính quy tại Berklee và đã chia sẻ rằng: Sau khi du học về nước, mọi người cho rằng tôi điên. Nhưng nếu không nỗ lực, tôi không thể học hỏi và thành công. Làm nghệ thuật, bạn cần năng khiếu và sự trau dồi để đạt được thành công. Sự đầu tư này đã mang lại cho anh nhiều kinh nghiệm quý giá trong việc tổ chức, tư duy và khả năng dự đoán xu hướng âm nhạc.

Thành công tiếp theo của Đức Trí là việc sáng lập Music Faces Entertainment, một công ty chuyên kinh doanh âm nhạc. Được thành lập vào năm 2004, công ty này được tạo ra từ ý tưởng của nhóm nhạc sĩ và nhà sản xuất nổi tiếng như Đức Trí, Anh Quân, Huy Tuấn, Hoài Sa, Phương Uyên, Hồng Kiên và Võ Thiện Thanh. Music Faces Entertainment là một công ty cổ phần trong lĩnh vực giải trí, chuyên sản xuất chương trình, băng đĩa nhạc, dịch vụ phòng thu, và phát hiện, giới thiệu các ca sĩ mới đến công chúng. Đức Trí, với vai trò chuyên môn tại Music Faces, đã thành công trong việc xây dựng Hồ Ngọc Hà thành một ngôi sao và đầu tư cho nhiều nghệ sĩ khác như Phạm Anh Khoa, Lê Hiếu, Phương Vy. Anh còn quan tâm đến việc đào tạo thế hệ kế cận và là người sáng lập, giảng viên chính của Music Faces Classe.

Sau khi trở về từ du học, Đức Trí đã thay đổi hoàn toàn cách tư duy hòa âm phối khí, nhờ vào khả năng nhìn nhận ưu nhược điểm của từng ca sĩ để tư vấn và lựa chọn bài hát phù hợp. Phong cách hòa âm của Đức Trí kết hợp giữa cổ điển và hiện đại, khai thác tối đa các loại nhạc cụ từ dàn dây đến nhạc cụ mộc và dân tộc tùy thuộc vào từng ca khúc. Anh luôn nỗ lực làm mới những bài hát đã được khẳng định mà không làm mất đi bản chất của chúng. Các album như 'Đức Tuấn hát tình ca Phạm Duy' và 'Vì ta cần nhau' của Hồng Nhung – Quang Dũng đã đánh dấu sự phát triển mới trong sự nghiệp của anh. Đức Trí đã tham gia sản xuất nhiều chương trình lớn nhỏ và dự án âm nhạc, viết nhạc cho các phim như Áo lụa Hà Đông, 1735km, Huyền thoại bất tử và nhạc kịch Tình sử ngàn năm, nhận nhiều giải thưởng trong lĩnh vực nhạc nền từ các hội điện ảnh và sân khấu.

Đức Trí từng có mối quan hệ tình cảm với Thanh Thảo và Hồ Ngọc Hà, và đã hỗ trợ họ trở thành ca sĩ chuyên nghiệp. Năm 2010, anh bất ngờ kết hôn với một cô gái làm trong lĩnh vực quảng cáo và tổ chức sự kiện sau gần ba năm quen biết.

Đức Trí đã có thói quen sưu tầm đĩa nhạc từ nhỏ, tất cả đều là đĩa gốc và giữ gìn cho đến nay dù một số đĩa đã không còn sử dụng được. Bộ đĩa quý giá nhất của anh là của Grand Funk, nhóm nhạc rock nổi tiếng năm 1973. Mặc dù xuất phát từ học nhạc dân gian, nhưng Đức Trí lại yêu thích rock và chơi trống. Lớn lên, anh được anh rể người Pháp tặng một bộ sưu tập nhạc jazz và tiếp tục sưu tầm băng cát-xét. Bộ sưu tập của anh đã lên đến 8 ngàn đĩa, bao gồm cả đĩa cải lương. Khi còn nhỏ, Đức Trí đã từng phá hỏng chiếc radio của ba vì muốn sửa chữa. Năm 1990, anh nhận thấy vai trò của công nghệ trong âm nhạc và theo học khóa lập trình máy tính tại trường Sư phạm. Năm 1995, lần đầu tiên sang Pháp, anh đã chi tiêu hết ngàn đô la Mỹ để mua đĩa và chất đầy một vali xách tay. Trong giới chơi đĩa than, Đức Trí nổi bật với một kho lưu trữ đồ sộ và tham gia sinh hoạt tại Câu lạc bộ những người chơi đĩa than ở TP. Hồ Chí Minh. Vĩ thanh dành cho đĩa than là cách anh mô tả sự hồi sinh của thú chơi đĩa than tại Việt Nam trong những năm gần đây.

Phong cách nghệ thuật

Đức Trí thường viết về tình yêu, những điều không hoàn hảo, và giấc mơ với giai điệu nhẹ nhàng, quyến rũ, dễ nhớ mà không cần quá nhiều kỹ thuật. Dù là một nhạc sĩ được nhiều người ưa chuộng, anh lại không bao giờ nhận đơn đặt hàng. Không thể đếm được số ca khúc được công chúng yêu thích, nhưng tôi có thể khẳng định rằng, tất cả các ca khúc tôi viết đều dành riêng cho tôi, không phải cho bất kỳ ca sĩ nào. Cảm xúc không phải là thứ có thể tạo ra theo ý muốn cá nhân [...] Tôi yêu thích những giai điệu đẹp. Vì thế, tôi thường hoàn thiện giai điệu trước khi nghĩ đến việc viết lời cho ca khúc. Giai điệu đẹp sẽ làm khán giả nhớ đến ca khúc đầu tiên. Đó là nguyên tắc sáng tác của Đức Trí. Anh nhấn mạnh: Trong sự nghiệp sáng tác của tôi, tôi chưa bao giờ đặt mục tiêu là phải được đông đảo công chúng đón nhận. Bởi tôi không sống bằng nghề viết nhạc. Hơn nữa, tôi không thích sự đồng nhất. Tôi muốn ca khúc của mình có hai luồng ý kiến trái ngược nhau. Vì như vậy mới phản ánh đúng bản chất của ca khúc. Với anh, ca khúc chỉ là một phần nhỏ trong âm nhạc, không nên gánh vác quá nhiều nội dung. Sáng tác chỉ là những phút thư giãn hiếm hoi sau những ngày làm việc mệt mỏi trong phòng thu.

Trong các vai trò từng thử nghiệm, Đức Trí cho rằng mình làm tốt nhất công việc của một producer (nhà sản xuất), phù hợp và có đam mê nhất. Anh không theo đuổi techno, cho rằng techno và nhạc dance nói chung không phải là âm nhạc để thưởng thức mà là công cụ phục vụ cho việc nhảy, nó không phải là sáng tác và vì thế không cần nhạc sĩ. Tuy nhiên, Đức Trí vẫn thực hiện các bài phối theo nền techno. Anh kết hợp ba dòng nhạc: Dân tộc - Cổ điển - Hiện đại. Anh chia sẻ: Các nốt Đô, Re, Mi, Fa, Son, La, Si và các âm như Hò, Xự, Xang, Xê, Cống có thể hòa quyện thành một thể thống nhất mà không mất đi bản sắc riêng của từng thành phần. Sự kết hợp này tạo ra một cấu trúc âm nhạc mới mẻ và đầy thuyết phục. Mặc dù tốt nghiệp nhạc viện khoa Lý luận phê bình, Đức Trí quyết định không viết phê bình, chỉ tập trung vào nghiên cứu lý luận vì theo anh phê bình cần có lập trường và chính kiến, mà điều này không được các nhà sáng tác ưa chuộng, nếu không được ưa chuộng thì không thể sống vui vẻ thoải mái. Thần tượng của anh là nhà sản xuất âm nhạc David Foster.

Album phòng thu

Sản xuất

Hòa âm và phối khí

• Chợt nghe em hát (Hồng Nhung, 1995)
• Bài hát ru cho anh (Hồng Nhung, 1998)
• ...ngày dịu dàng... (Hồ Quỳnh Hương, 2004)

• Quê (Vũ Thắng Lợi, 2022) - sản xuất bởi Vũ Thắng Lợi và Công ty TNHH Gia Định Audio

Ấn phẩm

• Tập ca khúc Đức Trí & những câu chuyện – Tựa như gió phiêu du (2022)

Thành tựu

Giáo sư Trần Văn Khê từng nhận xét về Đức Trí rằng: 'Đức Trí là một trong số ít nhạc sĩ trẻ có tài năng với âm nhạc dân tộc và có triển vọng xa trong việc bảo tồn và phát triển văn hóa dân gian.' Nhiều ý kiến cho rằng, ca khúc của Đức Trí luôn đứng ở ranh giới mỏng manh giữa thị trường và nghệ thuật, nhưng điều này cũng cho thấy khả năng của anh trong việc cân bằng giữa hai yếu tố để thu hút đông đảo khán giả. Các ca khúc nổi tiếng của Đức Trí như: Ta chẳng còn ai, Vì em yêu anh, Có nhau trọn đời, Đêm nghe tiếng mưa, Giấc mơ chỉ là giấc mơ, Ước mơ trong đời, Yêu thương mong manh, Tôi tìm thấy tôi... được nhiều người biết đến. Sự kết hợp giữa cổ điển và hiện đại, truyền thống và đương đại cũng tạo nên những nét đặc sắc trong các sáng tác của anh như Tựa như ánh sao, Có một chút, Nắng có còn xuân...

Đức Trí đã nhận giải Âm nhạc Cống hiến năm 2006 cho hạng mục Nhạc sĩ của năm. Vào ngày 2 tháng 5 năm 2010, đêm nhạc tôn vinh Đức Trí mang tên Thời gian tôi được tổ chức trong khuôn khổ chương trình Con đường âm nhạc, được truyền hình trực tiếp trên kênh VTV3. Đức Trí cũng liên tục giành giải Mai vàng trong các năm 2004 và 2005 cho Nhạc sĩ xuất sắc với hai ca khúc 'Katy Katy' (do Lam Trường trình bày) và 'Ước mơ trong đời' (do Hồ Quỳnh Hương trình bày).

Chú thích