Nhận định về bài hát Tây Tiến của Quang Dũng

Áo bào thay chiếu anh về đất,        

Sông Mã gầm lên khúc độc hành.    

   Từ bối cảnh rừng núi hoang vu, đầy hiểm nguy trong phần đầu của bài thơ, hiện lên hình ảnh rõ nét của đoàn chiến binh Tây Tiến:

Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc,

Quân màu xanh như lá dữ oai hùm.    

   Ban đầu, câu thơ có vẻ như chỉ đơn giản là một chút sự hài hước, một chút tính linh đặc sắc, nhưng khi đọc sâu hơn mới thấy sự khắc nghiệt của thực tế, mới hiểu được tất cả những gian khổ, khó khăn của đoàn quân Tây Tiến. 'Không mọc tóc' – đó là hậu quả của những cơn sốt rét khắc nghiệt, làm cho chiến sĩ rụng hết tóc. Rồi bệnh tật, đất đai hung hiểm, bệnh tật làm suy yếu họ... tất cả khiến cho 'quân màu xanh như lá dữ oai hùm'. Hai câu thơ này cho ta thấy được hình ảnh thực tế của các chiến sĩ Tây Tiến khi phải đối mặt với bệnh tật: đau đớn, rụng tóc, thiếu thuốc,... Nhưng họ không mất đi vẻ oai phong mạnh mẽ với hình ảnh 'mắt trừng gửi mộng qua biên giới' đã thể hiện sự kiêu hãnh của họ.

   Đoàn quân mệt mỏi, xanh như lá vẫn toát lên vẻ oai hùng của mình trong rừng sâu. 'Mắt trừng' kiên cường là để 'gửi mộng' vượt qua biên cương và 'đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm'. Hầu hết những người chiến sĩ Tây Tiến là những chàng trai thành thị ăn mặc bộ đồ lính, nên dù phải chịu đựng sự gian khổ, họ vẫn giữ cho mình một tâm hồn thanh lịch, nhạy cảm, và nồng nhiệt, một tâm hồn chứa đầy lãng mạn. Mơ về 'dáng kiều thơm' là mơ về hình ảnh quyến rũ, thanh lịch của phụ nữ thủ đô ngàn năm văn hiến. Một số người cho rằng việc Quang Dũng viết câu thơ này là không phù hợp với tình hình chiến đấu. Nhưng thực ra, đây là biểu hiện của tình cảm chân thành của người chiến sĩ, thể hiện một ý nghĩa nhân văn chân chính về ước mơ về một cuộc sống bình yên, hạnh phúc khi họ ra đi chiến đấu.

   Toàn bộ đoạn thơ bốn câu, ba câu trước đều nói về sự oai dũng không bình thường. Câu cuối cùng ngược lại, mang đậm nét mềm mại, trữ tình và mơ mộng. Đoạn thơ này miêu tả sự hiện thực cực kỳ khắc nghiệt, nhưng lại không chỉ dùng phương pháp tả thực, mà còn thể hiện bằng phong cách lãng mạn, cho ta thấy hình ảnh của con người không phải là đối tượng yếu đuối mà lại là một biểu tượng oai dũng. Ngôn từ và phong cách của Quang Dũng thật sự tài hoa. Những hình ảnh như 'không mọc tóc', 'dữ oai hùm', 'mắt trừng' đã mô tả rất sâu sắc tư thế kiêu hãnh, đầy nghị lực của những chiến binh Tây Tiến. Dù đối mặt với hoàn cảnh khó khăn, những thách thức và gian nan của một miền thâm u, nhưng những người lính Tây Tiến vẫn kiên định, quyết tâm. Bên cạnh khó khăn của hoàn cảnh, vẫn tỏa sáng vẻ mạnh mẽ và tinh thần. Bằng cách kết hợp giữa hai phong cách đối lập, Quang Dũng đã vừa thể hiện được sự hào hùng, kiêu hãnh, vừa lồng ghép tâm hồn tươi sáng và giàu cảm xúc của những chiến sĩ Tây Tiến. Núi rừng miền Tây với sự hùng vĩ và hoang sơ, khi bước đi trong vẻ hùng vĩ đó, vẻ hoang sơ ấy, những người lính Tây Tiến cảm thấy như được truyền thêm sức mạnh, vững bước vượt qua những khó khăn, hy sinh:

Rải rác biên cương mồ viễn xứ,         

Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh...

   Những người lính Tây Tiến không ngần ngại hi sinh vì quê hương, không do dự hy sinh cho Tổ quốc. Họ đi ra chiến trường với trái tim đầy mơ mộng, và khi họ hy sinh, 'áo bào thay chiếu anh về đất'. Bằng hai từ 'áo bào”, nhà thơ đã tăng thêm giá trị, đã tái hiện được vẻ đẹp cao quý, một vẻ đẹp như những anh hùng xưa của người Tây Tiến, vẻ đẹp đó vượt qua thực tại thiếu thốn ở chiến trường. Sau đó, 'anh về đất”, cái chết như trở về với những điều thân thuộc nhất, 'anh về đất” để mãi mãi sống trong lòng quê hương, đất nước và sông Mã thay lời núi sông thốt ra lời ca đẹp đẽ 'Sông Mã gầm lên khúc độc hành'.

   Nỗi đau cực kỳ sâu sắc, chỉ cần một tiếng 'gầm than trầm uất', nỗi đau như nén lại, cảm xúc bủa vây từ bên trong. Không có nước mắt của đồng đội, chỉ có dòng sông Mã với nỗi đau cuộn trào trong lòng, cô đơn... chảy vào tận trái tim.

   Toàn bộ đoạn thơ tôn vinh sự trang nghiêm và sức mạnh của những người lính Tây Tiến. Họ được nhà thơ mô tả với tình yêu thương sâu sắc, trong một vẻ đẹp hoang sơ, mạnh mẽ như chính vẻ đẹp của núi rừng.

   Hình ảnh của những người lính, tình đồng đội, tình đồng chí thường xuất hiện trong thơ ca kháng chiến. Chúng ta thường thấy những người lính chân chất, giản dị xuất hiện trong thơ của Chính Hữu:

Áo rách vai anh,          

Quần tôi chỉ vài mảnh vá.

Miệng cười giá buốt,

Chân không đôi giày...        

   Hoặc như trong bài thơ Hồng Nguyên:

Đám tụi tôi,                         

Bọn mình tứ phương,                     

Gặp nhau từ khi chưa biết chữ,       

Bắt đầu từ những lời 'một, hai'...  

   Tuy nhiên, trong Tây Tiến của Quang Dũng, không phải những người lính xuất phát từ những nông dân cày cấy mà là những chàng trai, những sinh viên, học sinh thành thị khoác trên mình bộ áo lính. Tây Tiến đưa người đọc lạc vào một miền đất hoang sơ, nơi núi rừng, thiên nhiên hiểm trở mang vẻ đẹp dã dạng. Trên nền núi rừng miền Tây Bắc, hình ảnh những người lính Tây Tiến vươn lên trên mọi khó khăn, gian truân, tỏa sáng bằng ý chí anh hùng. Với tám câu thơ chứa đựng nỗi nhớ sâu sắc, Quang Dũng tái hiện một thời Tây Tiến với những đồng đội yêu thương. Tất cả đã giúp Quang Dũng mô tả lại hình ảnh oai vệ về người lính Tây Tiến. Bằng bút pháp tài hoa và hình ảnh đẹp mắt, nhà thơ đã tạo dựng hình ảnh những chiến binh Tây Tiến không chỉ mang vẻ mạnh mẽ, dũng cảm mà còn mang vẻ đẹp hào hoa, hùng vĩ thật sự đáng ngưỡng mộ. Tây Tiến không chỉ là tác phẩm phản ánh tâm hồn thơ Quang Dũng mà còn là một biểu tượng của sự đẹp và cao cả trong thơ ca kháng chiến chống Pháp.