Buzz
Bài thơ Mùa xuân nhỏ bé được Thanh Hải sáng tác năm 1980 trong thời gian ông đang ốm đau. Đây là một tâm thư chan chứa tình yêu và sự gắn bó với quê hương, với cuộc sống, đồng thời thể hiện lòng hiến dâng thành thật.
Bài thơ bắt đầu với bức tranh mùa xuân của tự nhiên được vẽ bằng vài nét vẽ đơn giản:
Trên dòng sông xanh mát
Một bông hoa tím nổi bật,
Ơi! con chim hót líu lo
Tiếng hót vang xa trong không trung.
Chỉ qua vài nét tinh tế nhưng đầy tinh thần, với những hình ảnh nhỏ nhặt, thân thuộc, giản dị, nhà thơ đã khắc họa một bức tranh xuân lãng mạn, đậm hương vị xứ Huế. Bức tranh mang không gian thoáng đãng, màu sắc tươi mới, hài hòa và âm thanh rộn ràng của tiếng chim kêu vui vẻ. Cách lựa chọn hình ảnh “dòng sông xanh”, “bông hoa tím”, cách sử dụng các từ ngữ “ơi”, “chi” sau động từ “hót” khiến người đọc liên tưởng đến quê hương xứ Huế và cảm nhận tâm trạng phấn khích hân hoan của tác giả. Như một gợi nhắc từ xa, trong câu thơ hiện lên màu xanh của dòng sông Hương Giang êm đềm và những chiếc áo dài tím biếc của những cô gái Huế mộng mơ, cùng với âm thanh rộn ràng, hân hoan của tiếng chim kêu vui vẻ, khiến mùa xuân của thành phố cố đô trở nên sặc sỡ, huyền diệu. Cảm xúc của tác giả trước mùa xuân được mô tả chi tiết, sắc nét:
Mỗi giọt sương lấp lánh rơi
Tay tôi nắm lấy, hứng giữ.
Tiếng chim hót vang vọng, tròn trịa, lan tỏa khắp không gian, rồi ngưng lại thành từng giọt âm nhạc tinh tế như hạt ngọc, nhà thơ nắm lấy với sự trân trọng, say mê. Sự chuyển đổi cảm xúc làm cho hình ảnh thơ trở nên lấp lánh, đa chiều, đóng góp vào việc diễn tả sâu sắc hơn niềm say đắm, ngây ngất của tác giả trước vẻ đẹp của tự nhiên, của trời đất vào mùa xuân.
Từ mùa xuân của thiên nhiên, của trời đất, nhà thơ chuyển sang cảm nhận về mùa xuân của quê hương. Tình cảm của tác giả được dành cho những người làm đẹp mùa xuân:
Mùa xuân người mang theo khẩu súng
Lộc phủ đầy trên vai
Mùa xuân người ra cánh đồng
Lộc rải dài, trùm phủ khắp.
Những dòng thơ tạo ra bức tranh sóng đôi tuyệt đẹp như hai bài thơ mừng xuân về các chiến sỹ bảo vệ và những người lao động xây dựng đất nước. “Lộc” theo bước chân người cầm súng ra trận, theo đôi bàn tay người lao động ra đồng và gieo mùa xuân đến khắp mọi miền đất nước. Có lẽ vì thế mà không khí khẩn trương, hào hứng, náo nhiệt lan tỏa khắp bốn phương:
Tất cả như hối hả
Tất cả như xôn xao.
Từ “tất cả”, từ nhịp “hối hả”, “xôn xao” tạo nên giai điệu mùa xuân hối hả, tràn đầy, mở ra những cảm xúc chứa đựng niềm tự hào về đất nước:
Đất nước lịch sử bốn ngàn năm
Đã trải qua bao khó khăn, gian truân
Đất nước tựa như ngôi sao
Luôn bước đi về phía trước.
So sánh tinh tế: “đất nước như ngôi sao” tỏa sáng, luôn tiến về phía trước không ngừng, có ý nghĩa khuyến khích, thúc đẩy mọi người nỗ lực cống hiến xây dựng quê hương.
Trước mùa xuân của đất nước, nhà thơ suy tưởng về mùa xuân riêng của từng người và toả ra một lòng hiến dâng hết mình:
Chúng ta trở thành tiếng chim hót
Chúng ta trở thành một bông hoa
Chúng ta hoà vào âm nhạc
Một nốt nhạc sâu lắng.
Nếu ở đoạn đầu thơ, tác giả mô tả những hình ảnh làm cho mùa xuân thêm đẹp, tô điểm cho mùa xuân là âm thanh sôi động vang lên trong tiếng chim kêu vui vẻ và sắc màu tím biếc dịu dàng của hoa lục bình nhỏ trên dòng sông, thì ở đây bốn câu thơ được lặp lại, tạo ra sự phản chiếu chặt chẽ. Tác giả mong muốn trở thành một bông hoa toả hương thơm, con chim mang tiếng hót và nốt nhạc sâu lắng để hiến dâng nhưng không mất đi bản sắc riêng của từng người. Đó thực sự là lời tâm niệm chân thành, sâu sắc, khiêm nhường và khao khát được dâng hiến phần tinh túy nhất của mình để làm đẹp thêm mùa xuân của quê hương, xứ sở mà không bị giới hạn bởi thời gian, tuổi tác:
Một mùa xuân bé nhỏ
Nhẹ nhàng dâng trào cho cuộc sống
Dù là tuổi thanh xuân
Dù là khi tóc bạc.
“Mùa xuân bé nhỏ” là một sáng tạo bất ngờ, độc đáo nhưng tự nhiên, hợp lý của nhà thơ, bởi mùa xuân thường chỉ là thời gian mà ở đây “mùa xuân” lại có hình dáng, có khối, một hình hài bé nhỏ thật đáng yêu. Mùa xuân đã trở thành một biểu tượng nói về khao khát, về sự sống đẹp, về ý thức khiêm nhường góp sức mình làm đẹp thêm mùa xuân của thiên nhiên, của đất nước. Điều “dù là” đặt ở đầu hai câu thơ liền nhau có ý nghĩa khẳng định cho khát vọng hiến dâng miệt mài, không mệt mỏi của tác giả.
Thể thơ năm chữ chứa đựng giai điệu trong trẻo, sâu lắng, gần gũi với dân ca với nhiều hình ảnh đẹp, giản dị, gợi cảm, những so sánh và ẩn dụ sáng tạo đã giúp tạo nên thành công của bài thơ.
Bài thơ kết thúc khi đã làm xao động lòng người bằng chất hoạ gợi cảm, giai điệu quyến luyến và ước nguyện chân thành của tác giả. Có vẻ như ước nguyện khiêm nhường ấy không còn là của riêng Thanh Hải mà đã trở thành tiếng lòng chung của nhiều người. Do đó, sau khi đọc xong bài thơ, em muốn tự hỏi mình một điều đơn giản:
“Làm thế nào để sống đẹp, bạn ơi?
Sống không chỉ là nhận mà còn là cho!”
(Tố Hữu)
