Nhân vật Nhĩ và những suy tư về cuộc sống, về con người trong truyện ngắn Bến quê của Nguyễn Minh Châu

Cấu trúc bài:

1. Khởi đầu:

   - Giới thiệu về tác phẩm: Truyện ngắn “Bến quê” là một trong những tác phẩm sau năm 1975 của Nguyễn Minh Châu, chứa đựng nhiều triết lí sâu sắc về cuộc sống và con người.

   - Nhân vật Nhĩ: nhân vật chính trong truyện, thể hiện sự tỉnh thức muộn màng của con người về những vẻ đẹp giản dị trong cuộc sống.

2. Phần chính:

a. Sự đối lập giữa quá khứ và hiện tại của nhân vật:

   - Quá khứ: anh Nhĩ đã khám phá nhiều, “đã từng bước đi qua mọi nẻo đường trên cõi đời”.

   - Hiện tại: anh bị bệnh, liệt giường, nằm im, cảnh vật duy nhất anh chứng kiến là bãi bồi bên sông Hồng nằm trước cửa sổ nhà mình.

⇒ Tác giả tạo ra một bối cảnh trái ngược, đau đớn, thể hiện sự không chắc chắn của cuộc sống. Nhân vật đã đi khắp nơi, đam mê khám phá, nhưng bây giờ lại bị ràng buộc tại một nơi. Từ tình huống này, nhân vật suy tư, trải nghiệm về cuộc sống, về tình yêu mới hiện ra trong trái tim.

b. Cảm nhận của Nhĩ sau khi mắc bệnh:

   - Suy nghĩ về vợ, con:

   + Cảm kích vợ vì luôn quan tâm, chăm sóc anh, luôn nhẹ nhàng an ủi; thấy đúng khi đã chọn chị Liên làm vợ; biết ơn vì chị Liên từ cô gái nông thôn đã trở thành người phụ nữ thành thị vẫn giữ nguyên những phẩm chất đẹp, chân thành, siêng năng, yêu thương chăm sóc chồng con.

   + Nhìn thấy con trai, anh nhớ lại thời trẻ trâu của mình: mê cờ bạc; mong ước, hy vọng con trai sẽ không giống như anh, mê mải những vẻ đẹp hào nhoáng mà quên đi những giá trị thực sự của cuộc sống.

   - Tình cảm với hàng xóm

   + Ân cần với các em nhỏ đồng làng, hỗ trợ anh ngồi dậy, nằm nghỉ.

   + Trò chuyện với ông cụ Khuyến, người hàng ngày đến thăm hỏi sức khỏe anh.

   - Suy ngẫm về vẻ đẹp chân thực của cuộc sống:

   + Sắc đẹp của quê hương: hoa bằng lăng “sặc sỡ hơn”, dòng sông Hồng “sắc đỏ nhẹ, mặt nước rộng mở”, bãi cát bên kia sông như “một tấm vàng xen lẫn với xanh biếc...”, bầu trời “cao vút hơn”. Tất cả toả sáng dưới ánh nắng mùa thu.

   + Khát khao của Nhĩ là đặt bước chân sang bãi cát bên kia sông, để thưởng ngoạn vẻ đẹp thiên nhiên của quê hương.

⇒ Nhân vật xúc động trước vẻ đẹp quê hương mà trước đây anh ta đã phớt lờ, vô tình quên đi vẻ đẹp giản dị, bình dị đó để mải mê theo đuổi những vẻ đẹp lấp lánh, phô trương khác.

c, Triết lý được thể hiện qua suy nghĩ của Nhĩ:

   - Gia đình là nơi mà con người luôn có thể dựa vào.

   - Những người hàng xóm từ lâu không được chú ý, nhưng khi gặp khó khăn, họ luôn ở bên: làm nổi bật thêm nguyên tắc “Họ hàng xa không bằng láng giềng gần”, giữ vững giá trị của lòng nhân ái, tình làng nghĩa xóm.

   - “Trên con đường cuộc đời, mọi người đều phải đối mặt với những vòng xoay khó khăn”: suy luận về cuộc sống, khi còn trẻ ai cũng dễ bị cuốn theo những ước mơ, quên đi những giá trị quan trọng như gia đình, quê hương; có thể vì những niềm vui mà lãng quên mục tiêu của cuộc sống.

3, Kết luận:

   - Qua nhân vật Nhĩ, tác giả nhấn mạnh việc phải yêu quý, trân trọng những cảnh đẹp của quê hương, những tình cảm thân thuộc như gia đình, tình bằng hữu, đó là những giá trị quan trọng nhất trong cuộc sống.

   - Nghệ thuật tạo hình nhân vật tinh tế: tập trung mô tả sâu sắc tâm trạng của nhân vật, thể hiện những suy tư, nhận thức trễ hậu của họ.

Bài mẫu

      Qua những suy nghĩ của nhân vật, Nguyễn Minh Châu cũng muốn truyền đạt một thông điệp khác: 'con người trên cuộc đời khó tránh khỏi những thử thách và khó khăn'. Chúng ta có thể rời xa gia đình, quê hương, để tìm kiếm những điều tuyệt vời khắp nơi, nhưng cuối cùng, khi gần kết thúc cuộc đời, chúng ta mới hiểu rằng chúng ta đã lãng quên những điều quan trọng nhất. Cả sự giàu có và những vẻ đẹp gần gũi như bãi bồi bên kia sông hay người vợ yêu thương, giàu lòng hy sinh chỉ được hiểu rõ vào thời điểm này, khi sắp phải xa lìa cuộc đời, Nhĩ mới thấu hiểu, cảm nhận được.

      Trong buổi sáng của một ngày thu, khi sắp chia tay cuộc đời, Nhĩ bỗng nhận ra những vẻ đẹp mà trước đây, dù đã đi khắp nơi, anh ta vẫn chưa thể nhận thấy được. Đó là một không gian vô cùng sâu rộng: từ những bông hoa bằng lăng ngoài cửa sổ đến sông Hồng với màu đỏ nhạt khi vào thu, bãi bồi bên kia sông. Đó là một phong cảnh chỉ có thể cảm nhận bằng những tâm trạng tinh tế: những bông hoa mong manh nhưng lại đậm sắc hơn, mặt sông Hồng mở ra, bầu trời cao và rộng, 'những tia nắng sớm trải dài từ mặt nước lên những dải bờ bãi bên kia sông...'. Cảnh tượng ấy đã rất quen thuộc, gần gũi nhưng lại mới mẻ đối với Nhĩ, dường như anh ta nhìn thấy chúng lần đầu tiên.

      Nhĩ mong muốn được đặt chân lên bãi bồi bên kia sông. Điều ước của anh chính là sự thức tỉnh về những giá trị bền vững, giản dị và sâu sắc của cuộc sống, những giá trị thường bị lãng quên trong cuộc sống hàng ngày, khi những ước mơ xa xôi đang hút hồn, đang chiếm giữ. Trong hoàn cảnh của Nhĩ, đó là sự thức tỉnh kết hợp với ân hận và tiếc nuối.

       Khi mô tả tâm lý của nhân vật Nhĩ, Nguyễn Minh Châu rất tinh tế và sâu sắc trong tâm hồn nhân văn. Điều này được thể hiện qua cách lựa chọn và xử lý tình huống. Trong văn học, nhiều tác giả đã đưa nhân vật vào hoàn cảnh khó khăn để làm nổi bật bản lĩnh sống và sức sống mạnh mẽ của con người, hoặc để tôn vinh lòng nhân ái, sự hy sinh cao quý... Nguyễn Minh Châu đã sử dụng một cách khác nhau để khai thác tình huống này.

      Trong tình huống khó khăn đó, nhân vật suy ngẫm, trải nghiệm về cuộc sống với những suy tư sâu sắc.

      Những suy nghĩ của nhân vật Nhĩ về ý nghĩa cuộc sống, về con người và về cuộc sống của chính mình. Trong con mắt của người sắp bước ra đi, mọi thứ bỗng trở nên đẹp đẽ và đáng yêu kỳ lạ. Hôm nay, Nhỉ mới phát hiện ra những vết sẹo, những đường may trên chiếc áo của Liên. Hình ảnh của người vợ gầy guộc với bàn tay đầy yêu thương đã trở thành 'nơi yên bình là gia đình' trong những ngày này. Sự hiểu biết của Nhĩ về vẻ đẹp của bãi bồi bên kia sông được củng cố qua hình ảnh của đứa con - người đang chơi vui vẻ, không chú ý tới bãi bồi bên kia sông. Đó là tình yêu cho cuộc sống đã trải qua nhiều sóng gió, đang trải qua những khoảnh khắc hiểm nguy.

      Ở phần kết của câu chuyện, tác giả tập trung mô tả diện mạo và cử chỉ của nhân vật một cách rất đặc biệt: 'Anh cố gắng lấy hết những sức lực cuối cùng để đứng dậy, giơ một tay gầy guộc ra khỏi cửa sổ - như là đang thúc đẩy ai đó' . Hành động này của Nhĩ có thể hiểu là anh ta muốn con trai nhanh chóng băng qua con đường cuối cùng trong ngày, nhưng qua suy nghĩ trước đó của Nhĩ, ta nhận thấy một ý nghĩa khác: đó là mong muốn nhấn mạnh sự cần thiết của việc nhìn nhận những 'rủi ro, thách thức' để theo đuổi những giá trị thực sự, giản dị, gần gũi và bền vững.

       Nhân vật Nhĩ truyền đạt nhiều suy nghĩ về cuộc đời và số phận con người. Với mỗi người, từ Nhĩ, họ tìm được một bài học riêng. Đối với nhóm trẻ, qua nhân vật này, chúng ta học được cách yêu quý quê hương, mảnh đất đầy yêu thương và sự giản dị nhưng giàu lòng nhân ái của bản thân.