[Nhận Xét Sách] 'Bức Xúc Không Giải Quyết Vấn Đề?' - MyBook

Với cách viết thẳng thắn và nhân văn, Bức Xúc Không Làm Ta Vô Can của Đặng Hoàng Giang đã phác họa một bức tranh toàn cảnh về xã hội hiện đại, thúc đẩy chúng ta suy nghĩ về trách nhiệm cá nhân và cách sống để góp phần làm cho xã hội tiến bộ hơn.

 Đặng Hoàng Giang là một chuyên gia phát triển, nhà hoạt động xã hội và tác giả chính luận, với quan điểm xoay quanh bình đẳng, công lý và quyền lực trong xã hội. Ông đã sống và làm việc tại châu Âu trong 20 năm và hiện đang ở Việt Nam.

Bức Xúc Không Làm Ta Vô Can với 26 bài viết mang đến những câu chuyện đa dạng từ vấn đề xã hội phổ biến như thịt chó, phẫu thuật thẩm mỹ đến những vấn đề lớn như ảnh hưởng của du lịch đại trà và tàn phá của kinh tế thị trường. Tác giả đã phân tích một cách trần trụi và hóm hỉnh, mang lại cái nhìn khách quan nhất có thể.

Bên cạnh đó, tác giả cũng đưa ra những bình luận sắc sảo kèm theo giải pháp độc đáo và trách nhiệm, khơi gợi ý thức xã hội và ý thức trách nhiệm cá nhân trong việc giải quyết các vấn đề xã hội.

Tác giả nhấn mạnh vai trò của cộng đồng và nhận thức cá nhân trong việc phát triển xã hội. Tuy cá nhân quan trọng nhưng với sự tự ý thức và trách nhiệm của từng người, xã hội sẽ phát triển và tiến bộ hơn nhiều. Bức Xúc Không Làm Ta Vô Can, bằng cách viết thẳng thắn và góc nhìn đôi khi tranh cãi, thúc đẩy chúng ta suy nghĩ sâu hơn về thế giới xung quanh và bản thân mình.

Dưới đây là một số quan điểm của tác giả về các vấn đề trong xã hội, đồng thời là suy ngẫm của bản thân về chúng theo hai khía cạnh vĩ mô và vi mô, mà tôi cho là rất cần phải chú ý và thay đổi nhận thức của mình:

1/ Trước hết, những vấn đề ở mức vi mô:

Nội dung xoay quanh những hiện tượng hoặc vấn đề mà chúng ta dễ dàng tiếp cận và trải nghiệm hàng ngày, đặc biệt là những tin tức tiêu cực và gây chú ý đối với cộng đồng như ô nhiễm môi trường, tệ nạn xã hội như trộm cắp, bác sĩ không tôn trọng nguyên tắc với xác bệnh nhân, hoặc những hành vi tàn bạo đối với trẻ em trong nhà trẻ. Chúng ta thường dễ dàng chú ý và quan tâm hơn đến những thông tin tiêu cực như vậy hơn là những tin tức tích cực, hoặc những hành động anh hùng giúp đỡ người khác mà chúng ta có thể thấy trên các phương tiện truyền thông. Nói cách khác, chúng ta thường xuyên bị lôi cuốn vào những tin tức xấu xa hơn là những tin tức tốt đẹp.

Khi chúng ta đọc những tin tức tiêu cực trên báo chí hoặc các phương tiện truyền thông, phản ứng tự nhiên của chúng ta thường là tỏ ra phẫn nộ, căm phẫn, và chứa đựng những cảm xúc tiêu cực như tức giận, lo âu và khó chịu. Điều này thường là cảm giác thường trực trong cộng đồng.

Vì sao chúng ta thường ưa thích tin tức tiêu cực, dành quá nhiều sự quan tâm và chú ý cho chúng thay vì tập trung vào những điều tích cực? Tại sao chúng ta không chia sẻ những câu chuyện đẹp, mà thay vào đó là những phàn nàn và cảm thấy bực tức về những điều không hay? Theo tác giả, đây là biểu hiện của 'bệnh lý phàn nàn', và dưới đây là những nguyên nhân cơ bản của nó:

Khi chúng ta thể hiện sự chỉ trích hoặc phàn nàn, thậm chí lên án ai đó hoặc một điều gì đó, chúng ta cảm thấy tự tin hơn về bản thân, đồng thời chứng minh rằng chúng ta không thờ ơ và không vô tâm, chúng ta quan tâm và quan trọng đến họ. Điều này cũng là cách để chúng ta chứng tỏ rằng mình là nạn nhân và không liên quan gì đến việc đó.

Theo tác giả, khi chúng ta cảm thấy bức xúc và giận dữ về một vấn đề xã hội nào đó, chúng ta không vô can, chúng ta vẫn phải có trách nhiệm để thay đổi, đóng góp và thể hiện tinh thần trách nhiệm đối với những bất công hay phi lý ấy. Thể hiện sự bức xúc không loại trừ ta khỏi những vấn đề xã hội đó, nó chỉ mang đến cho chúng ta những cảm giác thoải mái tạm thời vì cho rằng chúng ta vô tội.

'Dần dần chúng ta đâm ra nghiện những cái lắc đầu, những cái chép miệng, lúc thì ta phẫn nộ, khi thì chỉ cười buồn. Cảm giác mình tốt đẹp, đầy sự quan tâm, cộng với sự vô can, không liên đới, không chịu trách nhiệm, là một cảm giác êm ái. Nó cũng xoa dịu những bứt rứt lương tâm thi thoảng nổi lên khi chúng ta lờ mờ cảm thấy mình không đủ dũng cảm để làm hết những gì có thể trước những sai trái trong xã hội. Những lúc đó, cách trấn an bản thân hiệu nghiệm là tỏ ra bức xúc một cách gay gắt.'

Chính vì vậy, thay vì tỏ ra bức xúc và tỏ thái độ không hài lòng, cho rằng mình là vô tội, hãy luôn ý thức được sự thật ấy, thể hiện sự khiêm nhường và tự hỏi bản thân xem mình có thể làm được gì để góp phần ngăn chặn được sự bất công ấy. Đó là việc tối thiểu mà chúng ta có thể làm.

Việc từ thiện, làm những công tác thiện nguyện cho người khác là một việc làm đáng được trân trọng và tuyên dương. Nó thể hiện tinh thần vì một cộng đồng tốt đẹp và phát triển hơn, sự gắn kết của đồng bào lẫn nhau và đề cao tinh thần 'lá lành đùm lá rách'. Tuy nhiên, với ngòi bút mổ xẻ vấn đề của tác giả, bác lại cho chúng ta một 'cú hích' mạnh vào nhận thức về việc từ thiện trong xã hội ngày nay.

Việc từ thiện thường được các phương tiện truyền thông, báo đài hay những trang mạng xã hội đặc biệt chú ý đến, đặc biệt là những người nổi tiếng. Họ thường hay đi đến những khu vực cần sự giúp đỡ, hay những khu vực người dân đang đói kém, không tiếp cận được y tế và thức ăn, để họ có thể đến đó để hỗ trợ và quyên góp tiền hoặc những phần quà có thể hỗ trợ họ. Tuy nhiên chúng ta nên nhìn vấn đề một cách hai chiều, những gì chúng ta thường thấy trên mặt báo là những lần từ thiện theo kiểu 'câu like', nhằm mục đích đánh bóng tên tuổi của họ, chứ thực chất không nhằm giải quyết những vấn đề gốc rễ của khu vực đó.

'Người nghèo ở đây chỉ là những cái cớ, những vai quần chúng, không ai quan tâm đến họ hết, cả người viết lẫn người đọc báo. Cái họ quan tâm là người nổi tiếng mặc gì, đi giày ra sao, đi cạnh ai'.

Làm từ thiện như thế nào cho đúng?

Trước hết, hãy tập trung vào người nhận sự giúp đỡ thay vì người thực hiện hành động từ thiện, như những ngôi sao hay người mẫu.

Tiếp theo, hãy cân nhắc xem hành động của bạn có tác động tiêu cực không, vì chúng ta không muốn tạo ra sự phụ thuộc không đáng có từ phía người nhận giúp đỡ và làm cho họ coi thường việc tự giác trong cuộc sống.

Cuối cùng, hãy suy nghĩ về việc đầu tư nguồn lực của mình vào những lĩnh vực nào sẽ mang lại lợi ích tốt nhất cho cộng đồng mà bạn muốn hỗ trợ.

'Tiền chỉ là một phần của tài nguyên, thậm chí không phải là điều quan trọng nhất. Quan trọng hơn là kiến thức, tài năng, và ảnh hưởng của những cá nhân muốn giúp đỡ người dân của họ'.

Theo quan điểm của tác giả, không phải lối sống cá nhân tạo ra sự nghèo đói, mà chính sự nghèo đói tạo ra những người nghèo. Điều này có vẻ mâu thuẫn nhưng thực tế nó đang thách thức tư duy của chúng ta, khuyến khích chúng ta suy nghĩ theo hướng nhân đạo và rộng lượng hơn đối với người khác.

Thường thì ta thường chỉ trích những người nghèo là không có định hướng phát triển, không có ý thức để thoát khỏi nghèo đói, và không đủ quyết tâm để thay đổi cuộc sống của mình. Nhưng khi ta chỉ trích họ như vậy, ta chỉ nhìn vào một khía cạnh của vấn đề và trách nhiệm cho họ, thay vì suy nghĩ về những yếu tố khác gây ra nghèo đói cho họ.

Trong nhiều trường hợp, họ có thể sinh ra vào thời điểm kinh tế suy thoái hoặc sống trong môi trường không đủ phương tiện hoặc tài nguyên để tiếp xúc với cơ sở hạ tầng hiện đại, hoặc đang phải đối mặt với bất bình đẳng và bất công. Vì vậy, ta cần phải nhìn sâu hơn để tìm ra nguyên nhân của vấn đề.

Thay vì chỉ trách mắng, ta nên có cái nhìn thông cảm hơn, tìm cách khích lệ họ và tạo niềm tin trong bản thân họ. Hãy khuyến khích họ bắt đầu từ những hành động nhỏ nhặt và kiên nhẫn hướng dẫn, để họ nhận ra rằng họ có thể thay đổi cuộc sống của mình. Hãy mang lại hy vọng và sự tự tin cho họ, giúp họ cảm thấy quý trọng bản thân mình.

2/ Những vấn đề quan trọng

Trong câu chuyện, tác giả nhấn mạnh tầm quan trọng của hệ thống an sinh xã hội và mức độ hạnh phúc của người dân trong một quốc gia.

Thường thì khi đánh giá sự phát triển của một quốc gia, chúng ta thường dùng GDP làm chỉ tiêu. Tuy nhiên, nếu chỉ dựa vào GDP để đánh giá mức độ phát triển hoặc hạnh phúc của dân số, chúng ta sẽ bỏ qua nhiều vấn đề xã hội như bất bình đẳng, ô nhiễm môi trường, bạo lực xã hội, và bất công.

Ngoài GDP, cần xem xét thêm các yếu tố như sự hài lòng của người dân, đóng góp cho cộng đồng, chất lượng dịch vụ công, sức khỏe, môi trường, và an ninh.

Hiểu rõ những hậu quả của việc theo đuổi lợi nhuận, chúng ta cần bảo vệ môi trường và quan tâm đến cuộc sống vật chất và tinh thần của người dân.

Thay vì dùng GDP, tác giả đề xuất sử dụng GNH (Gross National Happiness) làm thước đo, như Bhutan - quốc gia được coi là hạnh phúc nhất thế giới.

GNH bao gồm thu nhập, việc làm, giáo dục, y tế, môi trường, hiệu quả quản trị, sự sống của cộng đồng, bảo tồn văn hóa, và cân bằng thời gian.

Trái với thời đại sống 'trên mạng', đôi khi chúng ta mất kết nối với thế giới xung quanh và bản thân vì smartphone.

Công nghệ và smartphone đánh dấu sự phát triển, nhưng cũng là nguyên nhân khiến chúng ta mất kết nối với thế giới thực và chính bản thân.

Đôi khi cần rời xa đám đông, từ chối sự thống trị của họ. Đứng một mình là thách thức, nhưng cũng là cơ hội để suy nghĩ độc lập và tự nhận biết.

Lời kết

Tóm lại, quyển sách đưa ra những vấn đề rất thực tế và thẳng thắn, góp phần thay đổi cách suy nghĩ của chúng ta về trách nhiệm cá nhân và vai trò của cộng đồng.

Đánh giá từ Tuyết Sơn - MyBook