[Nhận Xét Sách] “Bứt Phá Tư Duy Kinh Doanh”: Thịnh Vượng Trong Thời Đại “Copycat”

Thông qua cuốn sách Bứt phá tư duy kinh doanh, Giáo sư chuyên ngành Quản lý và Đổi mới của Trường Kinh doanh IMD, Howard Yu đã minh họa rõ ràng cho độc giả thấy rằng để thành công trên thị trường ngày nay, các doanh nghiệp không thể chỉ dựa vào những chiến lược ngăn chặn các công ty sao chép, mà còn phải bứt phá sang lĩnh vực kiến thức mới và tái định hình sản phẩm, dịch vụ.

Khi thị trường mở cửa rộng lớn, công nghệ tiện lợi, sự cạnh tranh ngày càng trở nên khốc liệt hơn. Chưa bao giờ các doanh nghiệp phải lo lắng với những kẻ sao chép ý tưởng và bán với giá rẻ hơn nhiều so với sản phẩm gốc như hiện nay. Nói một cách đơn giản, việc tìm kiếm một vị thế độc tôn, đảm bảo lợi thế bền vững của một công ty trong xã hội 4.0 chỉ là ảo tưởng. Tài sản trí tuệ, định vị thị trường, nhận diện thương hiệu, quy mô sản xuất và thậm chí là mạng lưới phân phối không thể giúp các công ty tồn tại lâu dài trong cuộc chiến cạnh tranh.

Câu hỏi đau đầu được đặt ra là: Các doanh nghiệp phải làm thế nào để có thể phát triển bền vững trong kỷ nguyên 4.0? Trong một thời đại mà sự thăng hoa của công nghệ manglại cả những ảnh hưởng tích cực và tiêu cực cho thị trường, chưa bao giờ vấn đề đánh cắp trí tuệ trở nên lo ngại như bây giờ. Trong thế giới hiện nay, mọi thứ đều có thể bị sao chép. Một doanh nghiệp luôn đối mặt với rất nhiều đối thủ trên thị trường, và trong kỷ nguyên 4.0, họ phải đối mặt với một “kẻ thù” vô cùng khó chịu mang tên là “Copycat”.

Tuy nhiên, trong một thị trường hỗn loạn, vẫn có những doanh nghiệp phát triển bền vững và trở nên thịnh vượng. Sự bứt phá đó đến từ đâu? Hãy cùng Giáo sư Howard Yu khám phá qua Bứt phá tư duy trong kinh doanh.

Cạnh tranh trong một thế giới nơi mọi thứ có thể bị sao chép

Vượt qua đối thủ cạnh tranh không hề dễ dàng và thực hiện điều đó suốt nhiều thập kỷ hoặc cả thế kỷ dường như là không thể. Kể từ Cuộc cách mạng Công nghiệp lớn, mỗi quốc gia đều muốn làm giàu bằng cách bắt chước những nước khác. Người Pháp bắt chước người Anh, người Mỹ bắt chước người Đức và người Nhật bắt chước gần như tất cả các quốc gia khác. Trong cuộc đua này, có vô số người đã từ bỏ, nhưng vẫn còn các công ty tiên phong tiếp tục tồn tại và thậm chí phát triển mạnh mẽ hơn theo thời gian. Họ xứng đáng được gọi là 'tiên phong' vì khả năng thích nghi xuất sắc của họ.

Trong thế giới biến động như hiện nay, việc tìm kiếm một vị thế độc tôn, đảm bảo lợi thế bền vững của một công ty là điều gần như không thể. Tài sản trí tuệ, vị trí trên thị trường, nhận diện thương hiệu, quy mô sản xuất và thậm chí là mạng lưới phân phối cũng không đảm bảo cho doanh nghiệp tồn tại lâu dài trong cuộc chiến cạnh tranh. Không có cam kết giá trị nào có thể tồn tại mãi mãi, dù độc đáo đến đâu. Thiết kế đẹp và ý tưởng tuyệt vời sẽ bị sao chép bất kể luật sáng chế và bí mật thương mại. Với các doanh nghiệp, 'kẻ thù' mang tên 'Copycat' trở nên khó chịu hơn bao giờ hết. Cách duy nhất để phát triển trong điều kiện như vậy là phải đột phá. Các công ty tiên phong phải liên tục nâng cao kiến thức để tận dụng hoặc sáng tạo ra cách sản xuất sản phẩm hoặc phân phối dịch vụ. Nếu thiếu những nỗ lực này, họ sẽ luôn bị các đối thủ sau bắt kịp.

Vậy tại sao các công ty tiên phong không thường xuyên tạo ra đột phá? Vấn đề nan giải nằm ở việc các CEO phải chịu áp lực lớn để đáp ứng nhu cầu hiện tại của doanh nghiệp. Những điều lợi ích dài hạn thường ảnh hưởng đến mục tiêu ngắn hạn. Do đó, để luôn sẵn sàng tạo ra đột phá, đòi hỏi một cách tư duy và lãnh đạo doanh nghiệp khác biệt.

Lợi thế cạnh tranh có phải chỉ là tạm thời không?

Các doanh nghiệp luôn nỗ lực xây dựng cho mình một lợi thế cạnh tranh để tìm được chỗ đứng trên thị trường. Lợi thế cạnh tranh có thể được xây dựng từ các yếu tố hữu hình như sản phẩm, cơ sở vật chất,... và cũng có thể xuất phát từ những yếu tố vô hình như thương hiệu, uy tín doanh nghiệp,... Với nhiều doanh nghiệp, họ tin rằng lợi thế cạnh tranh là một yếu tố sống còn, nó gắn liền trực tiếp với số phận của doanh nghiệp.

Tuy nhiên, khi kiến thức trở nên phổ biến, những kẻ chuyên sao chép sẽ bắt kịp được các doanh nghiệp tiên phong. Nghe có vẻ phi lý nhưng đó là sự thực. Bởi các đối thủ sau thường phát triển các hệ thống có chi phí thấp hơn, trong khi không có sự thừa hưởng bất kỳ kỹ năng thủ công hoặc cơ sở vật chất nào từ thế hệ trước. Kết quả là họ dễ dàng tạo áp lực lên các công ty tiên phong trong ngành. Lịch sử đã chứng kiến rất nhiều trường hợp chiến thắng của các “Copycat”. Có thể kể đến thất bại của “Những chiếc đàn dương cầm Steinway”. Steinway đã không thể đánh bại Yamaha mặc dù chiếc đàn dương cầm tinh xảo nhất thế giới là do nghệ nhân của Steinway tạo ra. Thất bại này là một minh chứng cho sự thay đổi “Khi điểm mạnh trở thành điểm yếu”, còn được gọi là “Quỹ đạo chuyển từ điểm mạnh thành điểm yếu”.

Liệu việc duy trì lợi thế cạnh tranh có khả thi không? Để ngăn chặn quỹ đạo nguy hiểm này đòi hỏi các CEO phải đánh giá lại kiến thức cốt lõi hoặc quan trọng nhất của doanh nghiệp và độ chín muồi của chúng. Xác định nơi mình đứng là bước đầu tiên cần làm. Do đó, những người quản lý phải tự hỏi bản thân kiến thức cốt lõi nào đóng vai trò then chốt nhất tại công ty của họ. Kiến thức cốt lõi của doanh nghiệp họ là gì? Nó đã chín muồi hay đang phát triển và phát triển ra sao? Các CEO luôn phải nỗ lực tìm câu trả lời cho những câu hỏi đó.

Đột phá là yếu tố quan trọng trong việc xây dựng lợi thế cạnh tranh ngay lập tức và cũng là chìa khóa cho sự phát triển thịnh vượng. Thông qua đột phá kinh doanh, các doanh nghiệp có thể vượt qua quỹ đạo và vượt lên trên những kẻ sao chép. Vậy nếu đột phá quan trọng như vậy thì thời điểm thích hợp nhất là khi nào?

Cho dù chỉ trong nhận thức hay thực tế, một cuộc khủng hoảng doanh nghiệp cũng đủ để thúc đẩy các lãnh đạo cấp cao thực hiện một chiến lược tái định hướng ngay lập tức. Để phá vỡ thế bị kẹt của tổ chức hiện tại, các nhà lãnh đạo nên công bố một chiến lược mới, đồng thời tập trung phân bổ nguồn lực để đầu tư vào lĩnh vực mới hoặc loại bỏ những dự án không còn hứa hẹn. Nhưng thay đổi đột ngột như vậy trên diện rộng cũng có thể khiến công ty phải gánh chịu những rủi ro lớn vì không có kế hoạch dự trữ khi gặp sai lầm. Do đó, tốt hơn hết là thử nghiệm, đặt cược nhỏ hơn khi vẫn còn thời gian. Thực tế, nhà lãnh đạo không cần phải dự đoán chính xác nơi công ty mình sẽ tạo nên đột phá kế tiếp, thay vào đó, hãy đột phá khi vẫn còn đủ thời gian.

Đây cũng là một bài học quan trọng. Các CEO thành công thường ưu tiên hành động hơn. Nhưng quan trọng hơn hết chính là phải biết tách tạp âm ra khỏi tín hiệu báo hiệu làn sóng mới quanh mình. Để lắng nghe cẩn thận những tín hiệu đúng thường đòi hỏi tính kiên nhẫn và kỷ luật. Nắm bắt cơ hội không đồng nghĩa rằng bạn phải là người tiên phong, thay vào đó, hãy đi đúng đường với đủ dũng cảm và quyết tâm. Để tạo nên đột phá thành công, bạn phải lĩnh hội được hai khía cạnh trái ngược sau:

Sự kiên nhẫn chờ đợi và quyết tâm hành động, ở trạng thái kết hợp và cân bằng, thường sẽ mang lại cho chúng ta quả ngọt.

Ba yếu tố đòn bẩy đang viết lại các quy tắc cạnh tranh

Để xây dựng một chiến lược tích hợp, tất cả những nhà lãnh đạo tài năng đều phải khởi đầu từ những câu hỏi lớn sau đây: Tôi sống trong thế giới nào? Những xu hướng dẫn đầu trong thế giới đó là gì? Làm thế nào để điều chỉnh hoạt động của công ty sao cho tận dụng tối đa những xu hướng đó và loại bỏ những điều tồi tệ nhất?

Hai xu hướng chính đang thúc đẩy mọi công ty tiến vào thế kỷ XXI là “Sự trỗi dậy mạnh mẽ của các cỗ máy thông minh” và “Sự xuất hiện của “Kết nối mọi nơi””. Khi công nghệ mới được giới thiệu, xã hội sẽ chuyển biến, cùng với đó là cách chúng ta làm việc trong tương lai. “Kết nối mọi nơi” khuyến khích các doanh nghiệp cải tiến theo hướng phân tán quyền lực. Máy móc thông minh cũng tự động hóa kiến thức chuyên gia và vẫn đòi hỏi óc sáng tạo, hiểu biết xã hội và lòng thấu cảm ở mức cao.

Máy móc thông minh đang tiếp tục phát triển. Sự tiến bộ của AI ngày nay cũng tương tự như khi đầu đời ra đời, thay thế cho động cơ hơi nước trong sản xuất. Đầu thế kỷ XX, hầu hết các nhà máy dệt vẫn hoạt động dựa trên năng lượng nước chảy và bánh xe nước. Thú vị thay, khi các nhà máy sử dụng điện, kỹ sư vẫn chưa thể bố trí dây chuyền lắp ráp hiện đại. Thay vào đó, họ nhóm các động cơ điện trong một cụm lớn và bỏ qua lợi ích phân tán nhân công để tối ưu hóa công việc. Phải mất gần hai thập kỷ sau họ mới có thể khai thác toàn bộ lợi ích từ điện.

Ngày nay, các tổ chức lớn vẫn cho rằng AI là một công cụ giúp giảm chi phí sẽ thay thế lao động con người trong công việc văn phòng. Mặc dù điều này quan trọng, tiềm năng lớn nhất lại sâu xa hơn nhiều. Các thuật toán tự học sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc điều phối các giao dịch kinh tế, bao gồm quản lý năng lượng, chăm sóc sức khỏe, tài chính, pháp lý, giao thông vận tải và nhiều lĩnh vực khác trong cuộc sống.

Thời đại kinh doanh hiện nay đòi hỏi các doanh nghiệp phải mạo hiểm thật sự.

Một quyết định táo bạo luôn dường như khả thi, cho đến khi nó trở thành sai lầm.

Để thúc đẩy quá trình ra quyết định dựa trên cơ sở, nhà quản lý cần thường xuyên thử nghiệm để giảm thiểu sự thiếu hiểu biết và đưa ra kết luận đầy chắc chắn. Các giả định quan trọng cần được xác định trước và sau đó được kiểm chứng thông qua các thử nghiệm nghiêm ngặt. Các tổ chức như WeChat, Common Ground, Recruit Holdings đã theo đuổi phương pháp tiến hóa bằng cách thử nghiệm nhiều lần cho đến khi đạt được kết quả mong muốn. Điều này là cách tiếp cận quản lý quy trình chiến lược khi thiếu cơ sở vững chắc. Doanh nghiệp tạo ra nhiều cơ hội để chứng minh rằng bằng chứng có liên quan dần dần xuất hiện - một khi chúng trở nên rõ ràng thì đã đến lúc doanh nghiệp tiến lên.

Nguy cơ lớn nhất đối với sự tồn tại của một doanh nghiệp lớn và phức tạp chính là xung đột nội bộ và sự trì trệ của toàn bộ tập thể. Đó là lý do tại sao các nhà lãnh đạo nhiệt tình phải sẵn sàng đưa ra chỉ thị mới khi cần thiết. Đôi khi, các nhà lãnh đạo cấp cao phải can thiệp vào những mâu thuẫn lớn và sử dụng quyền lực để vượt qua những rào cản.

Nhà điều hành cấp cao và trách nhiệm về sự đột phá

Đột phá kinh doanh nhằm vượt ra khỏi quỹ đạo suy thoái và bỏ lại những sản phẩm giả mạo là một phần quan trọng của mọi doanh nghiệp, đặc biệt là những doanh nghiệp tiên phong. Tuy nhiên, đột phá không phải là một chiến lược đơn giản, và không phải tổ chức nào cũng thực hiện được những cú đột phá thành công ngay tức thì. Khi sự đổi mới gặp trở ngại, việc tổ chức nhân lực một cách hợp lý và cung cấp quyền lực cho họ là rất quan trọng nhưng không phải lúc nào cũng hiệu quả. Mỗi khi một tổ chức đột phá thành công sang một nền tảng kiến thức mới, các nhà lãnh đạo cấp cao lúc ấy không chỉ phải thiết lập chiến lược mà còn phải tự thực hiện chiến lược. Thành công đòi hỏi một tổ hợp bao gồm kiến thức và quyền lực. Có lẽ, tinh thần doanh nhân và hành động tương ứng vẫn được thể hiện tại đỉnh cao của doanh nghiệp vì vai trò đó không thể giao phó cho bất kỳ ai khác. Đó chính là những chức năng cần thiết của một nhà điều hành cấp cao.

Đổi mới để thích ứng trong cuộc Cách mạng 4.0

Có được vị thế cạnh tranh bền vững là điều mà mọi CEO đều khát khao. Mọi người từng nghĩ rằng kiểm soát và tích hợp theo chiều dọc mọi công đoạn sản xuất sản phẩm sẽ mang lại hiệu quả vượt trội. Đây là lý do tại sao các công ty thực hiện các giai đoạn nghiên cứu và phát triển, sản xuất, bán hàng và tiếp thị dưới một “mái nhà chung”. Khi quy mô càng lớn, hiệu quả kinh tế do tăng cường khả năng sản xuất sẽ đóng vai trò quan trọng nhất. Chiến lược này đã là bước đệm đưa IBM, General Electric, General Motors trở thành các công ty lớn mạnh vào giữa thế kỷ trước. Sau đó, từ sự nổi lên của các công ty Nhật Bản như Sony, Toyota, Honda, Toshiba,..., lại chỉ ra rằng phương pháp quản lý chất lượng Six Sigma và phương pháp quản lý sản xuất tinh gọn mới là phương thức tối ưu. Tiếp theo, vào cuối những năm 1990, Dell đã chứng minh lợi ích của việc thuê nhân công bên ngoài để hỗ trợ chuỗi cung ứng và tập trung vào năng lực cốt lõi của công ty để mang lại hiệu suất vượt trội. Tuy nhiên, với tất cả hứa hẹn từ việc đổi mới trong quản lý, mục tiêu để đạt được vị thế cạnh tranh bền vững dường như còn khó nắm bắt hơn.

Trong cuộc cạnh tranh giữa phân tích dự đoán và học máy, dữ liệu nhỏ vẫn giữ vị trí quan trọng. Các doanh nghiệp tiên phong vẫn phải thường xuyên phân tích dữ liệu nhỏ nhưng đầy đủ và sâu sắc. Họ không ngừng khai thác sức sáng tạo của con người trong những lĩnh vực mà trí tuệ nhân tạo chưa thể thay thế được.

Kết luận

Cuốn sách tuyệt vời của tác giả Howard Yu đã đặt ra câu hỏi cốt lõi nhất trong bối cảnh kinh doanh hiện nay: “Làm thế nào để tồn tại và phát triển bền vững trong một thế giới mà mọi thứ có thể bị sao chép”. Đột phá tư duy kinh doanh sẽ hướng dẫn các nhà quản lý, nhà hoạch định chiến lược kinh doanh cách tư duy có mục tiêu để điều chỉnh doanh nghiệp và thích nghi với bối cảnh thị trường toàn cầu khốc liệt ngày nay. Theo Jorgen Vig Knugstorp – Chủ tịch điều hành của Tập đoàn LEGO, những kiến thức từ cuốn sách quý này hoàn toàn có thể được áp dụng - cuốn sách có tựa đề là Đột phá tư duy kinh doanh.

Tác giả: DO