[Nhận Xét Sách] “Kỷ Niệm Tuổi Thơ”: Hồi Ký Đau Buồn Về Tuổi Thơ

Kỷ Niệm Tuổi Thơ là một câu chuyện đầy xót xa về tuổi thơ của chính tác giả. Hồng - một cậu bé sinh ra trong một gia đình giàu có nhưng không hạnh phúc. Ngay từ khi còn nhỏ, cậu hiểu được sự thờ ơ, vô trách nhiệm của người cha nghiện ngập và nỗi đau, tủi nhục của người mẹ bị gia đình giày xéo, đầy đớn đau đến mức phải bỏ con cái đi xa để tìm kiếm sự thật. Với ngôn từ đơn giản và trong sáng, Kỷ Niệm Tuổi Thơ không chỉ mang lại cho độc giả một câu chuyện bình dị, gần gũi mà còn phản ánh được bối cảnh xã hội cổ hủ của Việt Nam.

Nhà văn Nguyên Hồng, tên thật Nguyễn Nguyên Hồng, sinh ngày 5 tháng 11 năm 1918 trong một gia đình công giáo ở Nam Định. Cha mất sớm, gia đình nghèo, Nguyên Hồng buộc phải từ bỏ việc học. Năm 1935, ông cùng mẹ chuyển đến Hải Phòng và sống trong những xóm lao động như xóm Cấm, xóm Chùa Đông Khê. Tuổi thơ đầy khó khăn đã được ông truyền tải một cách chân thực trong hồi ký của mình. Kỷ Niệm Tuổi Thơ không phải là câu chuyện về tuổi thơ hạnh phúc mà là câu chuyện đắng cay qua con mắt của Hồng - một đứa trẻ vô tội, phải trải qua nhiều đau khổ từ những người thân trong gia đình.

Sự suy tàn của một gia đình giàu có

Khi mới sinh ra, Hồng được nhiều người trong gia đình những tội phạm máu mặt đến mừng và nhiều người nhờ ông bà của cậu lo lắng, cũng là do thầy của Hồng làm cai ngục. Nhưng ngược lại với sự giàu có, quyền lực ấy là những nỗi đau khổ kéo dài qua mỗi ngày.

Khi cha mẹ tôi cưới nhau không phải vì tình yêu, điều đó đã rõ ràng với tôi từ khi tôi còn trẻ, ở độ tuổi mà tò mò và ngây thơ đã ghi nhận mọi điều.

(…)

Lúc đó, tôi không thể hiểu được những suy nghĩ và cảm xúc trong tâm trí của mẹ tôi. Vẻ đẹp, tiếng cười, sự dịu dàng của mẹ, làm sao có thể là của một người phụ nữ luôn chịu đựng nỗi đau và khó khăn, cảm xúc u ám nhất? Hay cha tôi và mẹ tôi, cả hai, đều giấu kín nỗi đau trong lòng?

Có lẽ nỗi đau dày vò suốt thời gian đã thay đổi cha của tôi, ông từ bỏ công việc, bán tài sản và thậm chí bán cả linh hồn mình cho 'nàng tiên nâu'.

Bà tôi nức nở, ôm đầu khóc:

- Anh làm tôi đau lòng! Anh tự cho mình là chính xác! Anh rời bỏ công việc mà không suy nghĩ. Anh cày cuốc từ sáng đến tối… Rồi đột ngột anh bán cả nhà để kiếm tiền, chịu lãi lớn để đi Sài Gòn, Sài Chích, hy vọng làm ăn lớn nhưng cuối cùng không có gì, nghiện ngập, không có gì cả.

Tiếng khóc ngày càng to, và từ đôi mắt tối tăm, những giọt nước mắt lăn dài trên gò má như một con đập nước đang tràn đầy.

Dù trong cảnh đau đớn đó, mẹ của Hồng vẫn im lặng mà không dám nói một lời, chỉ biết nuốt nước mắt vào trong.

Nhiều lần, khi nằm trên giường, đã đọc hàng trăm câu kinh nhưng vẫn cảm thấy tiếng vo ve kéo dài, bà tôi khẽ ho và hỏi thầy của tôi:

- Con Hồng vẫn còn thức chưa?

- Không! Mẹ con sắp xong rồi mà…

- “Sắp xong rồi mà!” – Bà tôi nói lại với lời thầy tôi dài dòng. Sự tức giận của bà tôi đã đạt đến đỉnh điểm khiến bà dám nói như vậy, từ khi thầy tôi luôn ho ra máu, bà tôi phải lo toan cho mọi thứ. Và, khi nói điều đó, bà tôi cũng nhắc nhở một cách khôn ngoan cho thầy tôi biết:

- Vợ mày coi thường tao quá! Hãy cố gắng bỏ thuốc đi.

Không! Mẹ tôi không dám làm như vậy! Cuộc sống của mẹ tôi luôn là bóng tối dưới chân, sẵn sàng tan biến nếu không có ánh sáng. Và khi người phụ nữ hiền lành đầy cảm xúc đó bị căng thẳng và tức giận, khi nào lòng lại đầy ghen tỵ và thù hằn? Mẹ tôi đã từng lắm khi nhìn thấy thầy tôi ho từng cơn, rồi rời khỏi nhà, mẹ tôi chỉ có thể thở dài. Và trong đôi mắt u buồn của mẹ tôi, đã có nhiều lần long lanh giống như nước mắt.

Tuy nhiên, mọi thứ đều có giới hạn của nó. Mẹ của Hồng không thể chịu đựng cảnh gia đình sụp đổ, nợ nần chồng chất, và buộc phải dẫn theo con gái để tìm kiếm cuộc sống mới. Từ đó, cuộc đời của Hồng đã thay đổi hoàn toàn. Không có ai quan tâm, và cậu phải sống với người cha nghiện ngập, tham gia vào những hoạt động đánh bài, bán hàng để kiếm tiền. Cuối cùng, khi tiền của cậu gần như bị cha cướp để mua ma túy, đó thực sự là những trang hồi ký đau đớn và bi thương về mối quan hệ cha con.

Tôi muốn rút tay ra khỏi tay thầy nhưng nhìn thấy hai đôi mắt trắng xoay tròn của thầy sắp nhô ra và hơi thở nóng bức từ miệng thầy cố giữ lại nhưng vẫn thoáng qua, tôi phải đứng im. Thầy lục túi quần phía sau tôi để tìm cọc tiền đã giấu.

Trong lòng tôi không còn mảnh chút tình cảm nào lúc đó.

Thầy lại quay sang phía trước, khuôn mặt của tôi trở nên tái nhợt, cổ họng nghẹn lại... Rồi tôi kêu lên một tiếng khi thấy bàn tay của thầy chạm vào dây cột cọc tiền giấu trong quần. Phựt… Dây bị giựt đứt. Một cảm giác thắt ruột trỗi dậy. Tôi nắm chặt cạp quần và cọc tiền, ngồi xụp xuống sàn nhà.

(…)

Thầy lại la lên, nhưng lần này tiếng la không còn rõ ràng và lâu dài như trước. Nó như tiếng nút chai bị giựt ra mà người giựt phải dùng tới hết sức...

… Thầy tôi cuối cùng chỉ ngồi buông xuống, không đánh tôi. Và cọc tiền của tôi vẫn nằm yên nguyên vẹn. Tôi vui mừng, bất ngờ và hoang mang tột cùng. Từ ngày đó, thầy tôi luôn nói với tôi một cách ân cần và quan tâm. Và thầy tôi luôn nhìn tôi, đôi mắt mệt mỏi nhưng vẫn ân cần, đôi khi còn cười với tôi, nhưng nụ cười sớm tàn trên đôi môi nhợt nhạt.

Tình yêu thương sâu đậm của cậu bé Hồng dành cho mẹ

Sau khi cha mất, Hồng phải sống với bà và cô, họ luôn chỉ trích và gieo rắc những điều tồi tệ nhất về mẹ của cậu, một người phụ nữ đã phải chịu sự phê phán vì không chờ đợi chồng qua đời mà đã sinh con với người khác, điều đó được coi là tồi tệ hơn những tội lỗi tinh quái nhất. Dù cậu có thương mẹ đến đâu, nhưng cậu cũng không thể làm gì.

Một ngày nọ, cô tôi gọi tôi đến, mỉm cười hỏi:

- Hồng! Mày có muốn đi Thanh Hóa chơi với mợ mày không?

Tưởng đến gương mặt u sầu và sự hiền lành của mẹ tôi, và nhận ra sự cay đắng trong giọng điệu và nét mặt châm chọc của cô tôi, tôi không dám trả lời có. Vì tôi biết, khi nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ muốn gieo rắc nghi ngờ vào đầu tôi để tôi khinh miệt và chê trách mẹ tôi, một người phụ nữ đã phải đối mặt với sự chỉ trích vì không chờ chồng qua đời mà đã sinh con với người khác, điều đó được xem là tồi tệ hơn những tội ác tinh quái nhất. Mặc dù đã một năm trời mẹ tôi không gửi thư cho tôi, không có từ người thăm và không có món quà nào được gửi tới tôi.

Trong những khoảnh khắc đó, cậu bé chỉ ao ước những truyền thống đã làm tổn thương mẹ của mình là 'một cục gì đó như hòn đá hay mảnh thủy tinh, vỡ ra từng mảnh, và cậu sẽ 'nhanh chóng nắm lấy và cắn, nhai và nghiến cho nát vụn'. Cậu đã phải chịu đựng nhiều tổn thương ấy mỗi khi khao khát gặp lại mẹ, ấp ủ được sự ấm áp trong lòng mẹ, để 'đặt mặt vào lòng nóng của người mẹ, để bàn tay của người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở lưng, chỉ khi đó cậu mới thấy lòng người mẹ dịu dàng tột cùng'. Phải đi làm xa, mẹ của Hồng đã không biết những cảm xúc đau đớn, cay đắng khi cậu phải sống với bà và người cô tàn ác, thiếu lòng nhân ái. Mỗi khi cô đơn và kiệt sức, cậu chỉ có thể trút bầu tâm sự vào mặt sau của bìa lịch, viết đến nỗi kín đáo toàn bộ chữ.

Ngày 12-11-1931. - Cô C. mẹt nước vào bát cháo gà của con. Cô ấy kêu gọi con ăn. Ai có muốn ăn không? Dù đói đến đâu đi chăng nữa! Cô ấy quý trọng đầy tớ của mình hơn là chính mình.

Ngày 14-11-1931. - Nhớ cái tát và lời chửi này đến khi chết: 'Hồng ơi! Dù cha mày đã ra đi, nhưng vẫn còn mẹ mày dạy mày. Đấm mày theo giai cấp của mẹ mày, bỏ mày lêu lổng thì đã có chúng tao'.

(…)

Ngày 20-11-1931 - Ôi, giá như tôi có một xu! Chỉ một xu thôi! Để tôi mua xôi hay bánh khúc. Trời lạnh như vậy, đi học một mình, vừa đi vừa nhâm nhi xôi ngon có thì tốt biết mấy! Nhưng không! Không ai cho tôi đâu. Vì họ không phải là mẹ tôi!

Con đường băng rẽ

Khi sự phẫn nộ trong lòng đã đạt đến đỉnh điểm, cậu bé bắt đầu chống lại sự phân biệt đối xử thấp kém của bà và cô đối với mình. Cậu khinh thường tất cả và cảm thấy hứng thú khi phản kháng lại sự tàn nhẫn và khinh bỉ từ bà và cô. Dần dần, cậu còn bắt đầu kết bạn với những đứa trẻ tinh quái của xã hội đen.

Tôi đã giao du với những đám trẻ bất cần giáo dục đó. Chơi cờ với những đứa nghịch ngợm, ngạo mạn, tôi bóc lột những đứa ngây thơ bằng những trò chơi, những đứa mà cuộc sống còn trẻ dại chưa dạy dỗ.

Cậu vẫn còn quá nhỏ, cậu cần một mái ấm, một gia đình để che chở, an ủi, nhưng dường như mọi thứ đều lạnh lùng với cậu. Điều đó khiến cậu bị đánh đập, bị hành hạ tàn nhẫn trong bóng tối bởi một người thầy kiêu ngạo và ích kỷ. Tất cả những điều đó đã khiến lòng cậu tràn đầy sự oán giận, căm phẫn. Một ngày, Hồng đến trường sớm hơn bình thường, nằm dài trên bãi cỏ, dưới bóng cây bàng, hai tay gập phía sau đầu, mắt nhắm mở, cậu bỗng nhớ lại những kỷ niệm hạnh phúc trước kia khi đi học, và nước mắt lăn dài trên gò má.

Những giọt lệ bất ngờ rơi từ hai khóe mắt của tôi. Tôi nhẹ nhàng nghiêng đầu để chúng rơi xuống gò má. Chúng như một dòng suối mặn mà rỉ ra ngay trong miệng của tôi. Sự chát chua của những suy nghĩ buồn phiền và căm hờn ngày càng trở nên sâu sắc. Và, đôi mắt tôi dần mờ đi sau một tấm màn ướt át dày đặc. Những hơi thở ấm áp liên tục trỗi dậy, đưa tới cổ họng tôi.

Khi Hồng bắt đầu đứng dậy, mê mải, chạy như điên ra khỏi cuốn hồi ký, tôi liên tưởng đến hình ảnh của chị Dậu trong tác phẩm Tắt Đèn của Ngô Tất Tố, khi cô ta bị kích động, mở cửa và lao ra sân. Con đường đó cũng tối tăm, u ám và không có lối thoát.

Kết luận

Cuốn hồi ký Những Ngày Thơ Ấu để lại trong lòng người đọc một cảm giác đau lòng, thương cảm về số phận của cậu bé Hồng, hay chính là của tác giả Nguyên Hồng. Bi kịch của cuộc đời - đó là nỗi đau sâu nhất mà ông đã phải chịu đựng khi còn nhỏ tuổi. Từ một đứa trẻ mồ côi, phải đối mặt với nhiều khó khăn, Nguyên Hồng đã trở thành một nhà văn lớn với tinh thần kiên cường, ý chí mãnh liệt. Có lẽ chính những kí ức đau thương từ tuổi thơ đã làm cho ông trở nên nhân từ, để những tác phẩm của ông mang đến tình yêu và lòng thương đến với con người.

Đánh giá chi tiết bởi Nguyễn Thụy Việt Anh - MytourBook