[Nhận Xét Sách] 'Tự Lực Không Đủ, Cần Có Tự Trách Nhiệm' - Một Liệu Pháp Cho Vấn Đề Trì Hoãn

Dưới cái nhìn của một sinh viên trên ghế nhà trường, cuốn sách này thực sự phản ánh được những tình huống mà tôi đang gặp phải. Ban đầu, khi tôi nắm quyển sách này, tôi tự hỏi sự khác biệt giữa 'tự lực' và 'tự chủ' là gì, và giờ đây, sau khi đọc xong, tôi rút ra một số kết luận như sau: con người tồn tại, kiếm sống và học tập dựa vào bản thân, năng lượng của họ, đó là 'tự lực'. Còn với 'tự chủ', nghĩa là khả năng kiểm soát cảm xúc và các yếu tố bên ngoài để đạt được mục tiêu đã đề ra. Chính vì vậy, mục đích của tác giả viết cuốn sách này là làm thế nào để độc giả hiểu được cách phát triển khả năng tự chủ của bản thân thông qua các câu chuyện và thí nghiệm tâm lý được đề cập trong từng chương của cuốn sách.

Cuốn sách này được chia thành năm phần, mỗi phần trình bày một góc nhìn của tác giả về những yếu tố ảnh hưởng đến khả năng tự chủ của con người. Đối với tôi, đây là một cuốn sách dễ đọc, dễ hiểu vì tác giả truyền đạt những bài học bằng cách nhẹ nhàng và thực tế, kết hợp với việc sáng tạo lồng ghép các thí nghiệm để độc giả cảm nhận sâu hơn về Tâm lý học ứng dụng, một lĩnh vực vẫn chưa được phổ biến đầy đủ ngày nay.

Phần 1: Ý chí – “Sức mạnh tự kiểm soát xuất phát từ một tâm trí mạnh mẽ”

Nhắc đến phần đầu tiên: “Sức mạnh tự kiểm soát xuất phát từ một tâm trí mạnh mẽ”, theo tôi đây là phần mang tính chiến lược và sâu sắc nhất về ý nghĩa của “tự chủ”. Trong những câu chuyện tác giả đưa ra, khả năng tự chủ đóng vai trò quan trọng trong việc đối mặt với khó khăn trong cuộc sống của các nhân vật, hay thậm chí, khả năng tự chủ trong việc kiểm soát những niềm vui tạm thời để đạt được những thành tựu vĩ đại.

“Quá trình biến hình của loài bướm là một hành trình dài dằng dặc. Từ trứng con trùng phát triển thành sâu bướm, qua nhiều thời gian chúng phải nổ lốc từ kén. Thời gian trôi đi, chúng nhấc đầu khoét một lỗ trên chiếc kén, dốc toàn bộ nỗ lực của mình để trườn ra khỏi lỗ nhỏ đó. Chỉ sau đó, chúng mới có thể mở cánh nhẹ nhàng bay như những vũ công giữa bóng hoa.”

Từng giai đoạn biến hình của loài bướm, từ một chú sâu xấu xí trở thành một chú bướm lấp lánh, đều phải trải qua cảm giác đau đớn và khó khăn vô cùng. Có câu tục ngữ: “Chưa trải qua gian khổ, làm sao thấy được hào quang.” Để thành công, chắc chắn phải như loài bướm ấy, trải qua sự đau đớn và khó khăn trong quá trình thoát khỏi kén để trở thành một bướm mới có thể tỏa sáng.

Thành công đòi hỏi phải trải qua nhiều nỗ lực. Không ai có thể đạt được thành công nếu không có ý chí mạnh mẽ để tự kiểm soát bản thân, vượt qua khó khăn và dũng cảm tiến tới. Chỉ khi như vậy, cuộc sống mới có thể trở thành một quá trình lột xác đầy ý nghĩa.

Có người có thể hỏi rằng làm sao một người mới bước vào xã hội, không có kinh nghiệm gì, có thể trải qua quá trình lột xác như loài bướm? Thực tế, mỗi quá trình lột xác của con người đều đầy lo lắng và bất an. Dù bạn chỉ là một tân binh không biết bắt đầu từ đâu, nhưng chỉ cần dám thử sức và tìm kiếm cơ hội, bạn đã là người xuất sắc rồi. Thất bại có thể đến, nhưng từ thất bại đó mà ta rút ra được bài học quý báu và sẵn sàng thử sức một lần nữa. Đừng sợ thất bại, hãy sợ khi bị quật ngã bởi khó khăn. Nếu bạn từ bỏ, bạn sẽ không bao giờ nhìn thấy con đường thành công đẹp đẽ trước mắt.

Chỉ khi không ngừng thử sức sau mỗi lần thất bại, ta mới có thể đạt được thành công. Quá trình này không hề dễ dàng, vì vậy cần phải có ý chí mạnh mẽ để kiểm soát tâm trí, không để bị lạc hướng hoặc quật ngã trước khó khăn.

Paul là sinh viên ngành âm nhạc của một trường đại học. Sau bốn tháng nhập học, mỗi ngày đầu tiên khi vào phòng luyện đàn, anh đều lướt qua các bản nhạc mới đặt trên giá đàn. Cảm giác thất bại lấn át anh. Dù các bản nhạc khó khăn, nhưng Paul vẫn kiên trì tập luyện. Anh dũng cảm đối diện với những thách thức và không bao giờ từ bỏ.

Mỗi thất bại là một bài học, một bước tiến mới hướng tới thành công. Paul không bao giờ dừng lại dù gặp phải nhiều thất bại. Thậm chí khi thất bại, anh càng kiên định hơn. Thách thức không làm Paul sợ hãi, mà làm anh trưởng thành hơn.

Cuối cùng, Paul không thể chịu đựng nổi sự căng thẳng và mệt mỏi này nữa, anh dũng cảm hỏi giáo sư về lý do của hành động đó. Giáo sư Im im lặng và không giải thích, chỉ yêu cầu anh đánh lại bản nhạc đầu tiên. Khi kết thúc bản nhạc, cả Paul cũng kinh ngạc khi thấy mình có thể chơi một bản nhạc khó như vậy một cách tự nhiên và lưu loát. Giáo sư vui mừng nói rằng nếu không đưa Paul vào các thử thách và rèn luyện ý chí, anh không bao giờ đạt được trình độ hiện tại trong thời gian ngắn như vậy.

Chúng ta thường ngưỡng mộ những người thông minh và tài năng vì họ có thể dẫn dắt trong lĩnh vực của họ, trong khi chúng ta không. Thực tế, chúng ta thường không nhận ra những khó khăn và nỗ lực mà họ đã trải qua. Edison đã nói: “Thiên tài là một phần trăm cảm hứng cộng với chín mươi chín phần trăm mồ hôi.” Nếu không có ý chí mạnh mẽ và khả năng kiểm soát bản thân, chúng ta không thể vượt qua mọi khó khăn trên con đường của sự cố gắng, vì chỉ có sự cố gắng và kiên trì mới tạo nên thiên tài.

Chương 2: Hỉ nộ ái ố - “Điều khiển cảm xúc là điều khiển cuộc sống”

Trong mắt mọi người, chúng ta thường được biết đến với những cảm xúc đa dạng. Thỉnh thoảng, chúng ta không thể kiểm soát được cảm xúc của mình, dẫn đến những hậu quả không mong muốn. Chương này giúp chúng ta nhận ra rằng không chỉ sự tức giận mà cả những cảm xúc bất ngờ cũng có thể kiểm soát hành vi của chúng ta. Điều này là một điều rất thú vị mà tác giả đã khai thác một cách thuyết phục:

“Thế giới hiện đại là một nơi phong phú và đa dạng, luôn thay đổi, làm con người bị phân tâm giữa sự chú ý và sự mất chú ý. Sự chú ý được tạo ra bởi ý thức để kiểm soát, như việc viết văn, học từ mới, đều là sự chú ý kiểm soát. Trong khi đó, sự chú ý không kiểm soát là sự chú ý tự nhiên không có mục tiêu trước đó, được kích thích bởi những điều mới lạ và thú vị từ thế giới bên ngoài. Ví dụ, khi học sinh đang học, bất ngờ có một người đi vào, sự chú ý của họ sẽ chuyển sang người đó mà không cần ý thức.

Bất ngờ là một trạng thái cảm xúc ngắn ngủi mà con người trải qua khi có sự kiện xảy ra ngoài ý muốn và thu hút sự chú ý mà không được dự định trước. Bất ngờ có nhiều hình thức khác nhau, từ tai nạn đến âm thanh đột ngột hay ánh sáng chói chang. Dù bất ngờ xuất phát từ đâu, tác động của nó đều là không thể phủ nhận.

Có những người mong muốn cuộc sống của họ luôn đầy bất ngờ, nhưng họ không nhận ra rằng bất ngờ cũng có thể mang lại hậu quả không tốt. Bởi vì cảm xúc bất ngờ có thể làm cho đầu óc bối rối, dẫn đến việc ra quyết định không suy nghĩ kỹ lưỡng.

Một lần, Phương Minh trúng xổ số và nhận được 100 tệ. Anh ta vui mừng quá độ, tiêu tiền không suy nghĩ và cuối cùng quên mất cả việc có bằng lái. Hành động thiếu suy nghĩ của anh ta chỉ ra rằng niềm vui bất ngờ có thể dẫn đến hậu quả không mong muốn.

Phương Minh là một ví dụ về việc niềm vui bất ngờ có thể làm mất khả năng kiểm soát và dẫn đến hành động thiếu tỉnh táo. Thực tế, não bộ con người không ưa sự bất ngờ quá mức, vì nó có thể làm giảm khả năng kiểm soát.

Chương 3: Trì hoãn – “Lập kế hoạch và tiến tới từng bước mục tiêu”

Nhiều bạn trẻ ngày nay đã quen với khái niệm 'trì hoãn', có thể là trong học tập hoặc công việc, điều này khiến họ dần xa rời hoài bão của mình. Và mình cũng không nằm ngoài trường hợp này. Trong chương này, tác giả mở ra một lối đi để vượt qua sự trì trệ phổ biến trong giới trẻ bằng cách lập kế hoạch, từ đó từng bước tiến gần đến những mục tiêu mà chúng ta mong muốn.

'Trước khi bắt đầu bất kỳ công việc gì, chúng ta phải lập kế hoạch. Kế hoạch là cách thức và chiến lược được thiết lập để biến mục tiêu thành hiện thực. Việc lập kế hoạch phải được thực hiện cẩn thận, từng bước một để biến mục tiêu thành hiện thực. Để làm được điều này, chúng ta phải thiết lập kế hoạch một cách kỹ lưỡng và toàn diện. Nếu kế hoạch không được lập kỹ lưỡng, có thể sẽ gặp phải những sai lầm trong quá trình thực hiện, từ đó dẫn đến trì hoãn việc đạt được mục tiêu.

Kingsley chuẩn bị tham gia cắm trại dã ngoại trong hai ngày cùng bạn bè. Tuy nhiên, do không lập kế hoạch cẩn thận, anh đã quên mang đủ đồ cần thiết. Khi gặp sự cố như thiếu ánh sáng và quần áo ấm, Kingsley nhận ra rằng việc không lập kế hoạch chu đáo đã làm mình gặp khó khăn. Bài học này đã giúp anh nhớ phải chuẩn bị kỹ lưỡng hơn cho những chuyến đi sau này.

Sau hai ngày cắm trại, Kingsley trở về nhà và nhận ra rằng việc không chuẩn bị kỹ lưỡng đã làm anh gặp nhiều khó khăn. Ông đã học được bài học quý báu về việc lập kế hoạch kỹ lưỡng và chuẩn bị cẩn thận trước mỗi cuộc phiêu lưu.

Kingsley gặp khó khăn trong chuyến cắm trại vì không lập kế hoạch cẩn thận. Việc không đề ra kế hoạch chi tiết đã khiến anh gặp phải nhiều vấn đề không mong muốn. Bài học từ trải nghiệm này là cần phải lập kế hoạch cẩn thận trước khi thực hiện bất kỳ công việc gì.

Chương 4: Sức khỏe – “Cải thiện sức khỏe để tăng cường tự kiểm soát bản thân”

Trong chương này, tôi ngưỡng mộ Hàn Xuân Trạch hơn bao giờ hết, vì chưa từng nghĩ rằng sức khỏe có thể ảnh hưởng đến khả năng tự chủ của con người như vậy. Cách diễn giải logic và ví dụ cụ thể đã tạo ra một cái nhìn rõ ràng về mối quan hệ giữa sức khỏe cơ thể và khả năng tập trung. Không chỉ giải thích, tác giả còn đề xuất những phương pháp cải thiện sức khỏe mà chúng ta có thể áp dụng để nâng cao hiệu suất làm việc hàng ngày.

“Nhà tâm lý học Matthew Gailliot và đồng nghiệp đã tiến hành một thí nghiệm để xem liệu chúng ta có thể cung cấp nhiên liệu cho não bằng cách tương tự như tiêm đường vào tĩnh mạch hay không. Họ gặp nhau với một loạt nhiệm vụ yêu cầu khả năng tự kiểm soát, như kiểm soát cảm xúc hoặc tập trung. Kết quả chỉ ra rằng những người có hàm lượng đường huyết thấp có hiệu suất kém hơn trong những nhiệm vụ sau. Đường giúp khôi phục lại ý chí, trong khi đường huyết thấp khiến ý chí giảm sút.

Tiếp theo, nhóm thí nghiệm cho mỗi người uống một cốc nước chanh, một số có đường, một số không. Kết quả cho thấy người uống nước chanh có đường thể hiện hiệu suất tốt hơn sau đó. Đường cung cấp năng lượng và giúp phục hồi ý chí. Người có đường huyết thấp thường có ý chí yếu đuối.

Như vậy, lượng đường có tác động lớn đến khả năng tự kiểm soát của con người. Khi đường huyết ổn định, khả năng tự kiểm soát cũng ổn định, nhưng khi đường huyết thấp, con người có xu hướng cố chấp và không kiểm soát được cảm xúc của mình. Ăn một viên đường có thể cải thiện tình trạng này.

Chương 5: Giới hạn – “Giữ cho tự kiểm soát không vượt quá giới hạn của bản thân”

Mọi thứ trên thế giới đều có giới hạn riêng, và khả năng tự chủ của chúng ta cũng không phải là ngoại lệ. Để đạt đến một mức độ kiểm soát hoàn hảo, ta cần sự tập trung cao và khả năng huy động ý chí không ngừng. Nhưng cũng sẽ đến lúc nó gây ra những ảnh hưởng tiêu cực cho bản thân. Vì vậy, để kết thúc cuốn sách, tác giả chia sẻ: tự chủ là tốt, nhưng đừng quên cho bản thân thời gian nghỉ ngơi và thư giãn. Cuộc sống hiện đại đầy áp lực, nhưng hãy nhớ chăm sóc bản thân, bởi một chút nghỉ ngơi có thể giúp ta tiến xa hơn trong tương lai:

“Trong những năm gần đây, áp lực xã hội tăng cao, khiến nhiều người phải đối mặt với cuộc sống áp lực. Từ bệnh tật đến tai nạn, điều này làm mất ý thức tập thể, gây hoang mang và khủng hoảng. Mỗi khi gặp phải biến cố, chúng ta thường cảm thấy bị áp lực đè nặng. Vì vậy, số người dùng thuốc lá, rượu bia và ăn uống quá độ tăng lên rất nhiều so với trước đây.

Để kiểm soát hiệu quả, chúng ta cần quản lý áp lực một cách thông minh. Phương pháp tốt nhất để vượt qua khủng hoảng tài chính là thả lỏng. Thả lỏng giúp giảm căng thẳng, ổn định nhịp tim và khôi phục sức khỏe. Dù chỉ một vài phút, bạn cũng có thể thư giãn. Thả lỏng không chỉ là việc ăn uống, không phải là trò chơi điện tử. Thực sự thả lỏng là cách tốt để cải thiện sự kiểm soát bản thân, giúp tinh thần và cơ thể thư giãn. Ví dụ, tìm một nơi yên tĩnh, tạo ra một tư thế thoải mái, nhắm mắt và hít thở sâu vài lần, hoặc là nháy mắt, nhíu mày, vài động tác lỏng lẻo với cơ mặt. Đây đều là cách để khôi phục từ trạng thái căng thẳng.”

Kết luận

Dù nội dung không có gì mới mẻ trong việc phát triển bản thân, điều thu hút ở đây là cách tác giả chăm chút cho sự phát triển tinh thần của mình. Kiểm soát bản thân không dễ dàng, nhưng nếu áp dụng những bước tác giả đề xuất, có thể mọi độc giả sẽ phát triển mạnh mẽ hơn trong tương lai.

Tác giả: Trọng Kiên - MytourBook

Hình ảnh: Trọng Kiên - MytourBook