Nhận xét về bài thơ Viếng lăng Bác của Viễn Phương.

Bài viết tham khảo số 1

Cùng hòa vào cảm xúc viết về sự ra đi của Người trong những ngày tháng chín năm 1969, thông qua bài thơ Viếng lăng Bác, nhà thơ Viễn Phương đã thể hiện lòng trung thành của người dân miền Nam và muốn khẳng định rằng Bác vẫn sống mãi trong lòng nhân dân.                                                                              

Viết về cuộc viếng thăm một con người vĩ đại, dòng cảm xúc của bài thơ diễn biến theo thứ tự thời gian nhưng chủ yếu tập trung vào cảm xúc được truyền đạt trong những không gian quanh lăng. Bao phủ cả bài thơ là sự xúc động tôn kính, lòng biết ơn và tự hào kết hợp với nỗi đau thương của nhà thơ.

Bài thơ mở đầu bằng một lời giới thiệu đơn giản nhưng sâu sắc:

Con ở miền Nam đến viếng lăng Bác

 Nhà thơ tự xưng là con - một giọng điệu nghẹn ngào bao năm xa cách. Một giọng con đơn giản nhưng cảm xúc đau đớn. Giọng con vừa thân thương vừa gần gũi. Người con từ miền Nam, đến gặp Bác như thực hiện ước nguyện được gặp Người..Khi còn sống, Bác luôn nói về miền Nam trong trái tim con và ước nguyện lớn lao của Bác là thống nhất Tổ quốc, Bắc Nam đoàn kết. Bác dành cho miền Nam một tình cảm đặc biệt:

Bác nhớ miền Nam nỗi nhớ nhà

Miền Nam mong Bác nỗi mong cha

(Tố Hữu)

 Bây giờ, khi đất nước đã được giải phóng khỏi bóng dáng quân thù, con từ miền Nam về đây gặp Bác thì Bác đã rời xa. Câu thơ chỉ là lời giới thiệu đơn giản, nhưng lại chứa đựng nhiều tiếc nuối và nước mắt. Trong khoảnh khắc bên lăng, nhà thơ bắt gặp những hàng tre:

Thấy trong sương hàng tre bát ngát

Hàng tre thực sự ở bên lăng nhờ từ bát ngát đã trở thành hàng tre đặc trưng cho sức mạnh bền bỉ, lòng kiên cường bất khuất, dáng đứng kiêng nhẫn của dân tộc Việt Nam. Thậm chí qua cơn bão táp mưa Sa, hàng tre vẫn đứng thẳng, vẫn kiên cường như những người dân Việt:

Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng.

Cảm xúc đã tràn ngập và giờ đây được diễn đạt thành lời:

Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam

 Hàng tre ấy đã trở thành biểu tượng của Tổ quốc, hai từ Việt Nam đầy thân thiết. Ở lăng Bác, ý nguyện về đất nước tự do, độc lập vẫn được duy trì, sống động trong hình ảnh hàng tre. Nếu dòng thơ đầu thể hiện nỗi tiếc nuối của tác giả thì ba dòng thơ sau của Viễn Phương là về tre, suy nghĩ về tre và cũng là về Bác. Bên lăng, trong cảm xúc rưng rức của nhà thơ, hình ảnh Bác gắn liền với hình ảnh đất nước kiên cường.

Bác đã ra đi mãi mãi nhưng với Viễn Phương, hình ảnh Bác vẫn sống mãi trong sự kết nối với mặt trời và tràng hoa - những người viếng lăng Bác:

Mỗi ngày mặt trời đi qua trên lăng

Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ.

Thời gian là vô tận. Vòng tuần hoàn của thời gian vẫn tiếp tục. Như mặt trời sáng rực mang ánh sáng cho tự nhiên, Bác là nguồn sáng của dân tộc Việt Nam. Bác đã chiếu sáng cho con đường tự do cho cả dân tộc. Chính Bác đã mang lại sự sống cho toàn bộ dân tộc. Chỉ có lòng kính trọng, lòng thành kính, lòng yêu quý mới có thể tạo ra sự kết nối Bác với mặt trời như thế. So sánh Bác với mặt trời không chỉ thể hiện sự vĩ đại của Bác mà còn thể hiện sự tôn trọng, lòng thành kính của Bác và cũng qua hình ảnh ẩn dụ đó là sự bất tử vì Người đã hoá thân vào những điều vĩnh cửu của tự nhiên, vũ trụ. Không chỉ so sánh bằng hình ảnh tĩnh mặt trời mà mặt trời của Bác còn là một mặt trời rất đỏ. Mặt trời rực đỏ như là biểu tượng cho sự nhiệt huyết của một vị lãnh tụ suốt cuộc đời hi sinh cho Tổ quốc. Nhiệt huyết ấy vẫn chiếu sáng, vẫn rộn rã dù rằng người đó không còn. Việc đặt Bác trong mối kết nối với mặt trời dù đã là sự tôn thờ cao nhất nhưng tác giả vẫn thêm vào một định ngữ rất đỏ như muốn khẳng định: Bác vẫn tồn tại, sáng ngời như mặt trời.

Với Viễn Phương, hình ảnh không chỉ bất tử khi được so sánh với mặt trời mà còn mãi mãi trong những dòng thương nhớ:

Mỗi ngày dòng người đi trong niềm nhớ

 Trong tâm tưởng của tác giả, cảm xúc đã biến không gian yên bình không chỉ là không gian tự nhiên mà là không gian của trái tim, không gian của tình yêu. Một năm sau khi đất nước thống nhất, tình cảm trân trọng vẫn còn đó khi nhà thơ chia sẻ cùng dòng người viếng Bác. Sự ra đi của Người như chỉ mới là hôm qua. Tất cả vẫn giống như còn nguyên vẹn, không thay đổi, không biến đổi, vẫn là dòng người với nỗi đau, cảm giác mất mát, sự vắng bóng. Từ hình ảnh thực ấy, tác giả gắn kết dòng người như tạo thành một tràng hoa. Mặc dù không còn tồn tại nhưng sự ra đi của Người lại liên kết những người còn sống theo ý muốn của Người:

Tạo tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân...

Dòng người không chỉ đến viếng một Người đã khuất mà còn viếng một cuộc đời bảy mươi chín mùa xuân. Nhà thơ không sử dụng từ tuổi mà sử dụng từ mùa xuân là để biến mùa xuân thành mãi mãi, vĩnh cửu như cuộc đời Người. Vì cuộc đời ấy đẹp như mùa xuân và mùa xuân ấy đã mang lại sức sống cho cả một dân tộc. Cuộc đời của Bác là một mùa xuân đẹp nhất trong hàng ngàn mùa xuân của dân tộc anh hùng. Cấu trúc của khổ thơ có sự lặp lại:

Mỗi ngày mặt trời đi qua trên lăng ...

     Mỗi ngày dòng người đi trong niềm nhớ

Mặt trời lặn mọc hàng ngày trên lăng như dòng người vào lăng viếng Bác vẫn còn mãi như tình yêu của nhân dân và cũng bởi vậy mà Bác Hồ là bất tử.

Theo bước chân của dòng người, nhà thơ được tiếp cận di hài Bác và cảm thấy một niềm tiếc thương vô tận, nỗi đau xót không bao giờ chấm dứt:

Bác nằm trong giấc ngủ yên bình

Khung cảnh và không gian thanh tĩnh trong lăng như dừng lại thời gian và không gian. Cuộc đời của Bác là một chuỗi ngày dài không ngủ. Chỉ bây giờ Người mới có giấc ngủ ngàn thu yên bình. Trong không gian yên tĩnh, trang trọng của lăng như thể thời gian không còn tồn tại. Trong dòng cảm xúc, trong những ý thơ, mặt trăng, người bạn của Người, hiện về trong tâm trí:

Giữa vầng trăng sáng dịu hiền

Nếu hai dòng thơ đầu tiên là cảm xúc của nhà thơ khi gặp Người thì hai dòng thơ sau đó là một trái tim xót xa:

Vẫn biết trời xanh mãi mãi

 Mà lòng sao đau xót quá!

Câu thơ như một lời tự hỏi, một sự phân vân giữa ý chí và cảm xúc. Ý chí vẫn biết rằng trời xanh là vĩnh viễn - Người vẫn còn mãi như trời xanh nhưng điều đó không thể ngăn cản được cảm xúc đau đớn trong lòng. Sự rối ren giữa việc biết và cảm nhận sự thay đổi không kiểm soát được cảm xúc của tác giả, của người về việc mất mát Người cha kính yêu.

Những cảm xúc, những nỗi tiếc thương đã trở thành ước nguyện được hoá thân làm đẹp cho nơi nghỉ ngơi của Người, làm người con trung hiếu của Bác trong bài thơ:

Mai về miền Nam lòng trào nước mắt

Thời gian để rời xa còn rất ngắn ngủi. Khoảng cách để quay trở lại là rất xa xôi. Và mặc dù xa cách nhưng vẫn gần như con tim. Nghĩ đến điều đó khiến nước mắt trào ra, không thể kiềm chế được. Nước mắt cứ rơi, kết hợp với nỗi đau và nỗi nhớ. Trong khoảng thời gian ít ỏi, vì không muốn rời xa Người nên tác giả mong muốn được ở lại bên Người:

Muốn làm con chim hót bên lăng

       Muốn làm đóa hoa toả hương đâu đó

   Muốn làm cây tre trung hiếu ở nơi này.

Muốn được biến thành con chim hót bên lăng, trở thành đóa hoa thơm nồng, làm cây tre trung hiếu cũng có nghĩa là mong ước để lại một bản nhạc, một hương thơm làm đẹp không gian của Bác và lớn hơn nữa là trở thành một cây tre trung hiếu. Điều đó tất cả đều là đẹp, chân thành, và sâu sắc. Điều này làm bắt đầu cho những dòng thơ được nâng lên bằng những ước nguyện tuyệt vời.