[Nhìn Lại & Tóm Tắt] “Quản Trị Emotion - Thống Trị Reason”: Mở Rộng Tư Duy Để Hiểu Biết Tri Thức

“Chúng ta thường nghe trẻ con hỏi “tại sao” một cách liên tục, cho đến khi người lớn không còn cách nào khác ngoài việc trả lời “bởi vì”. Trẻ em nhận thức rõ ràng về sự phức tạp của mọi thứ, nhận ra rằng lời giải thích càng sâu sắc thì càng đưa ra nhiều câu hỏi. Điều này gợi mở một cách nhìn khác về sự phức tạp của việc giải thích, đặc biệt là việc người lớn thường quên điều này và dừng lại trong việc đặt câu hỏi. Họ không nhận ra rằng họ tự mình ngừng tìm hiểu, và do đó cuối cùng họ tự tin rằng họ hiểu sâu hơn về cách mọi thứ hoạt động so với thực tế.” - Trích từ “Chương 1: Chúng ta Hiểu Gì?” trong cuốn sách Quản Trị Emotion, Thống Trị Reason.

Chúng ta có thực sự hiểu và biết rõ những điều mà chúng ta cho là chúng ta đã hiểu “rõ như lòng bàn tay”? Học hỏi là một quá trình liên tục, nếu không, sự phát triển của con người sẽ bị đình trệ. Trong quá trình học và phát triển, có nhiều yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến chất lượng của việc học: ý thức, thái độ, phương pháp, khả năng, tố chất, tính cách… Điều này cho thấy rằng, càng học nhiều, chúng ta càng nhận ra rằng thế giới này vô hạn và mỗi cá nhân chúng ta nhỏ bé như một hạt cát trên bãi biển lớn.

Chúng ta thường rơi vào bẫy ảo tưởng kiến thức, khi tự cho rằng mình hiểu rõ về một lĩnh vực kiến thức nào đó, nhưng thực tế lại không phải như vậy, hoặc thậm chí chẳng biết gì cả. Để hiểu biết tri thức, chúng ta cần có một hệ thống tư duy phù hợp, phù hợp với bản thân và với tính chất của vấn đề chúng ta đang tìm hiểu. Nếu có tư duy linh hoạt và nhạy bén, chúng ta có thể mở rộng tâm trí, tiếp nhận tri thức mới và những điều tích cực trong cuộc sống đang chờ đợi chúng ta khám phá. Qua cuốn sách Quản Trị Emotion, Thống Trị Reason của Steven Sloman và Philip Fernbach, chúng ta sẽ được bổ sung kiến thức về tư duy con người và việc mở rộng tri thức.

Giới Thiệu Tác Giả

Bộ đôi Steven Sloman và Philip Fernbach đều là những người có những thành tựu ấn tượng và đóng góp đáng kể cho thế giới. Philip Fernbach là giáo sư chuyên ngành Marketing tại Đại học Kinh Tế Leeds và Đại học Colorado. Ông cũng là một nhà nghiên cứu về nhận thức, nghiên cứu về cách con người suy nghĩ. Ông áp dụng những phát hiện của nghiên cứu của mình để cải thiện giao tiếp công khai và giúp người tiêu dùng và quản lý đưa ra quyết định tốt hơn. Ông cũng là đồng giám đốc của Trung Tâm Nghiên Cứu về Quyết Định Tài Chính và Tiêu Dùng, một phần của Viện Nghiên Cứu Về Nhận Thức, và Trung Tâm Đạo Đức và Trách Nhiệm Xã Hội, cũng như là thành viên của ban cố vấn tại công ty tư vấn McKinsey & Company.

Ông cũng dạy phân tích dữ liệu và hành vi khoa học cho sinh viên đại học và thạc sĩ. Về tác giả Steven Sloman, ông nhận bằng Tiến sĩ Tâm lý học từ Đại học Stanford vào năm 1990 và hoàn thành nghiên cứu sau tiến sĩ tại Đại học Michigan.Ông bắt đầu giảng dạy tại Brown vào năm 1992. Steven là một nhà khoa học nghiên cứu về nhận thức, là người nghiên cứu cách mọi người nghĩ. Ông đã nghiên cứu cách thói quen suy nghĩ của chúng ta ảnh hưởng đến cách chúng ta nhìn thế giới, cách các hệ thống khác nhau cấu thành nên suy nghĩ tương tác với nhau để giúp chúng ta đưa ra kết luận, gây ra xung đột và trò chuyện với nhau, và cách giải thích của chúng ta về cách thế giới hoạt động ảnh hưởng đến cách chúng ta đánh giá các sự kiện và quyết định những hành động cần thực hiện.

Nghiên cứu hiện tại của ông tập trung vào nhận thức tập thể, cách chúng ta nghĩ như một cộng đồng, một chủ đề được xây dựng trong cuốn sách của ông với Phil Fernbach: Quản Trị Emotion - Thống Trị Reason (Tiêu đề gốc: “The Knowledge Illusion: Why We Never Think Alone.”) Các sản phẩm của ông đã được thảo luận trên các tờ báo The New Yorker, The New York Times Book Review, Vice, Financial Times, Economist, Scientific American, National Geographic, và nhiều tờ báo khác. Ông là cựu Tổng biên tập của tạp chí Cognition: The International Journal of Cognitive Science.

Giới Thiệu Về Cuốn Sách

Cuốn sách Quản Trị Emotion - Thống Trị Reason là sản phẩm được xây dựng từ kinh nghiệm chuyên môn về Khoa Học Nhận Thức của Phil Fernbach và Steven Sloman, được xuất bản lần đầu vào tháng 3, năm 2017. Cuốn sách không chỉ nói về tư duy mà còn chứa đựng nhiều giải thích sâu sắc về trí tuệ và tâm lý con người. Từ đó, chúng ta có cái nhìn đa dạng và sâu sắc về tầm quan trọng của tư duy, cũng như ảnh hưởng của tư duy đến cách chúng ta nhìn nhận cuộc sống. Tin chắc rằng, bất cứ ai đọc cuốn sách này đều sẽ tích lũy được nhiều kiến thức bổ ích và có thể nâng cao bản thân.

Cảm Nhận Cá Nhân Về Cuốn Sách

Khác với những cuốn sách về tư duy khác, Quản Trị Emotion - Thống Trị Reason tập trung vào việc giải thích, làm rõ cho tiêu đề của sách. Đối với tôi, đây là một cuốn sách giúp người đọc suy ngẫm về các phương pháp tư duy của mình. Từ nghiên cứu và quan sát cá nhân, các tác giả không chỉ giải thích hiện tượng “ảo tưởng kiến thức” và các hiện tượng khác liên quan đến tư duy con người mà còn giúp người đọc liên kết với các thói quen tư duy của bản thân. Qua cuốn sách, kiến thức không chỉ là sự mở rộng và cải thiện tư duy mà còn mở rộng hiểu biết về tâm lý con người và xã hội xung quanh.

Với cuốn sách Vượt qua cảm xúc - Điều khiển trí tuệ, tôi rút ra 4 bài học quý giá:

• Sức ảnh hưởng của cá nhân

• Tư duy không phải là quá trình đơn độc

• Tư duy không hoàn hảo

• Không cần thiết phải dựa vào sách vở để nâng cao tư duy

1. Sức ảnh hưởng của cá nhân

Con người thường được coi là “chủ nhân của hành tinh”. Dấu vết của con người tồn tại khắp nơi trên trái đất, là minh chứng cho sự khám phá và tồn tại của loài người. Tuy nhiên, hành trình khám phá thế giới và tiếp thu tri thức vẫn còn dài đằng đẵng. Oscar Wilde đã từng nói: “You can never be overdressed or overeducated.” có nghĩa là: “Bạn không bao giờ quá lịch sự hay quá học hỏi.” Đúng vậy, càng học nhiều, ta càng nhận ra mình biết ít và càng mở ra trước mắt là biển tri thức vô hạn. Đặc biệt khi nghiên cứu khoa học - một lĩnh vực rộng lớn, phức tạp và ứng dụng đa dạng.

Não bộ con người không hoạt động như máy tính. Trong cuộc sống, chúng ta phải quan tâm và ghi nhớ nhiều điều. Nếu có thể ghi nhớ mọi thứ, có lẽ không cần đến ứng dụng ghi nhớ, lập lịch hoặc mạng xã hội. Con người có thể kiểm soát thiên nhiên, hành tinh, nhưng so với tri thức, chúng ta chỉ là hạt cát trong đại dương tri thức. So với thế giới và những người xung quanh, chúng ta biết rất ít. Đôi khi ta nghĩ mình hiểu rõ một điều, nhưng thực tế là chúng ta vẫn còn nhiều điều chưa khám phá.

Tri thức mà con người phải học là phức tạp và đa dạng, dù ta cố gắng tìm hiểu. Còn những thứ ngoài tầm kiểm soát như thời tiết, hoàn cảnh, ... lại càng phức tạp hơn. Tuy nhiên, điều này không làm chúng ta nản chí. Ngược lại, nó là động lực để chúng ta phát triển tư duy, học hỏi và trở nên tốt hơn.

1. Tư duy không phải là quá trình độc nhất

Một điểm đáng chú ý của cuốn sách là cách tác giả tiếp cận tư duy cá nhân. Con người không thể tư duy độc lập mà phải dựa vào ảnh hưởng của môi trường xung quanh, trong đó có con người. Theo Yuval Harrari, chúng ta tư duy theo nhóm, điều này giúp con người vượt trội hơn các loài khác. Xã hội phát triển càng cao, kiến thức của chúng ta càng hạn chế. Chúng ta không phải là siêu nhân, phải dựa vào người khác để tồn tại. Điều này được minh chứng qua những phát minh như Internet, đèn điện, xe lửa... Máy tính và con người tư duy khác nhau.

Chúng ta sử dụng tư duy nhân quả để phân tích và suy luận về thế giới, dựa trên quy luật nhân quả. Việc này giúp chúng ta giải quyết các vấn đề hàng ngày và định hình tư duy của mình. Suy luận là nền tảng của tri thức con người. Bằng cách suy luận, chúng ta không chỉ giải quyết vấn đề mà còn có thể dự đoán tương lai.

1. Tư duy không hoàn thiện

Tại sao chúng ta thường suy nghĩ sai? Bởi vì mỗi người có góc nhìn riêng, và sự hạn chế về kiến thức khiến chúng ta không thể hiểu rõ mọi thứ. Từ góc nhìn khác nhau, chúng ta có những trải nghiệm khác nhau, dẫn đến cách suy nghĩ đa dạng. Sự khác biệt này có thể dẫn đến các cách giải quyết khác nhau cho cùng một vấn đề. Tuy nhiên, việc thiếu hiểu biết và thông tin khiến chúng ta dễ dàng suy luận và tin vào những điều không chắc chắn.

Ngay cả những người có thẩm quyền cũng không tránh khỏi sự thiên vị cho quan điểm cá nhân. Mọi thứ mà chúng ta nhìn thấy không nhất thiết đúng, vì nó phụ thuộc vào góc nhìn của chúng ta. Để hiểu rõ hơn, chúng ta cần tìm hiểu kỹ lưỡng về sự thật.

Chính sự này là nguồn gốc của những hiện tượng tâm lý như xung đột, tranh cãi hoặc các quan điểm hẹp, một chiều, gây trở ngại trong việc giao tiếp hoặc thiếu sự thông cảm. Mỗi người chúng ta đều không hoàn hảo, vì vậy chúng ta cần học cách nhìn nhận vấn đề một cách toàn diện và thấu đáo nhất có thể. Các cách tư duy đều có điểm yếu của chúng, nhưng chỉ khi học cách kết hợp chúng, chúng ta mới có thể trở nên thấu tình và lý trí, không thiên vị khi đối diện với bất kỳ tình huống nào. Không có cách tư duy nào là đúng, chỉ có cách tư duy phù hợp với từng bối cảnh cụ thể. Chúng ta cần hiểu rõ bản chất của vấn đề để có thể suy luận bằng đầu óc hoặc trái tim.

Không nhất thiết phải học qua sách vở mới có thể cải thiện tư duy.

Tư duy là một bản năng cũng như kỹ năng của con người. Lý thuyết trong sách vở giúp chúng ta hiểu về các cách và phương pháp tư duy. Tuy nhiên, vì tư duy là một kỹ năng, nếu không được rèn luyện, nó sẽ trở nên cảm giác nhạt nhẽo, thiếu linh hoạt và sắc bén. Thực tế cho thấy chúng ta thường áp dụng các quy trình tư duy mà không có sự cân nhắc, điều này dẫn đến các quyết định không chủ động, nhanh chóng và thiếu suy xét. Do đó, việc rèn luyện tư duy mỗi ngày là rất quan trọng, thông qua việc ra quyết định hợp lý, giảm thiểu rủi ro trong công việc hoặc xem xét các lựa chọn hiện có. Chúng ta cũng nên thử các phương pháp như việc liệt kê điểm mạnh và điểm yếu để hiểu rõ hơn về các chủ đề mà chúng ta quan tâm. Tư duy chỉ thực sự phát huy tối đa khi được thực hành, bởi vì thực tế thường phức tạp hơn nhiều so với những gì được mô tả trong sách vở. Chúng ta nên tận dụng kiến thức từ sách vở như là bước đệm để áp dụng kỹ năng đó vào cuộc sống thực tế và rèn luyện bản thân.

Kết luận

Cuối cùng, hiện tượng 'ảo ảnh kiến thức' là nền tảng cho các tác giả Steven Sloman và Philip Fernbach phát triển quan điểm của họ về tư duy của con người. Tư duy của con người không hoàn hảo và luôn tồn tại giới hạn, nhưng việc học hỏi và rèn luyện để cải thiện và nâng cao tư duy không phải là điều không thể. Cuốn sách 'Quản lý cảm xúc - Làm chủ lý trí' không chỉ là một cuốn sách khoa học về tâm lý học mà còn là một cuốn sách về con người.

Nhờ tư duy, con người có thể phân biệt được đúng và sai, cái nào phù hợp và cái nào không, cái nào là tốt nhất cho bản thân, và dự đoán tương lai. Những nhiệm vụ này dường như đơn giản nhưng lại rất phức tạp và tốn nhiều thời gian. Chúng ta có thể nghĩ rằng mình hiểu rõ nhất về bản thân mình, nhưng thực tế, việc này chỉ có thể dễ dàng thực hiện khi ta hiểu rõ về chính mình, hiểu rõ về những gì đang diễn ra với mình và có thể tự quyết định lựa chọn. Hơn nữa, con người cũng có thể học cách đồng cảm với nhau. Dù có thể chúng ta nghĩ rằng mình hiểu người khác, nhưng thực tế, chúng ta vẫn đang khám phá về bản thân mình và càng ít hiểu biết về người khác. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là chúng ta không thể học cách đồng cảm với người khác. Chúng ta không cần phải hiểu hết mọi điều về người khác, nhưng chúng ta cần có tư duy linh hoạt để có thể tương tác với những người xung quanh chúng ta, tùy thuộc vào từng trường hợp cụ thể.

Quản lý cảm xúc - Làm chủ lý trí là một quyển sách vô cùng đáng giá, mong muốn sẽ được biết đến nhiều hơn.