Như Quý phi

Như Quý phi Hải thị (chữ Hán: 愉貴妃海氏; 16 tháng 6 năm 1714 - 9 tháng 7 năm 1792), là một phi tần của Thanh Cao Tông Càn Long Hoàng đế. Bà nổi tiếng là mẹ của Vinh Thuần Thân vương Vĩnh Kỳ, hoàng tử được Càn Long rất quý trọng và có khả năng trở thành thái tử.

Cuộc đời

Đại Thanh tần phi

Như Quý phi Hải thị sinh ngày 4 tháng 5 (âm lịch) năm Khang Hi thứ 53 (1714), cha là Viên ngoại lang Ngạch Nhĩ Cát Đồ (额尔吉图). Gia tộc của bà không rõ ràng, chỉ biết bà thuộc Mông Cổ Tương Lam kỳ, người Nam Uyển Hải Tử, gia tộc có tên là 'Kha Lý Diệp Đặc thị' (珂里叶特氏), được phiên âm Hán là 'Hải Giai thị' (海佳氏) hay 'Hải thị'. Bà gia nhập hầu Càn Long Đế khi ông còn là Bảo Thân vương, giữ địa vị Cách cách, tức hàng thiếp hầu có vị trí thấp trong phủ.

Vào năm Ung Chính thứ 13 (1735), ngày 3 tháng 9 (âm lịch), Bảo Thân vương Hoằng Lịch lên ngôi, trở thành [Càn Long Đế].

Đến ngày 24 tháng 9 (âm lịch) trong cùng năm, Hoàng đế đã phong thưởng các phi tần, Cách cách Hải thị được phong làm Thường tại, tên gọi của bà trong các tài liệu thời Càn Long đều là họ Hải, vì vậy bà được biết đến là [Hải Thường tại; 海常在], đứng gần cuối trong hàng ngự thiếp, chỉ trên Đáp ứng. Khi đó, tước vị của bà cùng với Trần Thường tại là thấp nhất trong số các phi tần hầu hạ Càn Long Đế từ thời Tiềm để. Năm Càn Long nguyên niên (1736), bà được thăng cấp thành Quý nhân.

Năm Càn Long thứ 6 (1741), vào ngày 7 tháng 2 (âm lịch), Hải thị sinh ra Ngũ a ca Vĩnh Kỳ tại Vĩnh Hòa cung. Ngày 13 tháng 2 (âm lịch) cùng năm, bà được phong làm Du tần (愉嫔). Theo cách gọi thông dụng, 'Du' trong tiếng Mãn là 「Hebengge」, có nghĩa là 'hòa thuận', 'thuận theo', 'thỏa hiệp'. Tháng 11 cùng năm, bà được phong tấn lễ với Lễ bộ Thượng thư Nhậm Lan Chi (任兰枝) làm Chính sứ và Nội các Học sĩ Xuân Sơn (春山) làm Phó sứ. Năm thứ 10 (1745), vào ngày 23 tháng 1, Càn Long Đế chỉ dụ thăng Quý phi Cao thị thành Hoàng quý phi, đồng thời gia ân hậu cung. Nhàn phi Na Lạp thị và Thuần phi Tô thị được phong làm Quý phi, Quý nhân Ngụy thị được thăng lên Tần, Du tần Hải thị được sắc phong làm Phi, tức Du phi (愉妃). Lúc này, còn có Gia phi Kim thị, người sinh ra Hoàng tứ tử Vĩnh Thành. Ngày 17 tháng 11 (âm lịch) cùng năm, mệnh Lễ bộ Thượng thư Lai Bảo (来保) làm Chính sứ và Công bộ Tả thị lang Tác Trụ (索柱) làm Phó sứ, thực hiện sắc phong lễ.

Vị trí đứng đầu

Lúc đó, con trai duy nhất của bà là Ngũ a ca Vĩnh Kỳ rất thông minh, tài giỏi, được Càn Long Đế xem trọng và coi là đứa con xuất sắc nhất của mình. Năm Càn Long thứ 30 (1765), vào tháng 11, Ngũ a ca Vĩnh Kỳ được phong làm Hòa Thạc Vinh Thân vương, nhưng chỉ ba tháng sau, Vĩnh Kỳ qua đời.

Sau khi Vĩnh Kỳ qua đời, Hải thị tiếp tục chăm sóc con trai duy nhất là Hoàng tôn Miên Ức. Trong năm Càn Long, con gái cả của Vĩnh Kỳ qua đời, con gái duy nhất là Tiểu cách cách được sắp xếp ở gần Đoan Tắc môn (耑則門), và Hải thị cùng con dâu Đích phúc tấn Tây Lâm Giác La thị của Vĩnh Kỳ đều rất quan tâm đến Tiểu cách cách.

Mặc dù chưa được phong làm 'Quý phi', sau khi Lệnh Ý Hoàng quý phi Ngụy thị và Khánh Quý phi Lục thị qua đời, Hải thị thường đứng đầu trong các phi tần tham gia các nghi thức trọng đại với vị trí cao nhất, như dâng cơm cho Sùng Khánh Hoàng thái hậu hoặc đảm nhiệm Thân tàm lễ. Tuy nhiên, vị trí 'đứng đầu' này không có nghĩa là Hải thị đóng vai trò 'Chủ nội trị' như Hoàng hậu, vì các công việc chính thức trong hậu cung đều do Nội vụ phủ đảm trách. Việc các hậu phi thực hiện phần lớn là nghi thức (ví dụ dâng cơm cho Thái hậu), nên thiếu vị trí Hoàng hậu không có nghĩa phi tần sẽ thay thế Hoàng hậu. Đây cũng là thực trạng khi Lệnh Ý Hoàng quý phi còn sống. Nhiều nghi thức triều Thanh yêu cầu Hoàng đế và Hoàng hậu chủ trì, nhưng thường được thân vương (quan viên) và phi tần (mệnh phụ) thay thế, như 'Thân tàm lễ' đã nêu.

Được tặng danh hiệu Quý phi

Vào năm Càn Long thứ 57 (1792), ngày 21 tháng 5 (âm lịch), Du phi Hải thị qua đời ở tuổi 78.

Sau khi Du phi Hải thị qua đời, kim quan được tạm quàn tại Cát An sở (吉安所). Ngày 23 tháng 5 (âm lịch) cùng năm, Càn Long Đế ra chỉ dụ tổ chức tang lễ theo nghi thức của Khánh Cung Hoàng quý phi, mặc dù bà không còn là Quý phi khi qua đời, cho thấy Du phi được an táng theo lễ của Quý phi. Ngày 27 tháng 5 (âm lịch), vào giờ Dần, kim quan của Du Quý phi được chuyển từ Cát An sở đến Tĩnh An trang để an táng tạm thời. Ngày 2 tháng 6 (âm lịch), lễ Tế văn sơ thứ và đại tế được tiến hành. Trong các lễ tế này, Hải thị vẫn được giữ danh hiệu Du phi, nhưng sau 100 ngày trong lễ tế, Càn Long Đế đã nâng bà lên thành Quý phi, do vậy về sau bà được gọi là Du Quý phi (愉貴妃). Tất cả các nghi lễ này được Hoàng thập thất tử Vĩnh Lân và Lễ bộ Thị lang Thiết Bảo (铁保) chủ trì.

Vào năm Càn Long thứ 58 (1793), ngày 13 tháng 10 (âm lịch), kim quan của Du Quý phi được đưa từ Tĩnh An trang đến Dụ lăng, Thanh Đông lăng. Ngày 20 tháng 10 (âm lịch), lễ nhập táng của Du Quý phi được tổ chức tại Phi viên tẩm.

Trong văn hóa đại chúng

• Hậu cung nhà Thanh
• Uyển Quý phi
• Thư phi
• Vĩnh Kỳ
• Kế hoàng hậu

Nguồn tham khảo

• Thanh sử cảo - Hậu phi truyện.
• Thanh thực lục - Cao Tông triều thực lục
• Nội vụ phủ Thượng dụ đương (內務府上諭檔)