Buzz
Phân tích và cảm nhận bài thơ 'Bác ơi' của Tố Hữu – Tuyển tập mẫu số 1
Bài thơ 'Bác ơi!' của Tố Hữu, được viết vào ngày 6-9-1969, chỉ bốn ngày sau khi Chủ tịch Hồ Chí Minh qua đời, là tác phẩm đầy xúc cảm và ý nghĩa sâu sắc. Được viết theo thể thơ thất ngôn trường thiên với 13 khổ, mỗi khổ 4 câu, bài thơ diễn tả nỗi đau xót, sự tiếc thương và lòng kính trọng sâu sắc của nhân dân Việt Nam dành cho vị lãnh tụ kính yêu.
Mở đầu bài thơ là tiếng khóc thương xót. Sự ra đi của Bác Hồ để lại một khoảng trống lớn lao trong lòng mỗi người dân Việt Nam và bạn bè quốc tế. Nỗi đau này bao trùm cả vũ trụ, không gian và thời gian.
'Suốt mấy ngày qua, đau đớn tiễn đưa
Cuộc đời đẫm nước mắt, trời đổ mưa...'
Việc lặp lại từ 'tuôn' hai lần trong câu thơ nhấn mạnh nỗi đau và mất mát khôn xiết của dân tộc. Qua hồi ký của Tố Hữu, chúng ta biết khi Bác qua đời, nhà thơ đang đi công tác xa và phải vội vã trở về, lòng tràn ngập nỗi buồn đau.
'Chiều nay con vội vã trở về thăm Bác
Vườn rau ướt lạnh, mấy gốc dừa!'
Sự ra đi của Bác Hồ đã làm cho ngôi nhà sàn nhỏ bé, nơi Bác từng sinh sống và làm việc, trở nên vắng lặng và hiu quạnh. Tiếng chuông không còn vang lên, đèn đã tắt, rèm buông xuống. Mọi thứ như ngừng lại trong nỗi đau xót.
'Chuông ơi, chuông nhỏ còn vang không
Phòng im lìm, rèm buông, ánh đèn tắt!'
Miền Nam, nơi Bác luôn khao khát được thăm, đang trên đà chiến thắng. Nhưng giờ đây, giấc mơ được thấy Bác cười và đón Bác đã tan biến.
'Miền Nam đang thắng, mơ về ngày hội
'Đón Bác vào thăm, thấy nụ cười của Bác!'
Nỗi đau này không chỉ thuộc về con người mà còn lan tỏa đến cỏ cây, hoa lá. Những hình ảnh quen thuộc trong cuộc sống của Bác như vườn rau, gốc dừa, trái bưởi, hoa nhài, ao cá, đều tràn ngập nỗi buồn và sự cô đơn.
'Trái bưởi vàng ngọt giờ chỉ còn lại
Hương thơm hoa nhài không còn để ai thưởng thức!'
Bóng dáng Bác đi lại từng sớm hôm giờ đã không còn đâu nữa.
'Xung quanh mặt hồ, mây vẫn bay...'
Tố Hữu đã tinh tế xây dựng một không gian nghệ thuật rộng lớn, từ bầu trời, miền Nam đến ngôi nhà sàn nhỏ của Bác, tất cả cùng phản ánh một tâm trạng chung: nỗi đau xót và tiếc thương sâu sắc. Ngày 2 tháng 9 năm 1969, ngày Bác Hồ qua đời, đã trở thành ngày quốc tang của cả dân tộc.
Sáu khổ thơ tiếp theo trong bài 'Bác ơi!' ca ngợi tình yêu tổ quốc và lòng thương dân vô bờ bến của Hồ Chí Minh. Qua hình ảnh hoán dụ, Tố Hữu tôn vinh những phẩm chất cao quý của Bác.
'Bác ơi, trái tim Bác rộng lớn vô cùng
Ôm trọn non sông và mọi kiếp người.'
Tác giả sử dụng kỹ thuật liệt kê để nhấn mạnh lòng nhân ái rộng lớn của Bác, sự quan tâm của Bác đối với nhân dân, từ hiện tại đến tương lai.
'Bác sống như là trời đất của ta, Yêu từng bông lúa, mỗi bông hoa, Mang lại tự do cho những đời nô lệ, Sữa cho trẻ nhỏ, lụa cho người già.'
Tấm lòng của Bác dành cho chiến sĩ và nhân dân miền Nam luôn tràn đầy sự ấm áp và sâu sắc.
'Bác nhớ miền Nam, nỗi nhớ quê hương'
Miền Nam nhớ Bác, nỗi nhớ cha'
Bác lắng nghe từng bước chân từ chiến trường
Chú ý từng tin vui, tiếng súng từ xa.
Tố Hữu không chỉ bày tỏ nỗi thương tiếc Bác mà còn làm sống lại tâm hồn của Hồ Chí Minh qua những câu thơ đầy cảm xúc. Điệp từ 'vui' cùng các động từ 'nâng niu, quên' thể hiện rõ nét tâm hồn lạc quan, yêu đời và đức hy sinh của Bác.
'Bác vui như ánh sáng buổi bình minh'
Vui mỗi mầm non, mỗi trái chín trên cành'
Hạnh phúc khi nghe tiếng hát hòa quyện bốn phương
Chăm sóc tất cả, chỉ quên bản thân mình.
Cuộc sống đơn giản và thanh thoát của Bác được thể hiện qua những hình ảnh gần gũi như chiếc va li nhỏ, vài bộ quần áo giản dị, đôi dép cao su... Tất cả phản ánh phong cách giản dị nhưng vĩ đại của Người.
'Áo vải mong manh, tâm hồn rộng lớn'
Lớn hơn tượng đồng trên những con đường xưa.'
Ba khổ thơ cuối diễn tả nỗi đau, sự nhớ ơn và lòng biết ơn vô hạn của nhân dân đối với Bác. Di sản cách mạng và đạo đức của Bác sẽ mãi là ánh sáng dẫn đường, là tài sản tinh thần vô giá.
'Còn non, còn nước, còn người,'
Chiến thắng giặc Mỹ, chúng ta sẽ xây dựng đất nước hơn những ngày hiện tại.'
Nhân dân ta cam kết khắc sâu lời dạy của Bác và quyết tâm hoàn thành sự nghiệp cách mạng mà Bác để lại. Bài thơ kết thúc bằng lời thề chiến đấu, như một lời hứa không thay đổi với Bác.
'Xin nguyện cùng Người không ngừng vươn tới'
Vững vàng như dải Trường Sơn hùng vĩ.
Tố Hữu là nhà thơ viết về Bác Hồ nhiều nhất và sâu sắc nhất. Hình ảnh Bác Hồ như 'Người là Cha, là Bác, là Anh - Trái tim lớn lọc trăm dòng máu nhỏ' đã in đậm trong thơ của ông. Tác phẩm 'Bác ơi!' là một trong những tác phẩm xuất sắc nhất về Hồ Chí Minh, vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc.
Phân tích và cảm nhận bài thơ 'Bác ơi' của Tố Hữu - Lựa chọn tiêu biểu số 2
Trong bài điếu văn đầy xúc động và tiếc thương trước linh cữu Chủ tịch Hồ Chí Minh, cố Tổng Bí thư Lê Duẩn khẳng định: 'Dân tộc ta, nhân dân ta, non sông đất nước ta đã sinh ra Hồ Chủ tịch, người anh hùng vĩ đại, và chính Người đã làm rạng rỡ dân tộc, nhân dân, non sông của chúng ta.'
Nhà thơ Tố Hữu đã thể hiện điều này qua bài thơ 'Bác ơi!' – một lời tiễn biệt đầy xúc động, một 'điếu văn bi hùng' qua thơ (theo Xuân Diệu). Bài thơ không chỉ thể hiện nỗi đau và tiếc thương, mà còn là sự kết tinh của những suy nghĩ và chiêm nghiệm sâu sắc về cuộc đời và con người của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Trong lúc cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ của dân tộc đang căng thẳng và quyết liệt, vào ngày 2-9-1969, Chủ tịch Hồ Chí Minh qua đời. Sự ra đi của Người là mất mát to lớn đối với cách mạng và dân tộc Việt Nam. Trong thời điểm đó, toàn dân và bạn bè quốc tế đều bày tỏ nỗi tiếc thương sâu sắc trước sự mất mát này. Bài thơ 'Bác ơi!' của Tố Hữu ra đời trong không khí tang thương, như một 'điếu văn bi hùng' thể hiện qua cấu trúc, giọng điệu, hình ảnh và ngôn ngữ, tất cả đều bộc lộ nỗi đau xót và tiếc thương của tác giả, đồng thời phản ánh những suy nghĩ sâu sắc về cuộc đời của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Bài thơ bắt đầu bằng bức tranh đau buồn, tang tóc bao trùm toàn quốc trong những ngày mất Bác:
'Những ngày qua đầy nỗi đau tiễn biệt'
Đời tràn nước mắt, trời đổ mưa.'
Không rõ lý do tại sao trời lại mưa to trong những ngày Bác qua đời. Có thể là do sự mất mát lớn lao của dân tộc đã khiến trời cũng phải rơi nước mắt? Hay chính là nước mắt của người dân Việt Nam tiễn biệt người cha già của dân tộc, hòa vào vũ trụ và thành mưa? Nhà thơ đã kết hợp 'đời' và 'trời', tạo nên hình ảnh mạnh mẽ để diễn tả nỗi đau của bản thân và của toàn dân trước sự tổn thất lớn này.
Đó là những giọt nước mắt cháy bỏng của sử thi – một dân tộc anh hùng tiếc thương một anh hùng dân tộc. Nỗi đau xót khiến cảnh vật xung quanh trở nên buồn bã, và tâm hồn con người bỗng trở nên lạc lõng:
'Chiều nay con chạy về thăm Bác'
Vườn rau ướt lạnh, mấy gốc dừa'
Khung cảnh thiên nhiên và ngôi nhà của Bác vẫn còn đó, nhưng mọi thứ đều trở nên lặng lẽ, thẫn thờ:
'Con lại bước theo lối sỏi quen'
Đứng bên thang gác nhìn lên
Chuông nhỏ vẫn còn reo
Phòng im lặng, rèm buông, đèn đã tắt!...
Trái bưởi vàng ngọt dành cho ai? Hoa nhài còn thơm cho ai nữa? Bóng dáng Bác đâu rồi, nơi mặt hồ còn in bóng mây trắng bay?
Đoạn thơ chứa nhiều câu hỏi và cảm thán. Những dấu hỏi, cảm, chấm lửng, cùng với nhịp thơ chậm và đan xen đã diễn tả một cách sâu sắc nỗi tiếc thương nghẹn ngào của nhà thơ. Bài thơ có kết cấu giống như một điếu văn cổ điển (lung linh - thực tế - ai vãn).
Cấu trúc cổ điển đã nâng cao hình tượng thơ và cảm xúc của nhà thơ, đưa chúng lên một tầm cao lịch sử và thời đại. Hình ảnh Bác hiện lên với nỗi tiếc thương vô hạn và sự kính trọng sâu sắc.
Phần hai của bài thơ thể hiện những suy tư sâu sắc của nhà thơ về con người và cuộc đời của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Người là tình yêu rộng lớn, mang nỗi lo như lòng mẹ, 'nâng niu mọi điều, chỉ quên bản thân', luôn giữ hình ảnh miền Nam trong trái tim, sống đời giản dị không phô trương,...
Đoạn thơ với giọng điệu trầm hùng và hình ảnh giản dị nhưng đầy ý nghĩa rất phù hợp với hình tượng Bác Hồ cùng nỗi tiếc thương và lòng thành kính của nhà thơ. Đẹp và ý nghĩa biết bao khi nhà thơ sử dụng hình ảnh trái tim để biểu thị tình cảm bao la của Bác: 'Bác ơi, trái tim Bác rộng lớn, ôm cả non sông và mọi kiếp người'. Hình ảnh tấm lòng Bác so sánh với tình mẹ thật giản dị nhưng cũng đầy bao dung.
'Lo lắng muôn vàn như lòng mẹ'
'Cho hiện tại và tương lai'
Bác sống như hình mẫu lý tưởng của chúng ta, mang đến tự do cho những kiếp nô lệ và yêu thương từng hạt lúa, mỗi đóa hoa. Bác dành sữa cho trẻ thơ và tặng lụa cho người già. Con người vĩ đại của Hồ Chí Minh hòa quyện với những nét bình dị của cuộc sống hàng ngày, tạo nên một hình ảnh vừa cao cả vừa gần gũi. Trong suốt cuộc đời, Bác Hồ luôn dành tình cảm đặc biệt cho miền Nam.
Bác đã nói: 'Miền Nam luôn ở trong trái tim tôi'. Để đáp lại tình cảm của đồng bào miền Nam, Bác dự định sẽ đến thăm nhưng tiếc rằng chưa kịp thực hiện thì... Tố Hữu đã so sánh:
'Bác nhớ miền Nam như nhớ nhà'
Miền Nam mong Bác như mong cha'
Nỗi nhớ miền Nam của Bác như là nỗi nhớ quê hương, trong khi miền Nam mong đợi Bác như mong cha. Cảm xúc này gắn liền với nỗi đau chia cắt Tổ quốc và khao khát đoàn tụ. Câu thơ không chỉ thể hiện tình cảm gia đình mà còn phản ánh vấn đề sử thi của dân tộc trong thời đại này, khép lại bằng những hình ảnh mang tính khái quát cao nhưng vẫn đậm đà cảm xúc.
Bác dành trọn tình yêu thương cho chúng con
Cuộc đời thanh đạm, không vướng bận vàng ngọc
Với bộ áo vải mỏng manh, tâm hồn vững chãi
Cao hơn bức tượng đồng xưa cũ.
Bác đã để lại nhiều thứ quý giá như độc lập, tự do, cơm no, áo ấm,... Nhưng điều quý báu nhất chính là 'tình thương' – 'Bác yêu thương các cụ già', 'Bác quan tâm đến các cháu nhỏ', 'Bác chăm lo cho đội ngũ dân công',... Bác yêu dân, yêu nước, và ra đi tìm con đường cứu nước. Bác 'chăm sóc tất cả chỉ quên mình'. Nhà thơ chiêm nghiệm và nhận thấy hai phẩm chất nổi bật của Bác: tình yêu thương vô bờ và sự giản dị cao quý.
Tác giả sử dụng hình ảnh 'áo vải' mỏng manh để diễn tả 'cuộc đời thanh cao', phản ánh sự giản dị và thuần khiết vô cùng của Bác. Bác vừa giản dị vừa vĩ đại, 'áo vải' nhưng 'hồn vững chãi muôn trượng'. Đoạn thơ với các hình ảnh so sánh và ẩn dụ đã thể hiện sâu sắc những suy ngẫm của nhà thơ về con người và cuộc đời của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Tố Hữu đã mãi mãi khắc họa hình ảnh Bác Hồ trong thiên nhiên, đất trời và trong lòng dân tộc. Đoạn thơ bày tỏ lòng cảm phục và tự hào sâu sắc trước anh linh của vị cha già dân tộc. Trong sự xúc động và tự hào, nhà thơ đã thay mặt nhân dân Việt Nam bày tỏ lòng mình:
'Ôi Bác Hồ ơi, những buổi chiều tàn
Ngàn thu vẫn nhớ Bác bao nhiêu!
Khi ra đi, Bác dặn dò: 'Còn non nước..'
Nghĩa lớn lao, lòng không dám khóc nhiều
Câu thơ với dấu lửng (...) tạo ra một khoảng lặng đầy cảm xúc. Một dân tộc anh hùng nhớ về một anh hùng dân tộc. Dù Bác đã ra đi, nhưng hình ảnh của Người vẫn luôn hiện diện trong lòng dân tộc Việt và đồng hành cùng chúng ta trong cuộc chiến giành độc lập tự do. Câu thơ kết thúc bằng một lời thề thiêng liêng từ con cháu trước anh linh của Bác:
'Yêu Bác, lòng ta trong sáng hơn.'
Tác giả thay mặt nhân dân dâng lên Bác lời thề thiêng liêng và hứa sẽ đoàn kết, quyết tâm thực hiện di nguyện của Người. Từ tình cảm 'thương cha thương mẹ thương chồng' dần chuyển thành tình yêu 'thương đất nước' rồi vươn lên thành 'yêu Bác, lòng ta trong sáng hơn'. Từ nỗi đau, bài thơ chuyển hóa thành sức mạnh tinh thần – 'trong sáng hơn'.
Bài thơ với âm điệu trầm hùng và bi tráng, hình ảnh giản dị nhưng lớn lao, ngôn ngữ trong sáng và đầy cảm xúc đã thể hiện sâu sắc nỗi đau và tiếc thương của dân tộc, đồng thời đúc kết những suy ngẫm về con người và cuộc đời của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Bài thơ 'Bác ơi!' đã làm cho hình ảnh Bác Hồ trở nên bất tử trong lòng dân tộc và bạn bè quốc tế.
