Buzz
1. Tổng quan về triều đại Trần
Cuối thế kỉ XII, triều đại Lý bắt đầu suy yếu. Chính quyền không quan tâm đến đời sống của nhân dân, quan lại sống xa hoa, trong khi dân chúng phải chịu đựng thiên tai, đói kém triền miên. Nội bộ triều đình cũng xảy ra nhiều mâu thuẫn. Cuộc sống của người dân trở nên cực khổ và nghèo nàn.
Trước tình hình đó, nhiều cuộc khởi nghĩa nổ ra trên toàn quốc. Trong khi nội bộ triều đình gặp khó khăn, quân xâm lược từ phương Bắc cũng tận dụng cơ hội để tấn công, thể hiện rõ ý đồ xâm lược khi nhà Lý đang trong thời kỳ suy yếu.
Thời điểm này, nhà Trần đang nắm giữ quyền lực tối cao trong nước, với thái sư Trần Thủ Độ đứng đầu. Vua Lý Huệ Tông phải dựa vào sự hỗ trợ của nhà Trần để duy trì ngai vàng, và thực tế quyền lực trong triều đình hoàn toàn nằm trong tay của nhà Trần, tất cả các quyết định quan trọng đều do Trần Thủ Độ đưa ra.
Vì vua Lý Huệ Tông không có con trai, ông đã truyền ngôi cho công chúa Lý Chiêu Hoàng khi cô mới 7 tuổi. Trần Thủ Độ đã lợi dụng tình hình để ép công chúa Lý Chiêu Hoàng kết hôn với cháu trai của ông, Trần Cảnh. Vào đầu năm 1226, Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho chồng, chính thức khởi đầu triều đại nhà Trần.
2. Sự phát triển kinh tế dưới triều đại Trần sau các cuộc chiến tranh
2.1. Ngành nông nghiệp
- Ngành nông nghiệp vẫn đóng vai trò chủ yếu trong sự phát triển kinh tế thời nhà Trần. Triều đình đã thực hiện nhiều chính sách để khuyến khích sản xuất và mở rộng diện tích trồng trọt. Nhờ vào các cải cách và hỗ trợ, nền nông nghiệp đã bắt đầu phục hồi và có dấu hiệu phát triển tích cực.
- Diện tích đất canh tác được mở rộng với nhiều loại hình như ruộng công, ruộng tư, điền trang và thái ấp. Nhờ vào các nỗ lực khai hoang, đất đai ngày càng tập trung vào tay các quý tộc, vương hầu và địa chủ. Triều đình đã quyết định phân chia ruộng công cho dân để canh tác và đóng thuế, nhằm tạo nguồn ngân sách cho hoạt động của bộ máy nhà nước.
2.2. Ngành thủ công nghiệp
- Ngành thủ công nghiệp dưới triều đại Trần được chú trọng vào việc quản lý, mở rộng và nâng cao tay nghề kỹ thuật của các nghệ nhân.
- Trong triều đình, các xưởng thủ công nhà nước đạt nhiều thành tựu đáng kể như đóng thuyền lớn ra biển và chế tạo thuốc súng.
- Trong cộng đồng dân cư, ngành thủ công nghiệp phát triển mạnh mẽ, đặc biệt là các nghề gốm sứ tráng men, dệt tơ lụa, đúc đồng, rèn sắt và làm giấy. Các làng nghề, phường nghề ngày càng chuyên môn hóa, đạt trình độ kỹ thuật cao và chất lượng đồng đều như làng gốm Bát Tràng.
2.3. Ngành thương mại
- Hoạt động thương mại cả trong nước và quốc tế được thúc đẩy mạnh mẽ, với sự ra đời của các chợ lớn và việc buôn bán hàng hóa bằng thuyền. Thăng Long nổi lên như một trung tâm kinh tế quan trọng, thu hút thương nhân từ khắp nơi. Vân Đồn trở thành cảng thương mại lớn với giao dịch sôi động với các thương nhân nước ngoài, cho thấy sự mở rộng mạnh mẽ trong hoạt động thương mại quốc tế dưới triều đại Trần.
3. Tình hình xã hội sau chiến tranh
Xã hội thời Trần tiếp tục chứng kiến sự phân hóa sâu sắc, kế thừa từ các triều đại trước.
- Tầng lớp thống trị bao gồm vua, vương hầu, quý tộc, quan lại và địa chủ, những người nắm giữ quyền lực chính trị và kinh tế lớn, sở hữu nhiều ruộng đất và hưởng nhiều đặc quyền.
- Tầng lớp bị trị: Nông dân là nhóm đông đảo nhất và thường xuyên gặp khó khăn, đặc biệt là trong những năm mất mùa, họ phải bán đất đai để trở thành tá điền và nộp tô cho địa chủ. Thợ thủ công và thương nhân ngày càng tăng lên nhờ sự phát triển của ngành thủ công nghiệp và thương mại. Nông nô và nô tì là tầng lớp thấp nhất, bị lệ thuộc và bóc lột nặng nề. Nô tì không chỉ bị đưa vào lao động mà còn trở thành hàng hóa được mua bán tự do. So với thời nhà Lý, thời Trần chứng kiến sự phân hóa giai cấp sâu sắc hơn, với sự gia tăng rõ rệt của tầng lớp địa chủ, nông nô và nô tì, đồng thời nhà nước cũng có tính đẳng cấp rõ rệt, phản ánh bản chất quân chủ và quý tộc.
4. Sự phát triển văn hóa dưới triều đại nhà Trần
4.1. Đời sống văn hóa tâm linh
- Các tín ngưỡng truyền thống như thờ cúng tổ tiên, anh hùng và những người có công với cộng đồng vẫn được bảo tồn và duy trì.
- Về tôn giáo, dù không còn phát triển mạnh mẽ như thời nhà Lý, Phật giáo vẫn giữ vai trò quan trọng với việc xây dựng nhiều chùa chiền và số lượng tín đồ hành hương vẫn cao. Nho giáo, đứng sau Phật giáo, ngày càng được chú trọng do nhu cầu của bộ máy nhà nước. Những nhân vật tiêu biểu của Nho giáo thời Trần bao gồm Chu Văn An và Trương Hán Siêu.
- Sinh hoạt của người dân rất phong phú với các hoạt động ca hát, múa, chèo tuồng và múa rối được yêu thích và phát triển mạnh mẽ. Người dân thường có thói quen cạo đầu trọc, đi chân đất và mặc trang phục giản dị. Những truyền thống như yêu nước, kính trọng người già, yêu trẻ, tôn sư trọng đạo và trọng nghĩa khí vẫn được bảo tồn và phát huy.
4.2. Văn học
- Văn học thời Trần chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ với các tác phẩm đậm đà tinh thần yêu nước và tự hào dân tộc. Trong văn học chữ Hán, nổi bật với các tác phẩm như Hịch Tướng Sĩ của Trần Hưng Đạo và Phú sông Bạch Đằng của Trương Hán Siêu. Văn học chữ Nôm cũng đạt được bước tiến lớn với sự xuất hiện của nhiều thi gia như Nguyễn Thuyên, Nguyễn Sĩ Cố và Hồ Quý Ly.
4.3. Nghệ thuật
- Nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc thời kỳ này để lại nhiều thành tựu đáng chú ý, đặc biệt là trong các công trình kiến trúc. Nhiều công trình có giá trị được xây dựng như Cung Thái Thượng Hoàng, tháp Phổ Minh, tháp Bình Sơn và Thành Tây Đô (Thành Nhà Hồ).
4.4. Giáo dục và khoa học kỹ thuật
- Thời Trần chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ về giáo dục so với thời Lý. Văn Miếu Quốc Tử Giám được mở rộng để đào tạo con em quý tộc và quan lại, đồng thời tổ chức nhiều kỳ thi tuyển chọn nhân tài. Các lộ, phủ cũng xây dựng trường công để đào tạo nhân tài. Quốc sử viện, cơ quan chuyên viết sử, được thành lập dưới sự lãnh đạo của Lê Văn Hưu, tác giả của Đại Việt sử ký (1272).
- Nhà nước thời Trần đặc biệt chú trọng đến công tác ghi chép sử sách. Trong đó, nổi bật là tác phẩm binh thư yếu lược của Trần Hưng Đạo, góp phần quan trọng vào kho tàng quân sự.
- Lĩnh vực thiên văn học cũng phát triển với sự đóng góp của các nhà thiên văn học lừng danh như Đăng Lộ và Trần Nguyên Đán, nổi bật với nhiều thành tựu quan trọng.
- Y học thời Trần ghi dấu ấn với danh y Tuệ Tĩnh, người đã nghiên cứu và tổng kết các phương pháp chữa bệnh bằng thuốc nam, góp phần vào việc phát triển y học dân gian.
- Về lĩnh vực khoa học: Vào cuối thế kỷ XIV, Hồ Nguyên Trừng cùng các thợ thủ công đã chế tạo thành công súng thần cơ và thuyền chiến.
Dưới đây là bài viết tổng hợp thông tin về sự phát triển kinh tế và văn hóa thời Trần được Mytour biên soạn. Chúng tôi hy vọng rằng những thông tin trong bài viết sẽ hữu ích cho bạn đọc. Trong quá trình biên tập, nếu có bất kỳ sai sót nào, chúng tôi rất mong nhận được sự góp ý từ quý độc giả. Xin chân thành cảm ơn!
