Buzz
Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh được trích từ tác phẩm Vũ Trung tùy bút của Phạm Đình Hổ. Tác phẩm này đã khắc họa một cách chân thực hình ảnh trong phủ chúa Trịnh Sâm với những thói quen ăn chơi xa xỉ, quá độ; sự kiêu căng không kiềm chế của các quan lại, đồng thời phản ánh cuộc sống đầy khổ của nhân dân.
Đầu tiên, tác giả đã mô tả cảnh ăn chơi hoàn mỹ trong phủ chúa Trịnh và các quan lại cận vệ. Để minh chứng cho thói quen ăn chơi quá mức của chúa Trịnh Sâm, Phạm Đình Hổ đã liệt kê từ nhiều góc độ. Trước hết, chúa đã cho xây dựng nhiều công trình đền đài, cung điện để thoả mãn niềm đam mê “du ngoạn ngắm cảnh đẹp”, việc xây dựng không ngớt từ năm này qua năm khác, không chỉ tiêu tốn tài sản mà còn gây hại cho người dân, khiến cuộc sống của họ cực khổ, đói nghèo.
Không chỉ thế, chúa Trịnh thường xuyên đi dạo, trong một tháng có thể đi ba bốn lần. Những chuyến đi dạo đó phải có sự hỗ trợ của rất nhiều người hầu, những kẻ phục vụ “binh lính dân hầu vòng quanh bốn mặt hồ” sẵn sàng thực hiện mệnh lệnh của chúa. Chúa Trịnh còn tổ chức nhiều hoạt động giải trí lãng phí, tiêu tốn tiền bạc như việc cho các nội thần ăn mặc như phụ nữ, mở hàng bày bán quanh hồ, thuyền ngự đi dạo trên hồ, thỉnh thoảng ghé vào mua bán.
Thực sự là một tình huống kỳ lạ, hết sức phi thường trong lịch sử quốc gia. Đến sự việc thứ ba, điều đó trở nên đáng trách hơn nữa, không chỉ thể hiện những trò chơi phi thường, phủ chúa còn táo tợn chiếm đoạt trắng trợn những 'loài chim dị thú, cây cổ thụ, đá quý và cây cảnh' trong dân gian mang về phủ chúa. Để làm rõ hơn điều đó, tác giả sử dụng ví dụ cụ thể về việc di chuyển một cây cổ thụ: 'cây cổ thụ mọc trên đỉnh non đá, rễ dài đến vài trượng, cần phải có một lực lượng lớn mới có thể di chuyển được' nhưng phủ chúa lại quyết định phải mang cây cổ thụ đó về.
Những hành động đó thể hiện rõ sự kiêu ngạo, trái với luân thường của chúa Trịnh Sâm. Cuối đoạn văn, tác giả đã khẳng định: 'Mỗi khi đêm buông xuống, không gian yên bình, tiếng chim líu lo, vượn kêu reo vang khắp nơi, hoặc giữa đêm ồn ào như cơn mưa rào gió bão, tổ chim tan tác, kẻ thức giả biết rằng đó là điều không bình thường'. Đây là những suy tư, cảm nhận mà nhà văn thể hiện một cách trực tiếp.
Suốt đoạn văn trước đó, ông chỉ kể lại, trình bày một cách đều đều, không nhấn mạnh, không biểu cảm, nhưng ở đây ông phải thở dài, đau đớn. Những kẻ hiểu biết sẽ nhận ra rằng đó là những dấu hiệu không bình thường, dự báo cho sự suy yếu dẫn đến sụp đổ của một triều đại. Triều đại chỉ lo ăn chơi, tiêu khái, bao bọc lên đời sống dân dã sẽ phải đối mặt với sự tàn phá.
Người xưa thường nói rằng: 'Thượng bất chính, hạ tắc loạn', nghĩa là nếu người ở trên làm việc không đúng đắn, làm những điều sai lầm thì những người ở dưới sẽ bắt chước. Trong triều đại của phủ chúa Trịnh, mọi việc diễn ra đúng như vậy. Chúa Trịnh tham lam, chỉ quan tâm đến việc tận hưởng, do đó sinh ra những kẻ đầy quyền lực, các quan chức ở dưới áp đặt và bắt bớ dân lành, chúng sử dụng nhiều chiêu trò để kiểm soát, lợi dụng của nhân dân.
Các quan phủ chúa trộm cắp, kiện tụng, phá hoại tài sản của dân chúng một cách trắng trợn. Chúng 'thăm dò' nhà nào có tài sản giá trị thì lập tức đặt lên hai chữ 'kiểm sát'. Ở đoạn văn này, tác giả sử dụng hàng loạt từ ngữ, kết hợp với việc mô tả để chỉ ra tính chất bất công, vô nhân của chúng: 'vượt qua bức tường và lẻn vào', 'lấy trộm đi', 'buộc tội',... đó là hành động của kẻ trộm cắp, chúng không chỉ ăn cắp mà còn hành hạ.
Những người bị bức vạ buộc phải bỏ chạy hoặc tự mình phá hủy những 'núi non bộ' 'cây cảnh' để tránh khỏi những hậu quả đáng tiếc. Dân chúng phải chịu đựng bao nhiêu sự bất công, phi lý. Để làm cho đoạn văn trở nên cụ thể hơn, Phạm Đình Hổ kể một sự kiện xảy ra với gia đình của mình. Gia đình ông có một cây lê cao lớn, tươi đẹp, khi nở hoa trắng muốt, thơm phức; bên cạnh đó còn trồng hai cây lựu trắng và đỏ, lúc ra quả vô cùng đẹp nhưng cũng bị phải chặt đi. Phần kết của tác phẩm đã đóng góp vào việc chỉ trích, phê phán bọn quan lại ở thời điểm đó.
Tác phẩm không chỉ hấp dẫn bởi nội dung sâu sắc mà còn làm cho người đọc say mê bởi vẻ đẹp của ngòi bút tài ba. Phạm Đình Hổ đã ghi lại một cách chân thực những gì mình đã chứng kiến. Ngôn ngữ tự nhiên, trôi chảy, không bị ràng buộc bởi câu chuyện. Kết hợp một cách hài hòa giữa việc kể và mô tả để vạch trần những mặt xấu xa, độc ác, không nhân từ của chúa Trịnh và tay sai.
Với phong cách viết linh hoạt, tự do, Phạm Đình Hổ đã ghi lại một cách sinh động, chân thực bức tranh về cuộc sống xa hoa, lãng mạn, quá độ trong phủ chúa và sự lạm dụng quyền lực, thâm nhập của bọn quan lại. Phía sau bức tranh đó là cuộc sống cực khổ, bị tàn phá, áp bức của nhân dân.
Nguồn: Tìm kiếm tự do
