Buzz
...Tháng Chạp về, không khí Xuân tràn ngập, lại đến lúc nghe những lời quen thuộc...
Bên cạnh bánh chưng, củ kiệu, hoa mai, hoa đào, suốt nửa thế kỷ qua, không thể thiếu trong nhà nhà ngày Tết là tờ báo Xuân.
Khi Tết đến, trên các góc phố, hàng chục loại báo Xuân được trưng bày lung linh, làm cho không khí trở nên sôi động, hân hoan hơn. Có ai còn nhớ những Cuốn Sách Chơi Xuân, Sách Xem Tết của thời xa xưa, giản dị và trang nhã, cùng với cây mai, cây đào, cùng chén trà và khay kẹo mứt, trong những ngày đầu năm thong thả?
' Từ Cuốn Sách Xem Tết năm 1928 '
Về hình thức, Cuốn Sách Xem Tết của Tân Dân Thư Quán có kích thước giống như một cuốn sách thông thường, không có hình minh họa, số trang cũng không cố định. Năm Mậu Thìn in 78 trang, năm Kỷ Tỵ tăng lên 100 trang, năm Canh Ngọ có 88 trang, và lần cuối Sách Xem Tết của Tân Dân xuất hiện vào năm Quý Dậu 1933, với chỉ còn 66 trang.
Về nội dung, chủ yếu bao gồm hai phần hài kịch và thơ vui, xen kẽ là các trang quảng cáo và giới thiệu sách, nhằm mục đích mang lại niềm vui, tiếng cười cho độc giả, những câu chuyện giải trí dí dỏm trong ngày đầu năm.
Đọc lại Cuốn Sách Xem Tết năm Kỷ Tỵ 1929, dày đặc nhất trong những lần xuất hiện, thật xúc động khi gặp lại nhiều tên tuổi văn hóa nổi tiếng một thời, như Cuồng Sỹ Tạ Mạnh Khải, Hì Đình Nguyễn Văn Tôi (hay Nguyễn Đỗ Mục), Sơn Phong Bùi Đức Long, Từ Nhân Hoàng Quảng Đức, Ninh Tuấn Nguyễn Địch Thiện...
Trong Cuốn Sách Xem Tết năm Quý Dậu 1933, ngoài các 'cây cười tiền chiến' đã kể, còn có thêm Thượng Uyển Nguyễn Tiến Lãng (lúc này là chủ bút của tạp chí Nam Phong), Ngọc Thỏ Dương Mầu Ngọc, Kim Xuyên Trần Vượng...
Đáng chú ý, Cuốn Sách Xem Tết của Tân Dân lại vắng mặt trong hai năm liên tiếp 1931 và 1932. Giải thích cho điều này, nhà viết kịch Vũ Đình Long, người đứng đầu Tân Dân, đã thẳng thắn trình bày trên trang đầu của lần trở lại vào xuân Quý Dậu 1933:
Cuốn Sách Xem Tết đã không ra hai năm nay!
Tân Dân nhận được vô số lời chỉ trích từ bạn bè văn hóa cũng như độc giả thân yêu.
Cuốn Sách Xem Tết không có mục đích cao siêu. Nó chỉ đơn giản là để mang niềm vui đến cho bạn đọc trong ngày Tết, để mọi người cùng tươi cười. Thế mà, khi không in ra, bạn đọc lại nhớ mong chờ, thúc giục in ra, khiến cho Tân Dân rất cảm động.
[...] trong những năm 1932 - 1933, nhà viết kịch Vũ Đình Long đang mở rộng hoạt động kinh doanh, phát triển một hiệu sách mang tên Tân Dân Thư Quán, từ năm 1925, trở thành một nhà xuất bản lớn mạnh ở Bắc Kỳ cho đến năm 1945. Tuy nhiên, có lẽ còn nhiều lý do khác mà ông không muốn đề cập.
Vì lí do đó, khá bất ngờ, trên trang 48 của tờ Tân Thanh tạp chí số 3 ra ngày 5/3/1931, Cuốn Sách Xem Tết Tân Dân được đề cập trong mục “Sách cấm” của chính quyền thuộc địa, ngang hàng với Ngồi tù khám lớn của Phan Văn Hùm, Ngục trung ký sự của Trần Huy Liệu, Tuyên cáo quốc dân của Phan Bội Châu... Có lẽ, dù chỉ là những bài thơ vui, những đoạn văn hài hước, nhưng với hương vị truyền thống mà Cuốn Sách Xem Tết mang lại, và những câu chuyện cảm động hiếm có như Hồn theo nước cũ của tác giả Long Thành trong Cuốn Sách Xem Tết năm Kỷ Tỵ 1929, đã khiến chính quyền thuộc địa lo sợ, thức tỉnh niềm tiếc nuối dân tộc và tình yêu nước trong lòng độc giả khắp nơi.
[...]
' Cuốn Sách Chơi Xuân của Nam Ký Thư Quán '
Theo tài liệu của các anh em trong giới sưu tập, Cuốn Sách Chơi Xuân của nhà Nam Ký được in vào các năm Kỷ Tỵ 1929, Canh Ngọ (Ngọ) 1930, Tân Vỵ (Mùi) 1931, Nhâm Thân 1932, Quý Dậu 1933. Riêng Cuốn Sách Chơi Xuân năm Kỷ Tỵ đã được tái bản đến hai lần.
Về hình thức, Cuốn Sách Chơi Xuân của nhà Nam Ký cũng có kích thước tương tự như Cuốn Sách Xem Tết của Tân Dân. Số trang cũng gần như nhau, năm 1929 in 52 trang, năm 1931 có 80 trang, năm 1932 tăng lên 92 trang, đến năm 1933 chỉ còn 42 trang. Ngoài năm Kỷ Tỵ, các Cuốn Sách Chơi Xuân các năm sau đều được minh họa, trình bày đẹp mắt hơn Cuốn Sách Xem Tết của Tân Dân.
Về nội dung, bao gồm thơ vui, thơ xuân của các nhà thơ nổi tiếng như Tú Xương, Nguyễn Khuyến, Hồ Xuân Hương, Nguyễn Công Trứ, Á Nam Trần Tuấn Khải... cùng với các câu chuyện hài hước, tản văn về các phong tục ngày tết, và đáng chú ý là các bài tổng kết về tình hình xã hội trong năm qua ở Ba Xứ Bắc Kỳ, Trung Kỳ, Nam Kỳ và thậm chí là tình hình thế giới.
Về tên Cuốn Sách Chơi Xuân, được giải thích một cách dí dỏm trong lời Tựa khi lần đầu xuất hiện vào năm Kỷ Tỵ 1929: “Nói đến chơi liệu có người nói là lãng phí thời gian, công việc quan trọng, nợ nần cuộc sống, sao lại chơi được!!
Xin thưa: Một năm chỉ có một mùa xuân, đời người có bao lâu mà trẻ trung! Trời ơi, chỉ có một mùa xuân mỗi năm, nhưng mùa xuân này qua đi, mùa xuân kia lại đến, hàng triệu kỉ niệm xuân đã qua! Người ơi, chỉ có một mùa xuân trong đời, mà mùa xuân trôi qua, mùa xuân không bao giờ trở lại, chỉ còn lại trong khoảnh khắc tuổi trẻ!
[...] Anh em ta ở đây ban đầu đều yêu thích văn chương, dù không giàu có nhưng cũng đủ để tham gia, tham gia với mọi người trong xã hội! Thực sự, việc tham gia văn chương cũng là một niềm vui, một niềm vui cao cả, cao cả mà không gây hại như những niềm vui khác. Vậy thì sao mà không tận hưởng niềm vui khi có cơ hội!
Nhân dịp vui vẻ của mùa xuân, có một chút văn chương, một mình chơi không thú vị, vì vậy hãy dành thời gian để chia sẻ niềm vui với mọi người để có thêm niềm vui!!
Trong mùa xuân, ai cũng có nhiều niềm vui!/ Hãy cùng nhau chia sẻ và tận hưởng niềm vui, đừng để nó trôi qua vô ích!/ Gửi thông điệp cho bạn bè!!...
' Sách Tết trong thời kỳ trăm hoa đua nở '
Đặc biệt, còn có tập Bút Xuân Mậu Dần năm 1938, được in tại nhà xuất bản A. J. I, Vientiane, Lào của nhà thơ - nhà báo - nhà cách mạng giàu kinh nghiệm Chu Hà Lã Xuân Choát, với nội dung rõ ràng ủng hộ Mặt trận Bình Dân Đông Dương, khuyến khích mạnh mẽ cho phong trào cách mạng vô sản trong những năm đó, bằng những bài thơ đầy khí thế, làm lay động lòng người, loại bỏ những văn chương hư cấu, thất thường.
Rõ ràng, những ấn phẩm sách độc đáo cho ngày tết từ khi ra đời vào mùa xuân Mậu Thìn năm 1928 cho đến năm 1945 vô cùng phong phú và đa dạng, đã chiếm một vị trí quan trọng trong văn hóa từ Bắc vào Nam, cũng như trong vùng Đông Dương, với sự tham gia của nhiều tác giả thuộc các phong cách văn học khác nhau như Tân Dân, Nam Ký, Tự Lực Văn Đoàn, Quốc Học Thư Xã...
Sau năm 1945, theo thông tin từ anh em trong giới sưu tập, Sách Tết vẫn còn thấy được xuất hiện đôi khi, ví dụ như Sách Tết 1957 của nhà xuất bản Minh Đức với các tác giả như Hữu Loan, Lê Đại Thanh, Trần Lê Văn, Hoàng Tích Linh... và có lẽ Sách Xuân Mậu Tuất của nhà xuất bản Xây Dựng năm 1958 là lần cuối cùng Sách Tết xuất hiện cho đến thời điểm hiện tại.
Sách Xuân Mậu Tuất năm 1958 có 36 trang (bao gồm cả bìa), được in khổ lớn cỡ tờ A4, với bức tranh bìa vẽ lụa của họa sỹ Đinh Minh, và sự tham gia của những tên tuổi hàng đầu của thời đại đó.
Truyện ngắn của Hồ Dzếnh, Ngọc Giao, Trương Uyên, Chu Thiên, Huỳnh Lý, Xuân Sắc và bà Thụy An với Bốn bát gạo, ba bộ áo thật cảm động. Thơ của Nguyên Hồng, Vũ Đình Liên, Thy Thy Tống Ngọc và Hải Như. Huyền Kiêu có vở kịch thơ Bên suối hoa đào. Trương Chính và Lê Trí Viễn viết phê bình tổng kết một năm. Về âm nhạc, Tử Phác cho in bản Nắng tháng ba.
Từ sau năm 1958 đến nay không còn tìm thấy bất kỳ cuốn Sách Tết nào khác nữa. [...]
Sau một chu kỳ lục thập hoa giáp, Sách Tết trở lại, cùng với bánh chưng, củ kiệu, hoa mai, hoa đào, mang lại chút hương vị xưa, nhàn nhã trong những ngày tết. Hãy cùng đọc lại lời rao từ Sách Chơi Xuân của nhà Nam Ký Thư Quán, cách đây chính xác 90 năm, vào mùa xuân Kỷ Tỵ 1929, để trong lòng ta lại trỗi dậy niềm vui như lúc xưa:
Văn chương, thi ca, ký sự, nhàn đàm, tiểu thuyết, v.v... Tóm lại, đó là một tập văn bản đa dạng, lấy văn chương làm nền, lấy cảm nhận mùa xuân làm nguồn cảm hứng; rất hữu ích cho việc tận hưởng những ngày xuân, nâng cao tinh thần và thú vị cho tư duy. Ai là những người yêu thích mùa xuân, ai là những người tràn đầy sức sống, hãy cùng nhau tận hưởng, đừng để mùa xuân qua đi vô nghĩa!
Theo Zing News
Nguyễn Ngọc Hoài Nam
