Những điều cần biết về viêm màng não ở trẻ sơ sinh và cách phòng tránh

1. Nguyên nhân gây ra viêm màng não ở trẻ sơ sinh

Viêm màng não ở trẻ sơ sinh xảy ra khi các loại vi khuẩn xâm nhập vào màng nhện và màng nuôi, hay còn gọi là màng não mềm, gây ra nhiều triệu chứng phức tạp và nghiêm trọng ở trẻ.

So sánh giữa hình ảnh của màng não bình thường và màng não bị viêm

Một số loại vi khuẩn phổ biến gây bệnh ở trẻ sơ sinh bao gồm: 

Vi khuẩn gram dương

• Shigella: hay còn được biết đến với cái tên lỵ trực khuẩn, gây ra triệu chứng tiêu chảy kéo dài kèm theo máu. Nếu không được can thiệp kịp thời, trẻ có thể phát triển các biến chứng nghiêm trọng ảnh hưởng đến nhiều cơ quan khác nhau.

• Tụ cầu: thường gây tổn thương và nhiễm khuẩn trên da, biểu hiện qua các vết mụn nhọt, chốc lở, ổ áp-xe,… Nếu tình trạng kéo dài, vi khuẩn có thể xâm nhập và gây ra các biến chứng nghiêm trọng hơn.

• Salmonella: là nguyên nhân chính của nhiều trường hợp ngộ độc thực phẩm và gây ra bệnh sốt thương hàn. Nếu hệ miễn dịch của cơ thể không được tốt, đặc biệt là ở trẻ sơ sinh, salmonella có thể phát triển mạnh mẽ.

• Listeria monocytogenes: gây ra các bệnh nguy hiểm như viêm não, viêm màng não, nhiễm trùng máu,… ở cả trẻ sơ sinh và người lớn, nhưng thường xảy ra nhiều ở trẻ sơ sinh.

• Streptococcus B: hay còn được gọi là liên cầu khuẩn nhóm B, trẻ sơ sinh lây nhiễm thường có tỷ lệ tử vong cao hoặc gặp các biến chứng và tàn tật vĩnh viễn như liên quan đến tâm thần, trí tuệ, và các vấn đề về cơ bắp,…

Vi khuẩn tụ cầu khi được quan sát dưới kính hiển vi

Vi khuẩn gram âm

• E. Coli: là một loại vi khuẩn tồn tại trong đường tiêu hóa của cơ thể và có vai trò quan trọng. Tuy nhiên, khi phát triển quá mức có thể gây ra nhiều bệnh lý nhiễm khuẩn, bao gồm cả viêm màng não ở trẻ sơ sinh.

• Proteus vulgaris: ngoài những căn bệnh nhiễm khuẩn đường tiết niệu, loại vi khuẩn này cũng là một trong những nguyên nhân gây ra viêm màng não ở trẻ.

• Pseudomonas aeruginosa: khi xâm nhập vào cơ thể con người, chúng có thể gây ra nhiều bệnh lý như nhiễm khuẩn tiết niệu, nhiễm trùng máu, viêm màng trong tim, viêm màng não,… Với bệnh nhiễm trùng máu và viêm màng não, tỷ lệ tử vong thường rất cao.

• Neisseria meningitidis: Có thể gây viêm ở bất kỳ nơi nào trên cơ thể như da, đường tiêu hóa, đường hô hấp. Nếu không phát hiện và điều trị kịp thời, nó có thể lan sang hệ thống thần kinh và gây ra viêm màng não.

2. Phát hiện dấu hiệu bất thường như thế nào

Viêm màng não ở trẻ sơ sinh thường phát triển sau khi trẻ mắc nhiễm trùng máu. Những dấu hiệu của bệnh thường không rõ ràng, dễ bị nhầm lẫn với các bệnh khác. Trẻ cần được tiến hành các xét nghiệm và can thiệp kịp thời nếu xuất hiện những triệu chứng sau:

• Ở trẻ sơ sinh thường có thể nhận biết qua việc bỏ bú, thở rên, thở không đều hoặc ngưng thở, giảm sức đề kháng, mất phản xạ sơ sinh, co giật.

• Sốt: trẻ có thể phát triển sốt cao từ từ hoặc đột ngột, có thể kèm theo co giật, động kinh. Nếu không chữa trị kịp thời, trẻ có thể tử vong. Một số trẻ khác có thể mắc bệnh nhưng cũng có thể bị hạ sốt.

• Thóp phồng: quan sát và sờ phần thóp ở đầu trẻ, cần lưu ý nếu thóp phập phồng hoặc căng phồng vì đó có thể là dấu hiệu của viêm màng não.

• Rối loạn ý thức: trẻ có thể thể hiện qua tình trạng kích thích, khó chịu,… hoặc giấc ngủ không sâu, vận động kém, không thích được bế,...

• Dinh dưỡng: trẻ có thể từ chối bú, không chịu bú, bú kém, hoặc bị nôn trớ.

• Xuất huyết: một số trẻ có thể phát triển triệu chứng chảy máu cam hoặc các mảng xuất huyết dưới da từ từ hoặc đột ngột,…

Một số dấu hiệu cảnh báo ở trẻ

Để đạt được chẩn đoán chính xác hơn, trẻ có thể cần thực hiện một số xét nghiệm như sau:

• Xét nghiệm máu: để kiểm tra các chỉ số máu có bất thường không. Đồng thời, mẫu máu cũng có thể được nuôi cấy để xác định loại vi khuẩn gây bệnh.

• Khám phá tổn thương cơ quan: ví dụ như nếu có viêm phổi, trẻ có thể cần chụp X - quang phổi để xác định vị trí cần can thiệp. Nếu trẻ bị viêm xoang, viêm tai giữa,… bác sĩ sẽ thăm khám hoặc thực hiện sinh thiết vùng cơ quan bị tổn thương để chẩn đoán.

• Xét nghiệm dịch não tủy: phương pháp này được thực hiện để tìm kiếm tác nhân gây bệnh và theo dõi sự nhạy cảm của vi khuẩn với kháng sinh.

• Một số phương pháp khác: như chụp CT, MRI,…

3. Làm thế nào để giúp trẻ phòng ngừa bệnh hiệu quả?

Bệnh viêm màng não ở trẻ sơ sinh vẫn là một bệnh nghiêm trọng, không chỉ có tỷ lệ tử vong cao mà còn do sự kháng cự của vi khuẩn và virus với kháng sinh. Để giúp trẻ phòng ngừa viêm màng não từ sớm, bạn có thể áp dụng các lời khuyên sau:

• Dinh dưỡng: để có hệ miễn dịch mạnh mẽ, cần cho trẻ bú mẹ sớm và thường xuyên, đặc biệt là trong 6 tháng đầu đời. Sau 6 tháng, trẻ nên được bổ sung thêm thức ăn phụ.

• Tiêm chủng: mẹ bầu cần tuân thủ lịch tiêm chủng đầy đủ, đồng thời đảm bảo bé được tiêm phòng đúng lịch trình.

• Vệ sinh: giữ vệ sinh cho bé và môi trường xung quanh sạch sẽ, tránh tiếp xúc với vi khuẩn.

• Kiểm tra sức khỏe định kỳ: đưa bé đến các cơ sở y tế để thăm khám định kỳ và phát hiện sớm bất kỳ dấu hiệu nghi ngờ nào.

Cung cấp dinh dưỡng đủ giúp hệ miễn dịch của bé luôn khỏe mạnh