Những Góc Nhìn Mới Về Nhân Vật Phụ Nữ Hàng Chài Trong 'Chiếc Thuyền Ngoài Xa'

Khám Phá Hết Câu Chuyện, Bạn Sẽ Không Bao Giờ Biết Được Tên Thật Của Người Phụ Nữ Này Là Ai. Tác Giả Đã Chọn Cách Gọi Một Cách Tinh Tế: Đôi Khi Là Người Phụ Nữ Hàng Chài, Lúc Lại Là Mụ, Hay Gọi Chị. Như Một Nét Mờ Dần Nhằm Tăng Cường Thêm Vẻ Đặc Biệt Của Tâm Hồn Chị. Khi Bước Vào Toà Án Huyện Gặp Chánh Án Đẩu, Chúng Ta Vẫn Mơ Hồ Về Tên. Không Phải Tình Cờ Mà Nguyễn Minh Châu Không Đặt Tên Cho Người Phụ Nữ Này, Đó Không Phải Là Do Nhà Văn 'Nghèo' Ngôn Ngữ Đến Mức Không Thể Đặt Cho Chị Một Cái Tên, Mà Là Bởi Chị Là Một Trong Hàng Trăm Người Phụ Nữ Ở Vùng Biển Nhỏ Này: Chị Là Người Không Danh, Là Hình Ảnh Đặc Trưng Cho Cuộc Sống Gian Khổ, Nghèo Đói Như Bao Phụ Nữ Khác Không Hiếm Trên Những Vùng Quê Việt Nam.

Người Phụ Nữ Bất Hạnh Ấy Không Chỉ Trải Qua Thiệt Thòi Về Ngoại Hình Do Tạo Hóa Mang Lại, Mà Còn Phải Gánh Chịu Mọi Bi Kịch Của Cuộc Đời, Xấu Xí, Nghèo Đói, Lam Lũ. Thường Xuyên Bị Chồng Vũ Phu Tổn Thương, Đau Đớn. Các Con Phải Chứng Kiến Cảnh Bố Đánh Mẹ... Cái Xấu Đã Theo Đuổi Chị Như Định Mệnh, Và Chị Còn Mang Theo Khuôn Mặt Rỗ, Hậu Quả Của Trận Dịch Đậu Mùa, Không Ai Chú Ý Đến Suốt Từ Khi Còn Nhỏ. Sau Đó, Chị Mang Thai Với Một Người Hàng Chài, Trở Thành Vợ Chồng Để Đan Lưới Vào Buổi Tối.

Tưởng Rằng Cuộc Sống Gia Đình Sẽ Mang Lại Hạnh Phúc Và Sự Ấm Áp. Nhưng Cuộc Sống Trên Biển Cực Kỳ Khó Khăn, Vất Vả, Lam Lũ, Bấp Bênh. Gia Đình Nghèo, Con Còn Nhiều, Thuyền Thì Chật,... Bị Chồng Thường Xuyên Đánh Đập, Hành Hạ 'Ba Ngày Một Trận Nhẹ, Năm Ngày Một Trận Nặng'. Mỗi Khi Lão Chồng Cảm Thấy Khổ Quá, Lại Xách Chị Ra Đánh, Như Là Để Trút Giận, Như Đánh Một Con Thú Với Những Lời Lẽ Cay Độc 'Mày Chết Đi Cho Ông Nhờ, Chúng Mày Chết Hết Đi Cho Ông Nhờ'. Thật Sự, Người Phụ Nữ Hàng Chài Có Cả Một Cuộc Đời Đầy Khốn Khổ, Nhọc Nhằn, Cơ Cực. Chị Là Nạn Nhân Của Sự Nghèo Đói, Thất Học Và Lạc Hậu. Định Mệnh, Cuộc Đời Chị Hiện Hình Rõ Nét Khi Chị Đến Toà Án Huyện. Số Phận Đầy Bi Kịch Được Tác Giả Tái Hiện Đầy Cảm Xúc và Chia Sẻ.

Tác Giả Sử Dụng Ngôn Từ Quý Báu Để Miêu Tả Diện Mạo Của Người Phụ Nữ Hàng Chài, Với Thân Hình Xấu Xí, Tàn Tạ 'Trắc Ngoài 40', Một Hình Ảnh Quen Thuộc Của Phụ Nữ Ở Vùng Biển, Cao Lớn Với Những Đường Nét Thô Kệch. Khuôn Mặt Rỗ Mặt. Gương Mặt Mệt Mỏi Sau Những Đêm Thức Trắng Kéo Lưới, Tái Ngắt Và Dường Như Đang Buồn Ngủ. Vì Cuộc Đời Đầy Khó Khăn, Lam Lũ, Vất Vả, Đau Khổ Làm Cho Vẻ Đẹp Xuân Diệu Của Chị Trở Nên Thô Kệch Hơn Bao Giờ Hết.

Không Chỉ Thế, Tác Giả Còn Tập Trung Mô Tả Ánh Nhìn Của Người Phụ Nữ: 'Chị Nâng Mắt Nhìn Xuống Chân,…Nhìn Ra Ngoài Bờ Phá'. Cách Mô Tả Này Không Chỉ Cho Thấy Sự Đau Khổ, Vất Vả Của Người Phụ Nữ Này Mà Còn Làm Lộ Ra Những Nỗi Đau Tâm Hồn Đang Bị Gầy Xiếc.

Dù Đối Mặt Với Sự Khốn Khổ, Người Phụ Nữ Ấy Quyết Định Chấp Nhận Tất Cả, Làm Mọi Thứ Vì Những Đứa Con Thân Yêu Của Mình. Bà Nhận Thức Rằng, Các Con Là Cuộc Sống, Lẽ Sống, Là Tất Cả Những Gì Có Trên Cuộc Đời Của Mình. Khi Tòa Án Đưa Ra Quyết Định Ly Hôn, Bà Từ Chối. Điều Này Có Nghĩa Là Bà Từ Chối Loại Bỏ Bi Kịch Nhục Nhã Của Cuộc Sống Của Mình. Với Người Phụ Nữ Này, Hơn Bị Bắt Tù, Bị Đánh Đập, Bà Chọn Ở Lại Với Chồng: “Quý Tòa Bắt Tội Con Cũng Được, Phạt Tù Con Cũng Được, Nhưng Đừng Bắt Con Bỏ Nó”. Lí Do Bà Nêu Ra Rất Đơn Giản Nhưng Cũng Rất Đau Đớn: Cần Có Chồng Để Cùng Nuôi Những Đứa Con. Hóa Ra, Sự Sống Của Những Đứa Con Là Nguyên Nhân Để Người Phụ Nữ Ấy Tiếp Tục Sống Với Sự Chấp Nhận. Tình Thương Của Người Mẹ Dành Cho Con Cái Chính Là Sức Mạnh Để Người Phụ Nữ Ấy Chịu Đựng: “Đàn Bà Ở Thuyền Chúng Tôi Phải Sống Cho Con Chứ Không Thể Sống Cho Mình Như Ở Trên Đất Liền Được”. Người Phụ Nữ Đã Tự Nguyện Chịu Đựng Mọi Đau Đớn Để Bảo Đảm Sự Sống Cho Con Cái, Vì Gia Đình Đông Con Sống Dựa Vào Nghề Sông Nước Đầy Bất Trắc. Thậm Chí Khi Bị Đánh, Bà Còn Chủ Động Xin Chồng Đổi Địa Đánh: “Sau Này, Con Cái Lớn Lên, Tôi Mới Xin Được Với Lão…Đưa Tôi Lên Bờ Mà Đánh”. Bà Muốn Chịu Hết Nỗi Đau Cho Riêng Mình, Không Để Các Con Bị Tổn Thương. Giống Như Bà Cụ Tứ Quay Mặt Đi Giấu Những Giọt Nước Mắt Vào Sâu Trong Lòng Cho Riêng Mình Để Tràng Và Thị Được Hưởng Chút Hạnh Phúc Nhỏ Nhoi Trong Cuộc Sống Mưu Sinh Khi Cái Đói Cái Chết Cận Kề. Tình Thương Như Một Bản Năng Mãnh Liệt Ngàn Đời Được Bộc Lộ Một Cách Cảm Động Và Sâu Sắc Nhất Ở Người Phụ Nữ Này. Tình Mẫu Tử Vút Lên, Trên Nền Của Cuộc Sống Cơ Cực, Ngang Trái, Đau Đớn Đầy Xót Xa. Cho Nên Ai Đó Có Thể Hiểu Dễ Dàng Công Lao Của Người Mẹ Như Biển Thái Bình Thì Ta Thật Dễ Hiểu.

Thậm Chí, Bà Yêu Thương Thằng Phác, Thằng Con Ương Bướng Nhất Trong Số Những Đứa Con Của Bà. Tính Cách Và Ngoại Hình Của Nó Giống Bố Như Lột Nhưng Bà Rất Yêu Con Nên Bà Đã Gửi Nó Lên Rừng Cho Ông Nuôi. Đau Đớn Biết Bao Khi Người Mẹ Ấy Phải Van Xin Chồng Để Lên Bờ Đánh Để Các Con Không Nhìn Thấy Cảnh Đó. Nhưng Chính Thằng Phác Lại Tận Mắt Chứng Kiến Cảnh Bố Nó Đánh Đập Mẹ Nó Thậm Tệ. Một Tình Mẫu Tử Đã Trỗi Dậy, Theo Bản Năng Của Một Đứa Trẻ Con Còn Suy Nghĩ Nông Cạn Nó Lao Nhanh Như Mũi Tên Bắn Vào Chống Trả Quyết Liệt. Thậm Chí Nó Còn Định Lấy Dao Đâm Bố. Bởi Nó Đã Hứa Với Lòng Mình Chừng Nào Nó Còn Ở Đây Thì Sẽ Không Để Mẹ Nó Bị Đánh. Ta Vừa Cảm Thương Và Vừa Tủi Giận Trức Hành Động Rất Con Trẻ Của Thằng Phác. Và Thật Bất Ngờ Khi Người Mẹ Phản Ứng Trước Cách Thằng Phác Thương Mình. Khi Gã Chồng Tát Cho Thằng Con Một Cái Ngã Dúi Dụi Xuống Cát Và Bỏ Đi Thì Lúc Này Lòng Thương Con Mới Trỗi Dậy. “Người Đàn Bà Dường Như Lúc Này Mới Cảm Thấy Đau Đớn – Vừa Đau Đớn Vừa Vô Cùng Xấu Hổ, Nhục Nhã”. Để Rồi Miệng Bà Mếu Máo Gọi, “Người Đàn Bà Ngồi Xệp Xuống Trước Mặt Thằng Bé, Ôm Chầm Lấy Nó Rồi Lại Buông Ra, Chắp Tay Vái Lấy Vái Để, Rồi Lại Ôm Chầm Lấy”. Ta Lại Tìm Thấy Một Nghịch Lí Trong Cách Hành Xử Của Người Đàn Bà. Tại Sao Khi Bị Gã Đàn Ông Đánh Chửi Vũ Phu, Tàn Bạo Bà Không Xấu Hổ, Tủi Nhục Mà Khi Chứng Kiến Cảnh Con Đánh Trả Bố Bà Lại Đau Đớn Đến Vậy? Có Lẽ Lúc Này Đã Có Vô Số Luồng Điện Chạy Trong Tâm Trí Của Người Đàn Bà Kia. Liệu Thằng Phác Nhìn Thấy Cảnh Này Tâm Hồn Của Một Đứa Trẻ Sẽ Sao? Nó Nghĩ Gì Về Bố Và Mẹ Nó? Sau Này Lớn Lên Liệu Có Giống Tính Bố Nó Không? Bà Đã Cố Giữ Gìn Một Mái Ấm Gia Đình Trước Mắt Các Con Để Chúng Có Niềm Vui Và Đặc Biệt Để Tâm Hồn Chúng Không Bị Lắng Những Cặn Bẩn Của Cuộc Sống Để Vẫn Đục Tâm Hồn. Nhưng Giờ Đây Bà Bất Lực. Sự Chịu Đựng Và Hi Sinh Của Bà Đã Vô Ích Chăng? Bởi Khi Nhìn Thằng Phác Chẳng Hề Hé Răng Thì Bà Như Có Cảm Giác “Như Một Viên Đạn Bắn Vào Người Đàn Ông Và Bây Giờ Đang Xuyên Qua Tâm Hồn Người Đàn Bà Làm Rỏ Xuống Những Dòng Nước Mắt”. Cảm Nhận Được Nỗi Đau Đớn Cực Đỉnh Của Người Đàn Bà Lúc Này Ta Mới Thấy Hết Bà Yêu Thương Con Đến Nhường Nào, Cái Nỗi Đau Tận Cùng Vì Lòng Yêu Mà Hi Sinh Nhưng Vô Ích. Thật Cảm Động Trước Tấm Lòng Người Mẹ Lao Động Nghèo Khổ Này. Hành Động Giản Đơn Mà Cao Đẹp Nghĩa Tình.

Là Một Người Phụ Nữ Yếu Đuối Phải Chịu Bao Đắng Cay Tủi Phận Của Cuộc Đời Nhưng Chị Lại Có Một Phẩm Chất Đáng Quý. Trước Hết Là Sự Nhẫn Nhục, Chịu Đựng Vì Hoàn Cảnh. Chị Coi Việc Mình Bị Đánh Đó Như Một Phần Đã Rất Quen Thuộc Của Cuộc Đời Mình. Chị Chấp Nhận, Không Kêu Van, Không Trốn Chạy Cũng Như Không Hề Có Ý Định Rời Bỏ Gia Đình Ấy, Rời Bỏ Người Chồng Vũ Phu Của Mình. Chị Hiểu Cơ Cực Của Cuộc Sống Mưu Sinh Đầy Cam Go Trên Biển Nếu Không Có Người Đàn Ông: Thuyền Ở Xa Biển, Cần Một Người Đàn Ông Khỏe Mạnh, Biết Nghề Và Còn Để Đối Mặt Với Những Ngày Phong Ba Bão Tố. Đó Là Sự Cam Chịu, Nhẫn Nhục Đáng Cảm Thông, Chia Sẻ Thậm Chí Là Trân Trọng. Cách Xử Sự Của Người Đàn Bà Là Không Thể Khác Được Đối Với Một Con Người Sống Đầy Trách Nhiệm.

Phải Nói Rằng, Nhà Văn Đã Có Cái Nhìn Đầy Thương Cảm Và Trân Trọng Đối Với Người Phụ Nữ Ấy Nên Mới Khắc Họa Lên Được Một Người Đàn Bà Hàng Chài Tuy Thất Học Nhưng Không Tăm Tối, Ngược Lại Rất Thấu Trải Lẽ Đời, Rất Sắc Sảo. Đó Là Phẩm Chất Phi Thường Không Phải Ai Cũng Có Được. Sự Trải Đời Ấy Của Người Đàn Bà Bị Che Lấp Sau Vẻ Bề Ngoài Thô Kệch, Xấu Xí. Thậm Chí Là Những Hành Động Tưởng Như Đầy Lóng Ngóng, Bỡ Ngỡ Khi Đặt Chân Vào Căn Phòng Của Chánh Án Đẩu. Ẩn Trong Vẻ Khúm Núm, Sợ Sệt Trước Thái Độ Của Đẩu Và Sự Xuất Hiện Đường Đột Của Phùng. Nhưng Người Đàn Bà Ấy Bỗng Chốc Trở Nên Nhanh Nhẹn Và Sắc Sảo Không Ngờ Khi Bà Nói Về Cuộc Đời Với Những Lí Lẽ Riêng Của Một Con Người Từng Trải. Để Từ Đó Đẩu Và Phùng Phải Vỡ Lẽ Và “Ngộ” Ra Bao Điều. Bà Hiểu Thiện Chí Của Chánh Án Đẩu Và Nghệ Sĩ Phùng Khi Khuyên Bà Bỏ Người Chồng Vũ Phu, Tàn Bạo. Song Bà Càng Hiểu Hơn Cuộc Sống Trên Sông Nước. Bà Chắt Ra Từ Cuộc Đời Nhọc Nhằn, Lam Lũ Một Chân Lý Mộc Mạc Nhưng Thấm Vị Mặn Của Đời Thường: “Đám Đàn Bà Hàng Chài Ở Thuyền Chúng Tôi Cần Phải Có Người Đàn Ông Để Chèo Chống Khi Phong Ba Bão Tố”.

Cuộc Sống Thực Tế Cần Có Một Người Đàn Ông Để Làm Chỗ Dựa, Dù Đó Là Người Chồng Vũ Phu Tàn Bạo. Bà Cũng Hiểu Và Tự Hào Với Thiên Chức Của Người Phụ Nữ: “Ông Trời Sinh Ra Người Đàn Bà Là Để Đẻ Con, Rồi Nuôi Con Cho Đến Khi Khôn Lớn Cho Nên Phải Gánh Lấy Cái Khổ”. Chính Vẻ Đẹp Mẫu Tính, Đầy Hi Sinh Cao Thượng Ấy Đã Tôn Vinh Người Đàn Bà Với Vẻ Ngoài Xấu Xí, Thô Kệch.

Sau Tất Cả Những Nỗi Đau Mà Người Chồng Đã Gây Ra Cho Bà, Bà Vẫn Có Một Tấm Lòng Bao Dung, Độ Lượng Đối Với Chồng. Nghệ Sĩ Phùng Và Chánh Án Đẩu Nhìn Người Chồng Là Kẻ Vũ Phu, Thô Bạo, Đáng Lên Án. Nhưng Qua Cái Nhìn Của Người Vợ, Lão Từng Là: “Anh Con Trai Cục Tính Nhưng Hiền Lành Lắm, Không Bao Giờ Đánh Đập Tôi”. Bị Chồng Đánh Đập Thô Bạo Nhưng Bà Cũng Không Oán Trách Vì Bà Hiểu Nỗi Khổ Của Chồng, Hiểu Cái Khổ Đã Làm Người Hiền Lành Trở Thành Ác Độc. Chính Cuộc Vật Lộn Mưu Sinh Đã Biến Lão Trở Thành Kẻ Vũ Phu, Thô Bạo. Người Ta Làm Điều Ác Nhiều Khi Không Phải Vì Người Ta Xấu Mà Là Vì Khổ Sở. Bà Còn Hiểu Rằng Chồng Mình Vừa Là Nạn Nhân Khốn Khổ, Vừa Là Thủ Phạm Gây Nên Bao Đau Khổ Cho Người Thân Của Mình Cũng Chỉ Vì Nghèo Đói, Ít Học Vì Cuộc Sống Mưu Sinh.

Thậm Chí Bà Còn Sẵn Sàng Nhận Lỗi Về Mình, Coi Mình Là Nguyên Nhân Khiến Cuộc Sống Của Chồng Trở Nên Khốn Khổ Bởi Bà Nghĩ: Lũ Đàn Bà Trên Thuyền Đẻ Nhiều Quá, Nhà Nào Cũng Một Đặng Trên Dưới Chục Đứa Con. Ta Cứ Hình Dung Một Người Đàn Bà Khoảng 40 Tuổi Mà Có 10 Đứa Con Thì Ắt Hẳn Người Đàn Bà Ấy Sẽ Không Thể Làm Việc Nào Nhiều Ngoài Ăn Và Đẻ. Chính Vì Vậy Công Cuộc Mưu Sinh Như Dồn Hết Lên Đôi Vai Của Người Dàn Ông. Chính Vì Thế Bà Nghĩ Mình Là Căn Nguyên Nỗi Khổ Và Sự Tha Hóa Của Người Chồng Vốn Hiền Lành Nhưng Hơi Cục Tính Xưa Kia. Đây Quả Là Người Phụ Nữ Có Cái Nhìn Sâu Sắc, Đa Chiều, Bao Dung, Độ Lượng Với Chồng.

Cuộc Sống Của Người Đàn Bà Ấy Có Đau Khổ Thì Nhiều Mà Hạnh Phúc Thì Quá Hiếm Hoi. Vì Vậy Bà Rất Nâng Niu Những Giây Phút Vợ Chồng Con Cái Sống Bên Nhau Vui Vẻ, Hoà Thuận. Vì Cái Hạnh Phúc Hiếm Hoi, Ít Ở Đó Phải Trả Giá Bằng Những Hành Hạ, Bạo Tàn Những Nỗi Đau Cả Thể Xác Lẫn Tinh Thần. Niềm Vui Lớn Nhất Là Của Chị Là “Lúc Ngồi Nhìn Đàn Con Tôi Chúng Nó Được Ăn No”.

Với Những Kiếp Đàn Bà Nhọc Nhằn Đó Nói Đến Niềm Vui Thật Xa Xỉ, Nhưng Sự Tận Tự Hi Sinh Cho Chồng Con Chính Là Niềm Vui Lớn Nhất Đối Với Người Phụ Nữ. Đó Chính Là Sức Mạnh Nội Tâm Nâng Đỡ Người Đàn Bà: “Lần Đầu Tiên Trên Gương Mặt Xấu Xí Của Mụ Chợt Ứng Sáng Lên Một Nụ Cười”- Nụ Cười Được Góp Nhặt Và Chắt Chiu Trong Cuộc Đời Đầy Khổ Đau, Nước Mắt Với Đòn Roi. Đó Là Triết Lí Sâu Sắc Về Cuộc Sống Và Con Người: Quan Niệm Hạnh Phúc Của Con Người Nhiều Khi Thật Đơn Giản, Khát Vọng Hạnh Phúc Thật Nhỏ Bé Mà Vẫn Nằm Ngoài Tầm Tay.