Những loại thuốc kháng sinh an toàn cho phụ nữ mang thai

1. Kháng sinh là gì?

Kháng sinh là loại thuốc có khả năng tiêu diệt hoặc ức chế sự phát triển của vi khuẩn hoặc nấm và được phân loại thành 9 nhóm như sau:

• Kháng sinh nhóm 1 Beta-lactam bao gồm: các penicillin, Monobactam, cephalosporin, Carbapenem, beta-lactam khác, Các chất ức chế beta-lactamase;

• Kháng sinh nhóm 2: Aminoglycosid;

• Kháng sinh nhóm 3: Macrolid;

• Kháng sinh nhóm 4: Lincosamid;

• Kháng sinh nhóm 5: Phenicol;

• Kháng sinh nhóm 6: Tetracyclin gồm kháng sinh thế hệ 1 và thế hệ 2;

• Kháng sinh nhóm 7 Peptid gồm: Polypetid, Glycopeptid, Lipopeptid;

• Kháng sinh nhóm 8 Quinolon gồm: kháng sinh thế hệ 1, các fluoroquinolon thế hệ 2, 3 và 4;

• Ngoài 8 nhóm kháng sinh trên thì nhóm kháng sinh 9 gồm các nhóm kháng sinh khác, Sulfonamid và Oxazolidinon, 5-nitroimidazol.

Thực tế, có những loại vi khuẩn có khả năng chống lại các loại kháng sinh mạnh mẽ, như Salmonella, Campylobacter, Vibrio, Shigella. Chúng thuộc loại vi khuẩn gram âm, có màng kép bảo vệ chúng khỏi sự tấn công của kháng sinh.

Dù có khả năng diệt khuẩn, kháng sinh không thể sử dụng một cách tùy tiện, đặc biệt là đối với phụ nữ mang thai. Việc sử dụng kháng sinh cần phải cân nhắc kỹ lưỡng vì chúng có thể gây tổn thương cho thai nhi. Trong 3 tháng đầu của thai kỳ, khi phôi thai đang hình thành và phát triển, việc sử dụng kháng sinh không đúng cách có thể gây ra dị tật cho thai nhi. Từ tháng thứ 4 trở đi, thai nhi phát triển nhanh chóng và việc sử dụng kháng sinh trong thời gian này có thể gây ra nhiều tác động tiêu cực như ảnh hưởng tới sự phát triển của xương và răng khi sử dụng Tetracyclin, suy tủy, giảm bạch cầu khi sử dụng phenicol,...

Mặc dù có khả năng diệt khuẩn, nhưng việc sử dụng kháng sinh không nên bừa bãi đối với phụ nữ mang thai.

2. Mang thai và việc sử dụng kháng sinh

2.1. Đánh giá việc sử dụng kháng sinh cho phụ nữ mang thai dựa trên những yếu tố nào?

Mọi chất được sử dụng trong cơ thể của mẹ đều có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi. Một số loại thuốc được coi là an toàn cho thai nhi, nhưng cũng có những loại mang theo nhiều rủi ro đối với cả mẹ và bé. Để đánh giá tính an toàn của một loại kháng sinh cho phụ nữ mang thai, cần xem xét các yếu tố như: loại kháng sinh, tháng thai kỳ, tác dụng phụ, liều lượng, và thời gian sử dụng.

Vì nguy cơ khi sử dụng kháng sinh cho phụ nữ mang thai khá cao, bác sĩ sẽ cân nhắc kỹ lưỡng giữa lợi ích và nguy cơ trước khi quyết định kê đơn thuốc.

2.2. Danh sách các loại kháng sinh an toàn cho phụ nữ mang thai

Dưới đây là một số loại kháng sinh mà phụ nữ mang thai có thể tham khảo:

• Nhóm beta-lactamin (penicillin, ampicillin, amoxicillin, cephalosporin...)

• Nhóm macrolid (erythromycin, clarithromycin, roxithromycin...).

2.3. Những loại kháng sinh có rủi ro cao đối với thai kỳ

Ngoài các loại kháng sinh đã nêu, còn có các nhóm kháng sinh khác cũng mang lại nhiều rủi ro cho phụ nữ mang thai khi sử dụng. Ví dụ:

• Nhóm thuốc Cyclin: bao gồm Doxycycline, Tetracycline, Minocyclin. Đặc biệt, Tetracycline có thể gây mất màu răng cho em bé, không nên sử dụng cho thai phụ sau khi thai được 15 tuần tuổi;

• Thuốc sulfa, trimethoprim được sử dụng để điều trị nhiễm trùng niệu đạo hoặc các nhiễm trùng khác. Dù được đánh giá là an toàn trong giai đoạn đầu của thai kỳ và không gây dị tật cho thai nhi, nhưng trẻ có thể mắc bệnh da vàng sau khi sinh;

• Nhóm Phenicol: Thiamphenicol, Cloramphenicol: nhóm thuốc này có thể gây ra các tác dụng phụ như suy tủy, giảm bạch cầu, và hội chứng xám ở trẻ em;

• Nhóm Quinolon: Ofloxacin, Ciprofloxacin: có thể gây tổn thương thoái hóa khớp.

Phụ nữ mang thai không nên tự y ý sử dụng thuốc mà không tham khảo ý kiến của bác sĩ

2.4. Các loại kháng sinh cần cẩn thận (nên xem xét khi sử dụng cho phụ nữ mang thai)

Trong quá trình thai kỳ, nếu cần sử dụng kháng sinh, bác sĩ có thể cân nhắc giữa lợi ích và rủi ro khi quyết định kê đơn cho phụ nữ mang thai, như sau:

• Thuốc Rifamycin: tránh sử dụng trong tam cá nguyệt thứ nhất;

• Thuốc Acid Nalidixic, Nitrofuran: không nên sử dụng trong những tháng cuối thai kỳ;

• Thuốc Trimethoprim, Metronidazole, Sulfamid: không nên sử dụng trong những tháng đầu và cuối thai kỳ.

3. Khi mang thai và dùng thuốc kháng sinh, cần chú ý điều gì?

Không thể phủ nhận những lợi ích của việc sử dụng kháng sinh trong điều trị bệnh, nhưng chỉ nên sử dụng khi thực sự cần thiết, đặc biệt là đối với phụ nữ mang thai. Cần lưu ý những điều sau đây:

• Kháng sinh có thể gây ra các tác dụng phụ đối với cả mẹ và em bé, như dị ứng, rối loạn tiêu hóa, dị tật bẩm sinh, sảy thai. Ngoài ra, chúng cũng có thể làm mất cân bằng vi sinh vật có ích trong cơ thể, làm suy giảm khả năng đề kháng của hệ miễn dịch trước các tác nhân gây bệnh;

• Nguy cơ kháng kháng sinh: việc sử dụng không đúng cách có thể khiến vi khuẩn tiến hóa, trở nên kháng thuốc. Điều này gây ra nguy cơ lớn vì nếu vi khuẩn trở nên kháng tất cả các loại kháng sinh, thì người bệnh sẽ không có cách nào điều trị nhiễm trùng. Đây là tình trạng đáng lo ngại trên toàn thế giới, khi tỷ lệ kháng kháng sinh ngày càng tăng, trong khi phát minh ra loại thuốc mới tốn nhiều thời gian và công sức.

Khi mang thai và có dấu hiệu bị bệnh, phụ nữ nên đi khám để được bác sĩ chỉ định loại thuốc phù hợp

Trên thực tế, không có người mẹ nào muốn phải sử dụng kháng sinh khi mang thai vì nguy cơ đối với em bé. Tuy nhiên, nếu cần thiết, phụ nữ mang thai vẫn cần sử dụng loại thuốc này. Khi có dấu hiệu bất thường, phụ nữ nên đi khám sớm để được bác sĩ chẩn đoán và chỉ định thuốc. Tuyệt đối không được tự ý sử dụng thuốc để tránh các biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra.